Kentsel Açık Mekanlarda Kadınlar: Cinsiyet Rollerinin Kamusal Alanlarda Gözlemlenmesi

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 37 - 52, 31.12.2016

Sema Mumcu Serap Yılmaz Tuğçe Yazıcı

https://doi.org/10.26835/my.264354

Cited By: 4

Öz

Türkiye’de son yıllarda giderek artan kadına yönelik şiddet
olayları toplum ve basında önemli bir tartışma konusu olmuştur. Bu konuda ele
alınan en önemli sorunlar arasında kadına karşı eşitsizliğin giderilmesi ve
sosyal statülerinin iyileştirilmesi yer alır. Ancak tartışmalar genellikle
kadını özel alanlarda/aile içinde ele alırken kentsel açık mekanlarda süre giden eşitsizliğe ve karşılaştıkları baskılara yeterince dikkat çekilmemektedir. Bu
durum Türkiye’de kadınların kentsel açık mekanlara erişimini ve kullanımını
kısıtlamakta ve buralarda erkeklerle aynı derecede özgürlüğe sahip
olamamaktadırlar. Buraların kadınlar için daha erişilebilir ve kullanılabilir
kılınmasına yönelik sorunların tespit edilmesi ve çözümler geliştirmek yalnızca
yasalar ve sosyal kuruluşların görevi değildir; peyzaj mimarları da bu konuda
önemli sorumluluklar taşırlar. Bu nedenle toplumsal cinsiyet rollerinin ve
kentin kamusal hayatı üzerindeki etkilerinin anlaşılması bu meslek disiplini
için önemlidir.

 

Bu çalışma kentsel açık mekanların kullanımında kadınların
erkeklere göre sergiledikleri farklılıkları ortaya koymayı ve günümüzdeki
yaygın kadın-erkek eşitsizliği tartışmalarına farklı bir açıdan yaklaşmayı
amaçlar. Bu nedenle mekansal kullanımlar ve etkinlik türleri açısından cinsiyet
farklılıkları irdelenmiş ve sonuçlar kadınların yaşadığı eşitsizliğin ve
karşılaştıkları olumsuz tutumların yansımaları olarak kabul edilmiştir

 

Araştırmada Trabzon kent merkezinde yer alan yaya alışveriş sokağında
davranış gözlemi ve anket çalışması yürütülmüştür. Araştırma sonucunda
kadınların açık mekanları kullanırken erkekler kadar özgür hissetmedikleri, alanda
erkek kullanıcılara oranla daha az sayıda oldukları, daha az sıklıkta
geldikleri  ve alana kimlerle geldikleri
bakımından daha seçici oldukları tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Kentsel Açık Mekan, Cinsiyetlendirilmiş Mekan, Kadın

Women in Urban Open Spaces: Observing Gender Roles in Public Spaces

Öz

Increasing
violence against women became an important subject of debate in Turkey
nowadays. One major problem is how to overcome inequity for women and improve
their social status. Approaches have mostly focused on women in the private
sphere, domestic life, but inequity and oppressions that they have to confront
in open public spaces are neglected. This situation has made open spaces
restricted for access and use for women in Turkey, and they do not have the
same amount of freedom as men. It is not only the duty of the law and social
organizations but also the duty of landscape architects to find the reasons for
these issues and develop solutions to make public spaces more accessible and
usable for women and make them feel freer there; landscape architects share
important responsibilities. Therefore, it is important for landscape architects
to know gender roles and their impact on life in open public spaces.

This
study aims to reveal the differences that women display in using urban open
spaces from men and to approach from a different point of view to the debates
about woman-man inequity. Therefore, gender differences in spatial use and
activity types were considered and the results were accepted as the reflections
of inequity and adverse attitudes that women face.

In this research behavior observation and
questionnaire techniques were used in the selected study area which is a
pedestrian mall located in Trabzon city centre. The results revealed that women
do not feel as free as men, woman users are fewer and visit the area less
frequently than men and they are more selective in terms of with whom they are
coming with.

Anahtar Kelimeler

Gender, Urban Open Space, Gendered Space, Woman

Kaynakça

• Akın, Ayşe ve Demirel, Simge, “Toplumsal Cinsiyet Kavramı ve Sağlığa Etkileri” C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, S:25 (4) 2003, ss. 73-82.
• Ardener, Shirley, “The Partition of Space” (ed.) J. Rendell, Gender, Space, and Architecture: Interdisciplinary Introduction, Routledge, London 1999, ss. 112-118.
• Bayazitoğlu, Ümit Ceren ve Ayyıldız Potur, Ayla, “Yaşanabilir Kentler Temasını Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Yorumlamak: Farklı Kamusal Mekanlarda Karşılaştırmalı Bir Alan Çalışması”, 25th International Building & Life Congress, Liveable Cities, 28 - 30 March 2013, Bursa 2013, ss.541-547.
• Blöbaum, Anke ve Hunecke, Marcel, “Perceived danger in urban public space; the impacts of physical features and personal factors”, Environment and Behavior, S: 37 (4) 2005, ss. 465–486.
• BMOP (Birleşmiş Milletler Kadınların ve Kız Çocuklarının İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi Ortak Programı) Bülteni, Daha İyi Bir Gelecek İçin Kadın Dostu Kentler, S:4 2006.
• BMOP (Birleşmiş Milletler Kadınların ve Kız Çocuklarının İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi Ortak Programı), Kadın Dostu Kentler,. Damla Matbaacılık Ltd. Ankara 2010.
• Buckingham-Hatfield, Susan, Gender and Environment. Routledge, USA 2000.
• Burgess, Jacquelin, “‘But is it worth taking the risk?’ How women negotiate access to urban woodland: a case study”, (ed.) R. Ainley, Space Files: Exploring Bodies, Space and Gender, Routledge, London 1998, ss. 115-130.
• Çınar, Alev, Modernity, Islam, and Secularism in Turkey: Bodies, Places, and Time, University of Minnesota Press 2005.
• Day, Kristen, “The Ethic of Care and Women's Experiences of Public Space”, Journal of Environmental Psychology, S: 20 2000, ss. 103-124.
• Day, Kristen, “Constructing Masculinity and Women's Fear in Public Space in Irvine, California”, Gender, Place & Culture: A Journal of Feminist Geography, S: 8 (2) 2001, ss. 109-127.
• Demir, Ümran, “Kadının Toplumsal Statüsü”, Sağlık ve Toplum, S:2 1999, ss. 12-16.
• Demirbaş, Gökben, Kadınların Mekan Algısı ve Mekanı Kullanma Biçimleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2012.
• Ereş, Figen, “Türkiye’de Kadinin Statüsü ve Yansimalari”, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, S:19 2006, ss. 40-52.
• Fisher, Bonnie S. ve Nasar, Jack L., “Fear of Crime in Relation to Three Exterior Sites Features; Prospect, Refuge, and Escape”, Environment and Behavior, S:24 (1) 1992, ss.35-65.
• Doğanay, Gülmelek, “Unutma ve anımsama arasında geçmişin eril inşası: Çaykara’da kadın olmak ve geçmişin reddi”, Fe Dergi, S:8 (1) 2016, ss.15-33.
• Günindi Ersöz, Ayşegül, “Özel Alan/Kamusal Alan Dikotomisi: Kadınlığın "Doğası" ve Kamusal Alandan Dışlanmışlığı”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, S:18 2015, ss. 80-102
• Gökarıksel, Banu ve Secor, Anna, “Between Fashion and Tesettür: Marketing and Consuming Women’s Islamic Dress”, Journal of Middle East Women’s Studies, S:6(3) 2010, ss.118-148.
• İnce Güney, Yasemin, “Gender and urban space: An examination of a small Anatolian city”, ITU A|Z, S: 11 (2) 2014, ss.153-172.
• Kansız, Nuray ve Akın Acuner, Şebnem, Kadınların Kentsel Hizmetlerden Yararlanma Düzeyleri, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Ankara 2009.
• Koskela, Hille, “‘Gendered Exclusions’: women’s fear of violence and changing relations to space”, Geografiska Annaler, S:81 B (2) 1999, ss. 111-124.
• Krenichyn, Kira, “Women and physical activity in an urban park: Enrichment and support through an ethic of care” Journal of Environmental Psychology, S:24 2004, ss. 117–130.
• KSGM, (Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü), T.C. Başbakanlık, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. Kadının Statüsü ve Sağlığıyla İlgili Gerçekler. Afşaroğlu Matbaası, Ankara 2008a.
• KSGM, (Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü), T.C. Başbakanlık, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı 2008–2013, Fersa Ofset, Ankara 2008b.
• KSGM, (Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü), T.C. Başbakanlık, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Türkiye’de Kadının Durumu, Ankara 2012.
• Massey, Doreen, “Space, Place and Gender”, (ed.) J. Rendell, Gender, Space, Architecture: Interdisciplinary Introduction, Routledge, London 1999, ss.128-133.
• Mehta, Anna, “Embodied Discourse: On gender and fear of violence”, Gender, Place & Culture: A Journal of Feminist Geography, S:6(1) 1999, ss. 67-84.
• Mumcu, Sema, Açık Mekanlarda Davranış Konumları: Oturma Davranışının Değişiminin İncelenmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Trabzon 2009.
• Mumcu, Sema; Yılmaz, Serap ve Özbilen, Ali, “The Factors Influencing the Feeling of Safety in Urban Open Spaces” LINENARCH 3rd International Congress, Contextualizm in Architecture, July 5-7, 2007, Trabzon, Turkey, C.3, ss. 1007-1015.
• Reid, Bryonie, “‘Rearranging the ground’: public and private space in Belfast, Northern Ireland.” Gender, Place & Culture: A Journal of Feminist Geography, S:15 (5) 2008, ss. 489-503.
• Rendell, Jane, “Introduction: ‘Gender, Space”, (ed.) J. Rendell, Gender, Space, Architecture: Interdisciplinary Introduction, Routledge, London 1999, ss. 101-108.
• Sewell, Jessica, “Gender, Imagination, and Experience in the Early-Twentieth-Century American Downtown.” (ed.) C. Wilson, Everyday America: Cultural Landscape Studies after J. B. Jackson, University of California Press, Ewing 2003, ss. 237-254.
• Starkweather, Sarah, “Gender, Perceptions of Safety and Strategic Responses among Ohio University Students” Gender, Place & Culture: A Journal of Feminist Geography, S:14(3) 2007, ss. 355-370.
• Tiftik, Cemile ve Turan, İlker, “Women, Social Housing and Urban Spaces: Places to dwell and places where women are being attacked on their way home”, ITU A|Z, S:12 (1) 2015, ss.243-255.
• Üstün, İlknur, “Trabzon’un Misafirleri”, Güven Bakırezer, and Yücel Demirer (ed.), Trabzon’u Anlamak, İletişim Yayınları, İstanbul 2009, ss. 361-402.
• Wesely, Jennifer K. ve Gaarder, Emily, “The Gendered “Nature” of the Urban Outdoors; Women Negotiating Fear of Violence”, Gender & Society, S:18 (5) 2004, ss. 645-663.
• Yılmaz, Zeynep, Kamusal Mekanların Gender Sistematik Yaklaşım Açısından Değerlendirilmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon 2006.