The Differentiation and Integration of Biomedicine and Traditional, Alternative, Complementary Medicine in the West and Türkiye

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 45 - 54, 31.01.2025

Ayşe Polat

https://doi.org/10.31020/mutftd.1577983

Öz

The biomedical model, also referred to as contemporary or modern medicine, has been prominent in the West since the XIXth century and represents a complex phenomenon. Biomedicine defines diseases as deviations from the biological and physiological functioning of the human body, endorsing diagnosis and treatment based solely on clinical and laboratory research conducted by medical professionals. However, during the same period, a category of medicine termed traditional, alternative, or complementary emerged as a counterpart to biomedicine, particularly in English-speaking Western countries. Interest in these traditional and alternative therapies has grown in Europe and the United States, especially since the 1970s. Nevertheless, some perspectives continue to emphasize that there is no alternative to biomedicine, asserting that certain traditional or complementary treatments amount to mere charlatanism.
This review aims to examine the development of traditional, alternative, complementary, and integrative medicine as a category alongside biomedicine, addressing the diverse diagnostic and therapeutic practices existing withing this category, as well as their distinct classifications and terminologies. In this context, the policies of the World Health Organization (WHO), aimed at advancing traditional and complementary medicine and promoting their integration with biomedicine, are discussed. Since the 2000s, the WHO has encouraged member states to develop national health policies on traditional and complementary medicine, strengthening related educational, legal, and regulatory measures. The review elaborates on the meanings, distinctions, and integration processes of alternative, traditional, complementary, integrative medicine alongside biomedicine, drawing on current literature from Europe, the United States, and Türkiye. In this study basic data on the use of traditional and complementary medicine in Europe and the United States are presented through studies, alongside an overview of relevant studies on this topic in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Biomedicine, Traditional, alternative, complementary medicine (CAM), Türkiye's and WHO's CAM policies

Batı’da ve Türkiye’de Biyotıp ile Geleneksel, Alternatif, Tamamlayıcı Tıbbın Ayrıştırılması ve Entegrasyonu

Öz

Çağdaş veya modern tıp şeklinde ifade edilen, Batı’da XIX. yüzyıldan beri öne çıkan biyotıp modeli kompleks bir olgudur. Biyotıp, hastalıkları insan bedeninin biyolojik ve fizyolojik işleyişinden sapma olarak tanımlar. Hastalıkların teşhis ve tedavisinin klinik ve laboratuvar araştırmalarına dayalı olarak sadece tıp uzmanları tarafından yapılmasını benimser. Ancak aynı dönemde özellikle İngilizce konuşulan Batı ülkelerinde bir yandan da biyotıbbın karşısında geleneksel, alternatif veya tamamlayıcı olarak isimlendirilen bir tıp kategorisi ortaya çıkmıştır. Söz konusu geleneksel ve alternatif tedavilere yönelik ilgi, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde özellikle 1970’lerden itibaren artmıştır. Ancak bir yandan da tıbbın alternatifi olmayacağını belirten ve geleneksel veya tamamlayıcı tedavileri şarlatanlık olarak niteleyen yaklaşımlar mevcuttur.
Bu derlemenin amacı geleneksel, alternatif, tamamlayıcı, bütünleştirici tıp olarak isimlendirilen kategorinin biyotıp yanı sıra nasıl geliştiğini, içerdiği farklı teşhis ve tedavileri, bunlara ilişkin sınıflandırma ve isimlendirmeleri ele almaktır. Bu kapsamda Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) geleneksel ve tamamlayıcı tıbbı geliştirmeye ve biyotıp ile tamamlayıcı veya bütünleştirici olarak kullanmaya yönelik politikalarına yer verilmektedir. DSÖ, 2000’lerden itibaren pek çok üye ülkede geleneksel ve tamamlayıcı tıp ile ilgili ulusal sağlık politikaları geliştirilmesini sağlamış; ülkelerdeki ilgili eğitim, yasal düzenleme ve kontrolleri arttırmıştır. Bu derlemede biyotıp ile alternatif, geleneksel, tamamlayıcı ve bütünleştirici tıp kategorilerinin barındırdığı anlamlar, ayrıştırılma ve entegrasyon süreçleri, Avrupa, ABD ve Türkiye üzerinden mevcut literatür ışığında ortaya konulmaktadır. Bu çalışmada Avrupa’da ve ABD’de geleneksel ve tamamlayıcı tıbbın kullanılmasına dair temel veriler, araştırmalar üzerinden sunulup; Türkiye hakkındaki ilgili çalışmaların genel bir derlemesi yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Biyotıp, Geleneksel, alternatif, tamamlayıcı tıp (GETAT), Türkiye ve DSÖ GETAT politikaları

Kaynakça

• Hardy A. Health and medicine in Britain since 1860. Palgrave: Basingstoke, Hants; 2001.
• Baranov D. Biomedicine: an ontological dissection. Theoretical Medicine and Bioethics. 2008; 29 (4): 235–254.
• Lingo AK. Empirics and charlatans in early modern France: the genesis of the classification of the ‘other’ in medical practice. Journal of Social History. 1986; 19 (4): 583–603.
• Cant S, Sharma U. Alternative health practices and systems. In: Albrecht GL, Fitzpatrick R, and Scrimshaw S, editors. Handbook of social studies in health and medicine. London: Sage; 1999. pp. 426¬–439.
• Conrad P. The medicalization of society. Johns Hopkins University Press: Baltimore; 2007.
• McQuaide M. The rise of alternative health care: a sociological account. Social Theory and Health. 2005; 3: 286–301.
• Worsley P. Non-western medical systems. Annual Review of Anthropology. 1982; 11 (1): 315-348.
• Hughes K. Anthony Giddens: The reflexive self and consumption of alternative medicine. In: Collyer F, editor. Handbook of social theory in health, illness, and medicine. Palgrave, Macmillan; 2015. pp. 439–454.
• Oppel L. Allopathy—a term that diminishes the profession. BCMJ. BC Medical Journal. 2010 Mar; 52: 91.
• Mondal H, Mondal S. Do we still use allopathy to indicate modern medicine? J Family Med Prim Care. 2022 Mar; 11 (3): 1225-1226.
• Giddens A, Sutton PW. Sosyoloji. 7. Baskı. Kırmızı Yayınları: İstanbul; 2013. pp. 454-455.
• Logan AC, Prescott SL, Katz DL. Golden age of medicine 2.0: Lifestyle medicine and planetary health priotized. J Lifestyle Med. 2019 Jul; 9 (2): 75-91.
• Quirke V, Gaudillière JP. The era of biomedicine: Science, medicine, and public health in Britain and France after the second world war. Medical History. 2008; 52 (4): 441-452. doi:10.1017/S002572730000017X.
• Clarke A, et al. Biomedicalisation revisited: Concepts and practices. In: Petersen A, editor. Handbook on the sociology of health and medicine. Elgar; 2023. pp. 91–109.
• O’Connor BB, et al. Defining and describing comparative and alternative medicine. Alternative Therapies in Health and Medicine. 1997; 3 (2): 49–57.
• Dew K, Liyanagunawardena S. Traditional medicine and global public health. In: Liamputtong P, editor. Handbook of social sciences and global public health. Springer; 2023. pp. 221–238.
• Baer HA. Complementary and alternative medicine: Procecess of legitimation, professionalization, and cooption. In: Cockerham W, editor. The new Blackwell companion to medical sociology. Wiley-Blackwell; 2010, pp. 373-390.
• Goldblatt E, Gomes S. Comlementary and integrative health and medicine practices and systems. In: Scrimshaw S. et al. editors. The Sage handbook of social studies in health and medicine. London: Sage, 2022. pp. 424-439.
• Fulder S. The handbook of alternative and complementary medicine. Oxford: Oxford University Press; 1996.
• Gale N. The sociology of traditional, complementary and alternative medicine. Sociology Compass, 2014; 8: 805-822.
• Louhiala P. There is no alternative medicine. Med Humanit, 2010 Dec; 36 (2): 115-117.
• Bodeker G, Burford G. Traditional, complementary and alternative medicine policy and public health perspectives. London: Imperial College Press; 2006.
• Weiss G, Copelton D. The sociology of health, healing, and illness. 11th ed. New York London: Routledge; 2023. pp.254–286.
• Obadia L. The internationalisation and hybridization of medicines in perspective? Some reflections and comparisons between east and west. Transtext(e)s Transcultures. 2009; 5 doi: 10.4000/transtexts.276
• Tataryn DJ. Paradigms of health and disease: a framework for classifying and understanding complementary and alternative medicine. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2002; 8 (6): 877-892.
• Goldstein M. Alternative health care. Philadelphia: Temple University Press; 1999.
• Leslie C. editor. Asian medical systems: A comparative study. Berkeley: University of California Press; 1976.
• World Health Organization. General guidelines for methodologies on research and evaluation of traditional medicine. Geneva; 2000.
• Macartney JI, Wahlberg A. The problem of complementary and alternative medicine use today: eyes half closed? Qual Health Res. 2014 Jan; 24 (1): 114-23. doi: 10.1177/1049732313518977.
• Biçer İ., Balçık PY. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp: Türkiye ve Seçilen Ülkelerin İncelenmesi. Hacette Sağlık İdaresi Dergisi. 2019; 22 (1); 245-257.
• Şahan D, İlhan M. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları ve Halk Sağlığı Açısından Değerlendirilmesi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019; 4 (3): 12-19.
• Şahin S. Geleneksel, Tamamlayıcı, Alternatif Tıp Uygulamalarına Genel Bir Bakış. Turkish Journal of Family Practice. 2017; 21 (4): 159-162.
• Wiesener S, Salamonsen A, Fønnebø1 V. Which risk understandings can be derived from the current disharmonized regulation of complementary and alternative medicine in Europe? BMC Complementary and Alternative Medicine, 2018 18 (11): 1–7
• Coulter I, Willis E. Explaining the growth of complementary and alternative medicine. Health Sociology Review. 2007; 16 (3-4): 214-225.
• Taştan K. Ülkemizde Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıbbın Kilometre Taşları. Ankara Medical Journal. 2018; 18 (3): 458-459.
• Ezheah.saglik.gov [Internet]. Getat (Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp) Uygulamaları [updated 2021 Şubat 11]. Available from: https://ezheah.saglik.gov.tr/TR,396642/getat-geleneksel-ve-tamamlayici-tip-uygulamalari.html.
• Müslümanoğlu A, Tayfun K. Türkiye Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Merkezleri; Eğitim ve Uygulama İnovasyonu. J Biotechnol and Strategic Health Res. Eylül 2019; 3: 1–12.
• Mollahaliloğlu S, et al. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarında Yeni Dönem. Ankara Medical Journal. 2015; 15 (2): 102-105.
• Tokaç M. Geleneksel Tıbba Etik ve Hukuk Yönü ile Bakış. J Biotechnol and Strategic Health Res. 2019; 3 (özel sayı): 155–160.
• Shgmgetatdb.saglik.gov. [Internet]. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Geleneksel, Tamamlayıcı ve Fonksiyonel Tıp Uygulamaları Daire Başkanlığı Mevzuat [updated 2022 Mart 2]. Available from: https://shgmgetatdb.saglik.gov.tr/TR-8459/mevzuat.html
• Yaşar D. Türk Basınında Alternatif Tıbbın Sunumu. Danışman Güngör N. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Ankara 2006.
• Tavukçu H. Geleneğin Yeniden Keşfi Bağlamında Halk Hekimliği (Ankara kent örneği). Danışman Özdemir N. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Ankara 2012.
• Gündüz Alptürker İ. Geleneksel Tıbbın Şifa Ritüelleri Üzerine Bir Araştırma: Amasya Örneği Danışman Ergun P. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı Doktora Tezi. Ankara 2018.
• Öğütle V, Sarımuratoğlu, D. Modern Onkolog Hekimin Geleneksel Tıp Uygulamaları Karşısındaki Stratejileri. Sosyoloji Araştırma Dergisi 2018; 21 (2): 180–209.
• Göcen G, Gügen B. Sağlık Çalışanları, Hastalar ve Mdr Uzmanlarının Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp’ın (Getat’ın) Dini Yaşantı ile Etkileşimine Bakışları. Bilimname 2019; (40): 229–271.
• Tuna H. Sağlık Turizmi Kapsamında Geleneksel, Tamamlayıcı ve Fonksiyonel Tıp Turizmi. ASBİ Abant Sosyal Bilimler Dergisi 2021; 21 (1): 259–281
• Aydemir J. Van Y.Y.Ü. Dursun Odabaş Tıp Merkezi Aile Hekimliği Polikliniklerine Başvuran Yetişkin Bireylerde Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Yöneliminin Saptanması ve Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Yöneliminin Sağlık Okuryazarlığı ile İlişkisini İnceleyen Bir Anket Çalışması. Danışman Layık ME. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı Tıpta Uzmanlık Tezi. Van 2022.
• Zorlu Özoğul A. İstanbul’da Bir Aile Sağlığı Merkezine Başvuran Kişilerin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıbba Yaklaşımının Araştırılması. Danışman Gül H. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı Doktora Tezi. İstanbul 2021.
• Özaydın M. Trabzon Kalkınma Mahallesi Aile Sağlığı Merkezine Başvuran 18-65 Yaş Arası Bireylerin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Hakkındaki Tutum ve Davranışlarının Değerlendirilmesi. Danışman Ateş E. Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı Tıpta Uzmanlık Tezi. Trabzon 2020.
• Demir E. Sağlık Çalışanlarının Geleneksel ve Tamamlayıcı Tedavi Yöntemlerine Yönelik Bilgi, Tutum Ve Davranışları. Danışman Avcı N. Biruni Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 2019.
• Omay Ş. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Hakkında Hekimlerin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Danışman Arıca S. Sağlık Bilimleri Üniversitesi İstanbul Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı Tıpta Uzmanlık tezi. İstanbul 2019.
• Köse E, Oturak G, Ekerbiçer H. Bir Grup Tıp Fakültesi Öğrencisinde Geleneksel Ve Tamamlayıcı Tıp Tutumu ve Sağlık Okuryazarlığı İlişkisinin İncelenmesi. Sakarya Tıp Dergisi 2021; 11 (2): 373-380.
• Özer Z, Turan GB, Bakır E. Dahiliye Polikliniğine Başvuran Hastaların Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıbba Karşı Tutumları ve Etkileyen Faktörler. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi; 2020, 2 (3): 102-112.
• Ateş S, Güngör A. Çocuk Hekimlerinin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Tedavisi Uygulamaları ile İlgili Bilgi ve Tutumlarının Değerlendirilmesi. Van Sağlık Bilimleri Dergisi 2021; 14 (1): 7-18.
• Yüksel N, Açıkgöz B, Yüksel C, Ayoğlu FN, Er T. Hekimlerin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarına Bakış Açısı. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi 2019; 4 (3): 276-286
• Yıldırım R. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Polikliniğine Başvuran Hastalarda Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kullanma Durumları. Danışman Demirağ S. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı Tıpta Uzmanlık Tezi. Aydın 2020.
• Öztürk FG. Kas-iskelet Sistemi Ağrısı ile Ortopedi Polikliniğine Başvuran Hastaların Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Hakkındaki Bilgi ve Deneyimleri. Danışman Şencan İ. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ankara Şehir Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği Tıpta Uzmanlık Tezi. Ankara 2021.
• Sönmez CI, Başer DA, Küçükdağ HN, Kayar O, İdris ACAR, Güner PD. Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp ile İlgili Bilgi Durumlarının ve Davranışlarının Değerlendirilmesi. Konuralp Medical Journal. 2018; 10 (3): 276-281.
• Turner B. The history of the changing concepts of health and illness: outline of a general model of illness categories. In: Scrimshaw S. et al., editors. The Sage handbook of social studies in health and medicine. London: Sage; 2022. pp. 82-101.