Vergi Uzmanlarının Perspektifinden Vergi Okuryazarlığının Geliştirilmesi: Nitel Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 171 - 193

Mehmet Öksüz , İbrahim Ali Cem Doğan

https://doi.org/10.29067/muvu.1578297

Öz

Bireylerin ekonomik ve toplumsal yaşamda daha aktif bir rol üstlenmelerine olanak tanıyan vergi okuryazarlığı, vergi sistemine ilişkin bilgi, beceri ve anlayış düzeylerini içeren çok boyutlu bir yetkinliktir. Bu kavram, bireylerin vergiyle ilgili metinleri okuma ve anlama becerilerinin yanı sıra, bu bilgiyi pratikte uygulayarak vergi sorumluluklarını etkin bir şekilde yerine getirme yetkinliğini de içermektedir. Çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin vergi okuryazarlığı düzeylerini artırmak için vergi uzmanlarının bakış açısı doğrultusunda öneriler geliştirmektir. Çalışmada nitel yöntem olarak mülakat tekniği kullanılmış ve vergi okuryazarlığı konusunda uzman olan Çanakkale’deki çeşitli kurumlarda görevli katılımcılardan veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler, özetleyici içerik analiziyle değerlendirilmiştir. Çalışma, üniversite öğrencilerinin vergi okuryazarlığı konusundaki bilgi eksikliklerini, öğrencilerin vergi okuryazarlığı konusuna ilgisizliğini ve vergi sisteminin karmaşıklığının bilgi eksikliklerini derinleştirdiğini ortaya koymuştur. Vergi okuryazarlığı derslerinin müfredatta yer alması gereği ile vergi haftasının etkisinin artırılmasının önemi tartışılmış, sosyal medya ile internetin vergi okuryazarlığını geliştirmede kritik olduğu ancak bilgi kirliliği riskine dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Okuryazarlığı, Vergi Uzmanları, Vergi Sisteminin Karmaşıklığı, Vergi Haftası, Nitel Araştırma

Etik Beyan

Bu çalışma için etik onay, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Etik Kurulu’ndan 06.10.2023 tarih ve E-84026528-050.01.04-2300243261 sayılı olarak alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 2209-A Programı kapsamında desteklenmiştir.

Proje Numarası

1919B012303926

Teşekkür

Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız.

Improving Tax Literacy from the Perspective of Tax Experts: A Qualitative Research

Öz

Tax literacy, which allows individuals to take a more active role in economic and social life, is a multidimensional competence that includes knowledge, skills, and understanding of the tax system. This concept consists of the skills of individuals to read and understand tax-related texts and fulfill their obligations, as well as the competence to effectively meet their tax responsibilities by applying this knowledge in practice. The aim of the study is to develop suggestions from the perspective of tax experts to increase the tax literacy levels of university students. In the study, the interview technique was used as a qualitative method, and data were collected from participants working in various institutions in Çanakkale who are experts in tax literacy. The obtained data were evaluated with summative content analysis. The study revealed that university students' lack of knowledge of tax literacy, their disinterest in tax literacy, and the tax system's complexity deepen these deficiencies. The need to include tax literacy courses in the curriculum and the importance of increasing the impact of tax week were discussed, and it was emphasized that social media and the internet are critical in improving tax literacy, but attention should be paid to the risk of information pollution.

Anahtar Kelimeler

Tax Literacy, Tax Experts, The Complexity of the Tax System, Tax Week, Qualitative Research

Etik Beyan

The approval of the Çanakkale Onsekiz Mart University Graduate Education Institute Ethical Committee no E-84026528-050.01.04-2300243261 dated 06.10.2023 was obtained for this study.

Destekleyen Kurum

This study was supported by Scientific and Technological Research Council of Turkey (TUBITAK) under the 2209-A Program.

Proje Numarası

1919B012303926

Teşekkür

The authors thank to TUBITAK for their supports.

Kaynakça

• Aydın, N. (2023). Nitel araştırma yöntemleri. Gaziantep: Özgür Yayınları. doi: 10.58830/ozgur.pub377
• Aydoğdu Bozdağ, C. ve Rakıcı, C. (2023). Vergi dairesi personelinin ve mükelleflerin vergi karmaşıklığı algısı: Trabzon örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 38, 181-197. doi: 10.18092/ulikidince.1209095
• Bakar Türegün, F., Gerçek, A., Çetin Gerger, G., Benk, S., Küçüksüleymanoğlu, E.R., Serbes, H. ve Ateş, M.S. (2021). “Measuring and analyzing of tax literacy in Turkey: An empirical research on university students”. 35th International Public Finance Conference/TR, 14-17 October 2021, Antalya, 74-79.
• Bakar Türegün, F., Gerçek, A., Küçüksüleymanoğlu, E.R. ve Serbes, H. (2022). “Türkiye’de vergi okuryazarlığı skorunun ölçümü ve demografik değişkenlerle ilişkisinin tespiti”. International Euroasia Congress on Scientific Researches and Recent Trends 9, 18-20 Şubat 2022, Antalya, 226-236.
• Bakırtaş, D. ve Atılgan Yaşa, A. (2020). Vergi okuryazarlık düzeyinin belirlenmesine yönelik bir araştırma: Salihli belediyesi örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 741-757. doi: 10.25287/ohuiibf.719874
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. doi: 10.31592/aeusbed.598299
• Bornman, M. and Wassermann, M.M. (2018), “Tax literacy in the digital economy”, 13th International Tax Administration Conference, Sydney, Australia, 5-6 April 2018. https://core.ac.uk/download/pdf/185315465.pdf
• Bozdoğan, D. ve Kurt, S. (2019). Vergi kanunlarının genel yapısının değerlendirilmesi: Tokat ili özelinde bir uygulama. Maliye Araştırmaları Dergisi, 5(1), 39-63.
• Bhushan, P. and Medury, Y. (2013). Determining tax literacy of salaried ındividuals - An empirical analysis. IOSR Journal of Business and Management, 10(6), 76-80.
• Cvrlje, D. (2015). Tax literacy as an instrument of combating and overcoming tax system complexity, low tax morale and tax non-compliance. The Macrotheme Review, 4(3), 156-167.
• Çakır, H. (2010). Çocuklarda vergi bilinci oluşturmaya yönelik internet sayfası tasarımı. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 18-34.
• Çelikkaya, A. (2020). Gelişmekte olan ülkelerde vergi ahlakı: OECD raporu çerçevesinde bir değerlendirme. Sayıştay Dergisi, 116, 65-89.
• Doğan, B.S. (2020). Karmaşık vergi sistemi ve maliyetleri. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2(2), 129-139. doi: 10.51124/jneusbf.2020.5
• Gerçek, A. ve Çetin Gerger, G., Benk, S. ve Ateş, M.S. (2022). “Türkiye’de mükelleflerin vergi okuryazarlığını belirleyen faktörlerin analizi”. International Euroasia Congress on Scientific Researches and Recent Trends 9, 18-20 Şubat 2022, Antalya, 216-225.
• Geyik, O. ve Altunakar Mercan, S.Ş. (2019). “Oyun yöntemiyle vergi bilincinin oluşturulması: Taxlandia oyun uygulamasının incelenmesi”. III. Uluslararası Ekonomi, Siyaset ve Yönetim Sempozyumu, 10-12 Ekim 2019, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır, 850-860.
• Gökmen, E. (2017). İçerik analizi ve yıldız falı analizinin kavram ve unsurlarının incelenmesi: Türk siyasetinde siyasal dil analizi örneği. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 6(1), 172-212.
• Intansari, M.R. and Supramono (2022). The effect of tax literacy on tax compliance: The moderating role of patriotism. Technium Social Sciences Journal, 34, 455-464. doi: 10.47577/tssj.v34i1.7097
• Kamaluddin, A. and Madi, N. (2005). Tax literacy and tax awareness of salaried ındividuals in Sabah and Sarawak. Journal of Financial Reporting and Accounting, 3(1), 71-89. doi: 10.1108/19852510580000338
• Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, S. (2010). 21. Yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 28, 283-298.
• Latiff, A.R.A., Noordin, B.A.A., Omar, M.R.C. and Harjito, D.A. (2005). Tax literacy rate among taxpayers: Evidence from Malaysia. Jurnal Akuntansi dan Auditing Indonesia, 9(1), 1-11.
• Madi N., Kamaluddin, A., Janggu, T., Ibrahim, M.B.A., Samah, A.B.A. and Jusoff, K. (2010). Tax literacy among employees: Sabah and Sarawak’s perspective. International Journal of Economics and Finance, 2(1), 218-223. doi: 10.5539/ijef.v2n1p218
• Öksüz, M. (2022). Vergi bilincinin artırılmasında vergi haftasının rolü: Deneysel bir araştırma. R. Dayıoğlu Erul (Ed.), Psikolojik ve Sosyolojik Yönleriyle Vergilendirme içinde, (s. 563-595), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Pham, A., Genest-Grégoire, A., Godbout, L. and Guay, J.H. (2020). Tax literacy: A Canadian perspective. Canadian Tax Journal, 68(4), 987-1007. doi: 10.32721/ctj.2020.68.4.pham
• Sağbaş, İ. ve Kaya, O.K.A. (2020). Sosyal medyada vergi algısı. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(1), 20-34. Sandalcı, U. (2020). Vergi derslerinin vergi okuryazarlığı üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik ikili lojistik regresyon analizi. Vergi Raporu, 255, 125-142.
• Sandalcı, İ. (2022). Vergi okuryazarlığını etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modeli ile analizi. Mali Çözüm Dergisi, 32(174), 165-188.
• Tantriangela, J. and Setyowati, M.S. (2023). Sharpening the concept of tax literacy as an effort to ımprove tax compliance. Jurnal Akuntansi dan Bisnis: Jurnal Program Studi Akuntansi, 9(1), 30-42. doi: 10.31289/jab.v9i1.9109
• Teyyare, E. (2018). Maliye eğitiminin vergi okuryazarlığı düzeyine etkisi: Abant İzzet Baysal Üniversitesi örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(4), 315-333. doi: 10.11611/yead.463248
• Üyümez, M.E. (2016). Vergi mevzuatının karmaşıklığı ve uzlaşma yöntemi bağlamında vergi uyumunun değerlendirilmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 8(1), 75-92.
• Varcan, N. (1991). Kalkınma ve vergi haftası. Eskişehir Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1-2), 305-310.
• Yardımcıoğlu, M., Akpınar, Y. ve Günay, Y. (2014). Vergi okuryazarlığı ve vergisel farkındalık: Kahramanmaraş araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(2), 95-122.
• Yelman, E. (2021). Vergi karmaşıklığı bağlamında Türkiye’de harcama vergilerinin okunabilirlik analizi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 145-165. doi: 10.20493/birtop.1011311
• Zeren, G. (2019). Türkiye’de ve bazı ülkelerde vergi karmaşıklığının karşılaştırmalı incelenmesi. International Journal of Public Finance, 4(2), 145-165. doi: 10.30927/ijpf.600713