Hareketli Mekân Tasarımındaki Ergonomik Faktörlerin Deprem Bölgesi Konutlarına Uygulanması

Yıl 2020, , 615 - 626, 31.12.2020

Cem Doğan

https://doi.org/10.26835/my.803977

Cited By: 2

Öz

Hareketli mekânlar; insanların, karavan, tekne, uçak gibi araçlarla, bir yerden başka bir yere taşıma veya seyahat amaçlı yer değiştirme eylemini gerçekleştirdiği mekânlardır. Bu mekânlar; aynı zamanda bireyin, barınma, korunma ihtiyacı gibi yaşamsal faaliyetlerini sürdürmesine de imkân tanırlar. Diğer mekânlardan farklı olarak, hareket halindeyken yaşamsal faaliyetlerin sürdürülme ihtiyacı, tasarım açısından önemli bir kriterdir. Hareketli mekân tasarımı söz konusu olunca farklı ergonomik faktörler devreye girer.

İçinde yaşadığımız mekânların tümü, dünyanın fiziki yapısı gereği, tektonik plakaların devamlı hareketi nedeni ile oluşan depremler yüzünden, kısmen veya tamamen tahrip olma riski altındadır. Ülkemizin %96’lık kısmının deprem riski altında olduğu göz önünde tutulursa, günlük yaşamımızı sürdürdüğümüz mekânların tümünün, yarı hareketli mekân kavramı kapsamında incelenmesi gereği ortaya çıkar. Hareketli mekân tasarımındaki ergonomik faktörler, yine insan odaklı tasarımın söz konusu olduğu yarı hareketli mekânlarda da göz önünde bulundurulmalıdır.

Hareketli mekân tasarımında yer alan farklı ergonomik parametre ve antropometrik değerlerin, deprem riski taşıyan bölgelerdeki mekân tasarımında da uygulanması, deprem öncesi alınması gereken önlemler kapsamında değerlendirilmelidir. Ülkemizde 1944-2007 yılları arasında farklı zamanlarda değiştirilen deprem yönetmeliğinde, binaların, yapısal ve yapısal olmayan elemanlarını ele alan maddelerin yanı sıra, mekân tasarımında da uyulması gereken kriterler ortaya konulmalıdır.

Bu çalışmada hedeflenen amaç deprem bölgesinde yer alan yapılarda deprem sırasında veya sonrasında yaşanan kayıpların iç mimari tasarım yaklaşımı ile ilişkisinin incelenmesidir. Bu doğrultuda araştırmada; hareketli mekan olarak bahsedilecek olan karavan, tekne gibi taşıtlarda kullanılan çözümlerin, riskli bölge yapılarında değerlendirilmesi durumunda deprem sonrası hasar veya kayıpları azaltabileceğinin ortaya konması amaçlanmıştır.

Bu çalışmanın kapsamını; Türkiye’de deprem bölgelerinde yer alan riskli yapılar oluşturmuştur. Risksiz bölge olmadığı düşünülerek, düşük deprem riski taşıyan bölgelerdeki yapılar kapsam dışı bırakılmıştır. İncelenen yapılar; konutlar, eğitim binaları ve üretim tesisleri ile sınırlandırılmıştır.

Araştırmada yöntem olarak; nicel ve nitel araştırma metotlarının bir arada kullanıldığı karma araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmada ilk olarak hareketli mekan ergonomisini farklı kılan nitelik ve nicelikler incelenmiştir. Hareketli mekanlar ile deprem bölgeleri haritasında yer alan yapılarda bu nitelik ve niceliklerin kesişim kümesi oluşturularak; statik önlemlere ek iç mekan da alınabilecek önemler analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Hareketli Mekan, Ergonomi, Deprem Bölgesi Konutları

Kaynakça

• Alyamaç, Kürşat Esat, “Geçmişten Günümüze Afet Yönetmelikleri ve Uygulamada Karşılaşılan Tasarım Hataları”, Deprem Sempozyumu, Kocaeli, 2005
• Atabey, Eşref, “Deprem”, MTA yayını, Ankara, 2000
• AYTAR SEVER İldem, (Dr. Ögretim Üyesi), ‘Geçmişten Günümüze Alışveriş Merkezleri İç Mekân Kurgusu’ Kitabı, ISBN:978-625-7957-73-1, 2020,s.89-99
• Balyemez, Süleyman, “Kentsel Mekânın, Deprem risklerinin azaltılmasına Yönelik Yeniden Organizasyonu ve Bir Toplumsal Katılım Süreci”, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. 2010,
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitim Birimi, “Afete Hazırlık El Kitabı”, 2005, İstanbul.
• Can, Prof. Dr. Hüsnü, “Türkiye’nin Deprem Gerçeği Paneli, Gazi Üniversitesi Deprem Araştırma ve Uygulama Merkezi”, Ankara, 2010
• Çelik, Fahri,“Stabilitenin Tanımı ve Başlangıç Stabilitesi”, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2009
• Deprem Yönetmeliği, “DBYBHY”, Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar, 2007
• Erdem, Yonca, “Prefabrik Yapıların Deprem Davranışı ve 1998 Deprem Yönetmeliğinin Uygulama Esasları”, Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2010
• Pheasant, S., "Bodyspace : Anthropometry, Ergonomics, and the Design of Work (Vol. 2nd ed)". London: Taylor & Francis Routledge, S 9, (1996)
• Ulay, Göksel, Bekiroğlu, Mehmet, Sedat, "Deprem Faktörünün Mobilya kullanımı Üzerine Etkisinin İncelenmesi", Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, S.49, 2016
• URL-1 https://www.mevzuat.gov.tr T.C. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü
• URL-2 https://t24.com.tr/haber/turkiye-nin-son-119-yillik 835264
• URL-3 https://tr.pinterest.com/pin/435090013971297516/?d=t&mt=login