Plutarkhos’un De Tuenda Sanitate Praecepta/Ὑγιεινὰ Παραγγέλματα (Sağlığın Korunması Üzerine Tavsiyeler) Adlı Çalışması: Tıp Tarihi Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 537 - 547, 30.09.2024

Nuray Yaşar Soydan , Berna Arda

https://doi.org/10.31020/mutftd.1506416

Öz

Amaç: Çalışmanın amacı Plutarkhos’un De Tuenda Sanitate Praecepta/Ὑγιεινὰ παραγγέλματα (Sağlığın Korunması Üzerine Tavsiyeler) adlı yapıtını gündeme getirmek ve yazarın sağlığın değeri ve korunmasıyla ilgili söylem ve aktarımlarını Tıp Tarihi bağlamında değerlendirmektir.
Yöntem: Çalışma, Plutarkhos’un 16 ciltten oluşan Moralia/Ἠθικὰ/Ethika olarak bilinen eserinin ikinci cildinde 213-293 sayfaları arasında yer alan De Tuenda Sanitate Praecepta adlı deneme yazısı üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada metin analizi yöntemi kullanılmıştır. Plutarkhos’un kültürel sınıfa yönelik olarak sağlığın değeri ve korunmasıyla ilgili tavsiyeleri saptanmış ve elde edilen bilgiler Tıp Tarihi ışığında incelenmiştir. Çalışma, Ocak-Mayıs 2024 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada başvurulan kaynaklara yazarların kendi kütüphaneleri ve çevrimiçi kaynaklardan ulaşılmıştır.
Bulgular: Bu değerlendirme sırasında; hekimin değerli olduğu düşüncesi, tıp-felsefe ilişkisi, humoral patoloji kuramı, zihin-beden ilişkisi, ölçülülük, harici hastalık, prognoz yaklaşımı, ruh kavramı, rüyalar, ses, mantık ve beden egzersizi, soğuk banyonun zararları, sıcak banyonun faydaları, beslenme, şarap tüketimi, etkili ilaçların kullanılmaması gerektiği ve yaşam tarzının önemi gibi konulara değinildiği saptanmıştır.
Sonuç: Plutarkhos’un hekim olmamasına rağmen, Antik Çağ’ın tıp bilgisini oluşturan bazı temel kavramlara hâkim olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Başta Hippokrates, Platon ve Aristoteles olmak üzere önemli tarihi figürlere atıf yaptığı fark edilmiş olup çeşitli anlatılar, aforizmalar, tanıklıklar ve benzetmelerle metni çekici hale getirdiği ve okuyucunun ilgisini arttırdığı görülmüştür. Sağlığın korunması konusunda verdiği bilgiler, döneminin sayılır bir sağlık okuryazarı olarak anımsanmasını düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Plutarkhos, De Tuenda Sanitate Praecepta, Ölçülülük, Tıp Tarihi.

Plutarch’s Work Named De Tuenda Sanitate Praecepta/Ὑγιεινὰ Παραγγέλματα (Recommendations on the Protection of Health): A Review in the Context of History of Medicine

Öz

Aim: The aim of the study is to bring up Plutarch’s work called De Tuenda Sanitate Praecepta/Ὑγιεινὰ παραγγέλματα (Recommendations on the Protection of Health) and to evaluate the author’s discourses and transfers about the value and protection of health in the context of the History of Medicine.
Materials and Methods: The study was carried out on the essay titled De Tuenda Sanitate Praecepta which is located between pages 213-293 in the second volume of Plutarch’s 16 volume work known as Moralia/Ἠθικὰ/Ethika. Text analysis method was used in the study. Plutarch’s recommendations regarding the value and protection of health for the cultural class were determined and the obtained information was examined in the light of the History of Medicine. The study has been conducted between January and May 2024. The sources used in the study have been accessed the authors’ own libraries and online sources.
Results: It has been determined that issues such as the idea that the physician is valuable, medicine-philosophy relationship, humoral pathology theory, mind-body relationship, moderation, concept of soul, dreams, sound, logic and body exercise, harms of cold baths, benefits of hot baths, nutrition, wine consumption, the avoidance of effective drugs and the importance of lifestyle were mentioned.
Conclusion: Although Plutarch was not a physician, it has been concluded that he mastered some of the basic concepts that constitute the medical knowledge of Antiquity. It has been noticed that he made references to important historical figures, especially Hippocrates, Plato and Aristotle, and it has seen that he made the text attractive and increased the reader’s interest with various narratives, aphorisms, testimonies and analogies.

Anahtar Kelimeler

Plutarch, De Tuenda Sanitate Praecepta, Moderation, History of Medicine.

Kaynakça

• 1. Beck M. Introduction: Plutarch in Greece. In: Beck M, Editor. A Companion to Plutarch. Wiley Blackwell: 2014. pp:1-9, p:1,6.
• 2. Tekin O. Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş. 1. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları; 2008. pp: 28, 252.
• 3. Plutarkhos. Marcus Antonius. Yunancadan çev. Dr. Mehmet Özaktürk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi; 1992. pp: 1,2,3.
• 4. Duff T. Plutarch’s Lives: Exploring Virtue and Vice. Oxford: Oxford University Press; 1999. pp:1,2.
• 5. Beck M. Plutarch. In: De Jong IJF, Editor. Studies in Ancient Greek Narrative. Chapter 23, Leiden- Boston: Brill; 2012. pp: 442.
• 6. Stadter PA. Plutarch and Rome. Chapter 1, In: Beck M, Editor. Plutarch and the Historical Tradition. London and New York: Routledge; 2002. pp:16, 1.
• 7. Szerb A. Dünya Edebiyatı Tarihi. Macarcadan çev. Hasan Eren, pp:249.
• 8. Freeman C. Mısır, Yunan ve Roma. Antik Akdeniz Uygarlıkları. Çev. Suat Kemal Angı, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları; 2003. pp:535.
• 9. Hoof LV. Plutarch’s Practical Ethics. The Social Dynamics of Philosophy. New York: Oxford University Press; 2010. pp:1.
• 10. Cullhed SS, Juchnevičienė N. The Ethics of Motherhood in Plutarch’s Parallel Lives. Greek, Roman, and Byzantine Studies 63 2023; 401–421. pp:402.
• 11. Plutarkhos. Maxime Cum Principibus Philosopho Esse Disserendum. In: Moralia. 10.Cilt, The Loeb Classical Library, Cambridge: Harvard University Press; 1960. pp:31.
• 12. Lanzillotta LR. Plutarch at the Crossroads of Religion and Philosophy. In: F.L.Roig Lanzillotta, & I. Muñoz Gallarte. Editors. Plutarch in the Religious and Philosophical Discourse of Late Antiquity. pp. 1- 21. (Studies in Platonism, Neoplatonism, and the Platonic Tradition). Leiden: 2012. p.2,3, 3,4.
• 13. Dillon J. Plutarch and Platonism. In: Beck M, Editor. A Companion to Plutarch. Wiley Blackwell; 2014. pp:61-72. p:61.
• 14. Lucchesi M. The First Editions of Plutarch’s Works and the Translation by Thomas North. Chapter 26, In: Demetriou KN, series Editor. Volume 20, Brill’s Companion to the Reception of Plutarch. Xenophontos S, Oikonomopoulou K, Editors. Brill Leiden-Boston: pp:436-457, p.436.
• 15. Yonarsoy YK. Grek Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi; 1991. p.154.
• 16. Nietzsche F. Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Sakıncası. Çev. M. Tüzel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2009. p.51.
• 17. Plutarch. Moralia. Vol. II. Babbitt FC, Translator. Cambridge MA: Harvard University Press; London: William Heinemann Ltd., 1928.
• 18. Hippocrates. De Diaeta IV-De Somniis. Vol IV. Jones WHS, Translator. Cambridge Heracleitus on the Universe, Harvard University Press,1959. pp.49, 207-213, 423-447.
• 19. Adams F. The Genuine Works of Hippocrates. Translated From The Greek With a Preliminary Discourse and Annotations, In Two Volumes, Vol. 1, 1849. London. pp 292-293, 234-235.
• 20. Platon. Timaios. Çev. Lütfi Ay, İstanbul: Maarif Matbaası; 1943. pp:124, 119,120-122,121.
• 21. Celsus CA. De Re Medicina. Spencer WG, Translator. Cambridge: MA: Harvard University Press; 1971. Chapter 1, Prooemium (Republication of the 1935 edition).
• 22. Pliny the Elder. The Natural History. 26th book, Chapter 7, 8. John Bostock, M.D., F.R.S. H.T. Riley, Esq., B.A. London. Taylor and Francis, Red Lion Court, Fleet Street. 1855.
• 23. Bayat AH. Tıp Tarihi. Sade Matbaa, 1. Baskı, İzmir. 2003. pp:87, 88, 96.
• 24. Daremberg (1870). Histoire Des Sciences Médicales. Paris. Tome Premier Depuis Les Temps Historiques Jusqu’a Harvey; pp:83.
• 25. Stojanović G. The Ethical Legacy of Hippocrates. Scr Med 2020;51(4):275-83.
• 26. Logeion.uchicago.edu/lexidium [Internet]. [cited 2024 Feb 21]. Available from: https://logeion.uchicago.edu/lexidium/regimen.
• 27. Smith WD. Hippocrates VII, Epidemics. The Loeb Classical Library. Harvard University Press;1994. pp:253, 263.
• 28. Lanzillotta LR. Plutarch’s Anthropology and its Influence on His Cosmological Framework. In M. Meeusen, & L. Van der Stockt (Eds.), Natural spectaculars: Aspects of Plutarch’s Natural Philosophy (pp. 179-195). (Plutarchea Hypomnemata). Leuven University Press; 2015. pp:182.
• 29. Platon. Timaeus and Critias. Translated with an Introduction and an Appendix on Atlantis by Desmond Lee. Penquin Books. 1971. pp:117, 118-119.
• 30. Jones WHS. Hippocrates Vol IV. Cambridge Heracleitus on the Universe, Harvard University Press. 1959. pp:207-213.
• 31. Neuburger M. History of Medicine. In Two Volumes, Vol.1, Translated by Ernest Playfair M.B., M.R.C.P., London: 1910. pp:118.
• 32. Cevizci A. Felsefenin Kısa Tarihi. İstanbul: Say Yayınları; 2012. pp:46.
• 33. Hippokrates. Hippokrates Külliyatı. Çev. Nur Nirven, İstanbul: Pinhan Yayıncılık; 2018.
• 34. Perseus.tufts.edu [Internet]. [cited 2024 March 21]. Available from: https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collection?collection=Perseus:collection:Greco-Roman.