Geleneksel Ürgüp Evlerinde Giriş Kapıları Üzerine Bir Tipoloji Çalışması

Yıl 2022, , 123 - 142, 30.04.2022

Aytülü Dırık

https://doi.org/10.26835/my.978703

Öz

Geleneksel Ürgüp evlerinin, plan tiplerine bağlı olarak giriş kapılarının incelenmesi üzerine yapılan bu araştırma, Ürgüp’ün tarihi altı mahallesinde oluşturulan bir örneklem grubu ile gerçekleştirilmiştir. Yerleşimin sivil mimari dokusunda özellikle sokak siluetinde önemli yere sahip olan giriş kapıları, biçim ve detay özellikleri ile farklı örnekler sunmaktadırlar. Bu çalışmada geleneksel evlere ait giriş kapılarının genel özellikleri, malzemeleri, yapım teknikleri ve bezeme özellikleri detaylı olarak incelenerek bir tipoloji çalışması yapılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda ele alınan giriş kapıları, avlu kapıları ve doğrudan sokağa açılan kapılar olarak iki başlık altında incelenmiştir. Yerleşimdeki tarihi altı mahallede yapılan alan çalışmasında 81 kapı tespit edilmiştir. Bu kapıların ölçekli çizimleri, fotoğrafları, yer bilgileri ve özel olarak hazırlanan tablolar ile bir envanter oluşturulmuştur. Sonuç olarak bu çalışmada özgün değerlerini koruyarak günümüze ulaşan bu mirasın karakteristik özelliklerinin tespit edilmesi, belgelenmesi, korunması ve gelecek kuşaklara aktarımının sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ürgüp, Giriş Kapıları, Tipoloji

A Typology Study on Entrance Doors in Traditional Urgup Houses

Öz

This research, on the examination of the entrance doors of traditional Ürgüp houses depending on the plan types, was carried out with a sample group formed in the historical six districts of Ürgüp. Entrance doors, which have an important place in the traditional civil architectural texture of Ürgüp, especially in the street silhouette, present different examples with their form and detail features. In this study, it is aimed to make a typology study by examining the general characteristics, materials, construction techniques and decoration features of the entrance doors of traditional houses in detail. In this context, the entrance doors were examined under two headings as courtyard doors and doors opening directly to the street. An inventory was created with scaled drawings, photographs, location information and specially prepared charts of 81 doors identified by fieldwork in six historical quarters in the settlement. As a result, with this study, it is aimed to determine, document, protect and transfer the characteristic features of this heritage that has survived to the present day by preserving its original values.

Anahtar Kelimeler

Urgup, Doors, Typology

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2019). Kültür Mirasını Koruma-İlke ve Teknikleri. İstanbul: YEM Yayınları.
• Anonim. (1983). Yurt Ansiklopedisi, C:8 . İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
• Arel, A. (1982). Osmanlı Konut Geleneğinde Tarihsel Sorunlar. İzmir: Ege Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi.
• Balta, E. (2010). Prokopi. İstanbul: Birzamanlar Yayıncılık.
• Balta, E. (2018). Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Binan, D. U. (1994). Güzelyurt Örneğinde Kapadokya bölgesi Yığma Taş Konut Mimarisinin Korunması İçin Bir Yöntem Araştırması. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. İstanbul.
• Büyükmıhçı, G. (2000). Anadolu'da Konut; Nevşehir Evleri. Arkitect, Sayı:478, s.296-310.
• Çal, H. (1999). Osmanlı Kapı Halkaları ve Kapı Tokmakları. H. İnalcık, Osmanlı. Ankara: Balkan Ciltevi, s. 275-284.
• Efe, M. (2019). Geleneksel Ayvalık Konut Mimarisinde Kapı ve Kapı Tokmaklarının Tipolojisi. İzmir Demokrası Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi .İzmir.
• Eldem, S. H. (1954). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniveristesi Yayınları.
• Elmacı, O. (2008). Ürgüp Tarihi. Ankara: Ürün Yayınları.
• Erten, E. (2014). Mimarlıkta Yapı- Yapım. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Esmer, M. A. (1984). Avanos'un Eski Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kalaycı, M. G. (2006). Geleneksel Ürgüp Konutları ve Dereler Mahallesi Koruma Geliştirme Önerisi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Karakuş, D. P. (2014). Bergama Evleri'nde Kapı Süslemeleri. Uluslararası Hakemli Mimarlık ve Tasarım Dergisi, Doi: 10.17365/TMD.201439196, s. 37-61.
• Kaya, M. (1994). Geçmişten Günümüze Ürgüp. Nevşehir: Özel Baskı.
• Korat, G. (2003). Taş Kapıdan Taç Kapıya. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öger, A., & Özdem, O. (2013). Nevşehir Salnamesi 1914. Ankara: Nevşehir Üniversitesi Yayınları.
• Özbek, Y. (2002). Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1453). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınevi.
• Özgönül, N., & Madran, E. (2011). Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Özügül, M., & Uzbek, M. (2003). ‘Semboller ve Mekan/Mustafapaşa’da Sivil Mimari Cephe Örnekleri Üzerine Bir Çözümleme’. Yıldız Teknik Üniversitesi, Kapadokya Üzerine, YTÜ Basım-Yayın Merkezi, Üniversite Yayın No: YTÜ.mf.sm-03.0702/ Fakülte Yayın No: MF.ŞBP-03.001. İstanbul: YTÜ Basım Yayın Merkezi.
• Petronotis, A. (2004). Hacıustalar / Akdağmadeni'nden Aridea'ya Bir Mübadele Öyküsü. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Solmaz, F., & Şahin Güçhan, N. (2011, Kasım 16-19). Kapadokya Geleneksel Konutlarının Mimari Özellikleri. 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu , s. 237-264.
• Sözen, M. (1998). Kapadokya. İstanbul: Ayhan Şahenk Vakfı.
• Sözen, M., & Tanyeli, U. (1986). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Tali, Ş. (2010). Germir Evlerinin Giriş Kapı Tasarımları Üzerine Tipolojik Bir Araştırma. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, s. 165-185.
• Uluengin, F., Uluengin, B., & Uluengin, M. B. (2010). Osmanlı Anıt Mimarisinde Klasik Yapı Detayları. İstanbul: Yem Yayınları.
• Uray, G. (2019). Mimari Yapılarda Görülen Taş Kabartma Süslemelerin Din ve Sanat İlişkisi Açısından Değerlendirilmesi (Aksaray İli Güzelyurt Örneği) . Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, s. 127-145.
• Ürgüp Belediyesi Arşivi. (2019, 09 26). Nevşehir, Ürgüp.
• Yalçın, O. (2007). Nevşehir- Mustafapaşa Beldesi Sivil Mimari Eserleri Üzerindeki Bezemeler. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi .Kayseri.