Analysis of the Concept of Δίκη/Right in Homeric Epics in Terms of Some Ethics and Justice Theories

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 183 - 197

Nuray Yaşar Soydan , Ahmet Acıduman

https://doi.org/10.31020/mutftd.1589740

Öz

Aim: This study focuses on the concept of Δίκη (Dike)/right, which is mentioned in Homer’s (8th century BC) epics called Ἰλιάς/Iliad and Ὀδύσσεια/Odyssey. In this context, the discourses and practices related to the concept of right, the disputes experienced, the quests for rights, the verbal solution methods and the verbal punishments applied within the Homeric society are examined and it is tried to show which ethical and justice theories it constitutes the first examples of. Although the concept of right is a legal term, the fact that the decisions applied are right or wrong, good or bad reveals the necessity of considering the concept in terms of virtue and values. Concepts such as ὕβρις (hubris)/arrogance, aιδώs (aidos)/shame, tιμή (time)/honor, μέτρoν (metron)/moderation, which are mentioned in epics, are also discussed from an ethical perspective.
Materials and Methods: In the study, the works translated into Turkish by Azra Erhat and A. Kadir for Homer’s Ἰλιάς epic, and by Azra Erhat/A. Kadir and Ahmet Cevat Emre for the Ὀδύσσεια epic were used as sources. In the study, by using the text analysis method, the meanings of the concept of Δίκη in the epics have been examined and have been presented in the findings section.
Results: As a result of this examination; It has been determined that the concept of Δίκη is used in the legal sense as unfair behavior, judgment, share, law, decision, claim, lawsuit; and its adjective meaning, right-honest, is used in the ethical sense. Among the striking findings are the ethics of virtue and duty, which are fundamental ethical principles, and the principle of distributive and corrective justice, which are fundamental principles of justice.
Conclusion: It has been seen that different meanings and values are attributed to the concept of Δίκη in Homer’s epics. It has been noticed that a single concept is the source of two different theories, ethics and justice. Homeric epics are thought to have an important place as original works, as they contain the first examples of basic ethical and justice theories.

Anahtar Kelimeler

Homer, Right, Virtue ethics, Duty ethics, Distributive justice

Homeros Destanlarında Geçen Δίκη (Dike)/Hak Kavramının Bazı Etik ve Adalet Kuramları Açısından İncelenmesi

Öz

Amaç: Bu çalışmada, Homeros’un (MÖ VIII.yüzyıl) Ἰλιάς (Ilias)/İlyada ve Ὀδύσσεια/Odysseia adlı destanlarında geçen Δίκη (Dike)/hak kavramı üzerine odaklanılmıştır. Bu bağlamda, Homeros toplumu içinde yaşanmış hak kavramıyla ilgili söylem ve uygulamalar, yaşanan anlaşmazlıklar, hak arayışları, sözel çözüm yöntemleri ve uygulanan sözel cezalar irdelenerek hangi etik ve adalet kuramların ilk örneklerini oluşturduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Hak kavramı, hukuki bir terim olsa da uygulanan kararların doğru-yanlış, iyi-kötü olması, kavramın erdem ve değerler yönüyle de ele alınmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Destanlarda geçen ὕβρις (hubris)/küstahlık, aιδώs (aidos)/utanç, (τime)/onur, μέτρoν (metron)/ölçülü olma gibi kavramlar da etik açıdan ele alınmıştır.
Yöntem: Çalışmada Homeros’un Ἰλιάς destanı için Azra Erhat ve A. Kadir, Ὀδύσσεια destanı için ise Azra Erhat/A. Kadir ve Ahmet Cevat Emre’nin Türkçeye kazandırdığı çalışmalar kaynak olarak kullanılmıştır. Çalışmada metin çözümlemesi yöntemine başvurularak, destanlarda geçen Δίκη kavramının anlamları incelenmiş ve bulgular kısmında sunulmuştur.
Bulgular: Bu inceleme sonucunda; Δίκη kavramının hukuki anlamda haksız davranış, hüküm vermek, pay, hukuk, karar, iddia, dava; sıfat anlamı olan doğru-dürüst anlamının da etik anlamda kullanıldığı saptanmıştır. Temel etik ilkelerden olan erdem ve ödev etiği ile adaletin temel ilkelerinden olan dağıtıcı ve düzeltici adalet ilkesi göze çarpan bulgular arasındadır. Dağıtıcı adalet ilkelerinden yararcılık, liyakatçilik ve eşitlik temelli yaklaşımların da ilk örneklerine rastlanılmıştır.
Sonuç: Homeros destanlarında Δίκη kavramına farklı anlamların ve değerlerin yüklendiği görülmüştür. Tek bir kavramın etik ve adalet olmak üzere iki farklı kurama kaynaklık ettiği fark edilmiştir. Homeros destanlarının, temel etik ve adalet kuramlarının ilk örneklerini içermesi bakımından özgün eserler olarak önemli bir yere sahip olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Homeros, Hak, Erdem Etiği, Ödev Etiği, Dağıtıcı Adalet

Kaynakça

• 1. Gagarin M. Dike in the Works and Days. Classical Philology 1973;68(2):81-94.
• 2. Liddell HG, Scott R. A Greek-English Lexicon. Revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with the assistance of Roderick Mckenzie and with the cooperation of many scholars. Oxford: Clarendon Press; 1996.
• 3. Lewis CT. An Elementary Latin dictionary. Oxford: Oxford University Press; 1997.
• 4. Erhat A. Mitoloji sözlüğü. 13.basım. İstanbul: Remzi Kitabevi; 2004.
• 5. Can Ş. Klasik yunan mitolojisi. 19. Basım, İstanbul: Ötüken Yayınları; 2017.
• 6. Hesiodos. İşler ve Günler. çev. S.Eyüboğlu-A.Erhat, Ankara: TTK Basımevi; 1977.
• 7. Sophokles. Elektra. çev. Cüneyt Çetinkaya, İstanbul: Bordo-Siyah Klasik Yayınlar; 2005.
• 8. Gagarin M. “Dike” archaic Greek thought. Classical Philology 1974;6(3):186-197.
• 9. Aeschylus. Libation Bearers 2. Smyth HW, editör. In two volumes. Cambridge: MA. Harvard University Press; 1926.
• 10. Herodotus. The Histories. Godley AD, editor. Cambridge: Harvard University Press;1920.
• 11. Euripides. Medea. Kovacs D, editor. Cambridge: Harvard University Press.
• 12. Aristophanes. Frogs. Dillon M, editor.
• 13. Plato. Republic. Shorey P, Translator. In Twelve Volumes, Vols. 5 & 6. Cambridge: MA, Harvard University Press; London: William Heinemann Ltd. 1969.
• 14. Perseus Digital Library [Internet]. [Erişim tarihi: 10 Temmuz 2024]. Erişim linki: http://www.perseus.tufts.edu=Perseus:collection:Greco-Roman
• 15. Adkins AWH. Merit and responsibility. A Study in Greek values. Oxford: Clarendon Press; 1960.
• 16. Dimopoulou E. Human and Divine Responsibility in Archaic Greek Poetry. Glasgow: University of Glasgow; 2001. [Erişim tarihi: 04 Mayıs 2024]. Erişim linki: http://theses.gla.ac.uk/3477/
• 17. Malamis D. The Justice of Dike: On the forms and significance of dispute settlement by arbitration in the Iliad. Rhodes University; 2011. [Erişim tarihi: 11 Mart 2024]. Erişim linki: https://www.academia.edu/4697498/
• 18. Homeros. İlyada. Çev. Azra Erhat/A.Kadir, İstanbul: Can Yayınları; 1999.
• 19. Kranz W. Antik Felsefe. Metinler ve açıklamalar, çev. Suad Y. Baydur, İstanbul: Sosyal Yayınlar; 1984.
• 20. Tekin O. Eski Yunan ve Roma tarihine giriş. 1. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 2008.
• 21. Szerb A. Dünya edebiyatı tarihi. Macarcadan Çev. Hasan Eren.
• 22. Smith WLLD. A New classical dictionary of Greek and Roman biography, mythology and geography. New York:1884.
• 23. Herodotos. Herodot Tarihi. Çev. Müntekim Ökmen, İstanbul: Kültür Yayınları; 2004.
• 24. Yonarsoy YK. Grek edebiyatı tarihi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi; 1991.
• 25. Mansel AM. Ege ve Yunan tarihi. 10.baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları;2014.
• 26. Homeros. Odysseia. Çev. Azra Erhat/A.Kadir, 21. basım, İstanbul: Can Yayınları; 2008.
• 27. Homeros. Odysseia. Çev. Ahmet Cevat Emre, İstanbul: Varlık Yayınları; 1957.
• 28. Homer. Homeri Opera in five volumes. Oxford: Oxford University Press;1920.
• 29. Homer. The Odyssey with an English translation by A.T. Murray, PH.D. in two volumes. Cambridge: MA., Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. 1919.
• 30. DMLBS [Internet]. = R. K. Ashdowne, D. R. Howlett, & R. E. Latham (eds.). Dictionary of Medieval Latin from British Sources, Oxford: British Academy; [Erişim tarihi: 02 Mayıs 2024]. Erişim linki: http://logeion.uchicago.edu
• 31. Liddell HG, Scott R. An Intermediate Greek-English Lexicon. Oxford, Clarendon Press; 1889.
• 32. Sesli Sözlük [Internet]. [Erişim tarihi: 14 Haziran 2024]. Erişim linki: https://www.seslisozluk.net
• 33. Aristoteles. Nikomakhos’a etik. Yunancadan çev. Saffet Babür, Ankara: Bilgesu Yayıncılık; 2012.
• 34. Beauchamp TL, Childress JF. Justice. In: Principles of Biomedical Ethics. 5th Edition, Oxford University Press; 2001. pp.225-239.
• 35. Munson R, Lague I. Intervention and reflection basic isses in bioethics. 10th Edition, USA: Cengage Learning; 2016.
• 36. Özlem D. Etik-ahlak felsefesi. İstanbul: İnkılap Kitabevi; 2004.
• 37. Thomson G. Aiskhylos ve Atina. Çev. M. Doğan, İstanbul: Payel Yayınları; 1990.
• 38. Thomson G. Eski Yunan toplumu üzerine düşünceler, İlk Filozoflar, İstanbul: Payel Yayınları; 1997.
• 39. Finley MI. Odysseus’un dünyası. Çev. Gül E. Durna, Ankara: Ayraç Yayınevi; 2003.
• 40. Cevizci A. Etik-ahlak felsefesi. İstanbul: Say Yayınları; 2014.
• 41. Arslan A. İlkçağ felsefe tarihi. Sofistlerden Platon’a. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları; 2006.
• 42. Arslan A. Felsefeye giriş. Ankara: Adres Yayınları; 2009.
• 43. Platon. Devlet. Hasan Ali Yücel klasikleri dizisi, 26. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2014.
• 44. Aristoteles. Retorik. Latin ve Yunan klasikleri:1, Çev. İ. Tunalı, İstanbul: Remzi Kitabevi; 2005.
• 45. Adkins AWH. Moral values and political behaviour in Ancient Greece. From Homer to the end of the fifth century. London: Chatto & Windus; 1972.
• 46. Finkelber M. Timê and Aretê in Homer. Classical Quarterly. Cambridge University Press; New Series, 1998;48(1):14-28.
• 47. Oğuz NY, Tepe H, Büken NÖ, Kucur DK. Biyoetik terimleri sözlüğü. Ankara: Türkiye Felsefe Kurum; 2005.
• 48. Ekmekçi PE, Arda B. Temel etik kuramlar açısından adalet ve sağlık hakkı kavramlarının değerlendirmesi. Türk Klin Tip Etigi Hukuku Tarihi 2015;23(1):6–21. doi:10.5336/mdethic.2014-42622.
• 49. Yalım NY. Felsefi yaklaşımların ışığında klinik etiğe giriş. Klinik Etik. Klinik Uygulamalarda Etik Sorunlar içinde. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2001. p. 9-24.
• 50. Şahinoğlu S. Tıp ve feminist biyoetik. Erdemir AD, Sezgin G, Usmanbaş Ö, Şaylıgil Ö, editors. Çağdaş klinik etik. (21. yüzyılda olgu örnekleriyle) 10. bölüm, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2019. p. 153-164.
• 51. Yamagata N. Homeric morality. London: University College London; 1990.
• 52. Balot RK. Archaic Greece and the centrality of justice. In: Greek Political Thought. 16-47. Malden, MA: Blackwell; 2006.
• 53. Cevizci A. Felsefeye giriş. 2. Baskı. İstanbul: Say Yayınları; 2013.
• 54. Bonnard A. Antik Yunan Uygarlığı-1, İlyada’dan Parthenon’a. Çev. K. Kurtgözü, İstanbul: Evrensel Basım Yayın; 2004.
• 55. Uygur G. John Rawls’ın ardından. HFSA, 7. Kitap, 5-11. 2003.
• 56. John R. Bölüştürücü adalet. Çev. Vural Fuat Savaş, HFSA, 7. Kitap, 19-52. 2003.
• 57. Kant I. Ahlak metafiziğinin temellendirilmesi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu; 2013.
• 58. Oğuz NY. Tıpta sınırlı kaynakların kullanımı. (Adalet İlkesi) Deontoloji. Genişletilmiş 2.Baskı. Ankara: Antıp A.Ş.; 1999. p 57-65.
• 59. Miller D. Political philosophy, A very short introduction. New York: Oxford University Press; 2003.
• 60. Kibar S. An Inquiry on justice: Bases, bearers and principles. In partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy. Department of Philosophy, Ankara: 2011.
• 61. Rawls J. A Theory of justice. Revised edition. Harvard University Press; 1999.
• 62. Spicker P. Liberty, equality, fraternity. Great Britain: Policy press; 2006.
• 63. Erdoğan M. Adalet ve eşitlik. Muhafazakâr Düşünce Dergisi 2008; 4 (15): 9-22.
• 64. Havelock EA. From its shadow in Homer to its substance in Plato. Harvard University Press; 1978.
• 65. Tam H. The evolution of communitarian ideas. History, theory and practice. Cambridge: University of Cambridge; 2019.
• 66. Kymlicka W. Contemporary political philosophy. An introduction, 2nd ed. Oxford University Press; 2002.
• 67. Logeion [Internet]. [Erişim tarihi: 11 Mart 2024]. Erişim linki:https://logeion.uchicago.edu/lexidium