Türk Daması Oyun Kültürü Ve Türkiye’deki Dama Oynanan Kahvehanelerin İç Mekânlarının İncelemesi

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 61 - 86, 31.12.2016

Bülent Ayberk

https://doi.org/10.26835/my.270096

Öz

Dama
oyununun özellikle İslam coğrafyasında kabul görerek ve yaygınlıkla oynandığı
görülmektedir. Haçlı seferleri ile batıya taşınan oyunun zaman içinde pek çok
türü ortaya çıkmıştır. Anadolu’da oynanan dama, Türk daması olarak
adlandırılmaktadır. Türk kültürünün önemli bir öğesi olan bu tür, özellikle
Osmanlı döneminde altın devirlerini yaşamıştır. Osmanlı padişahlarının da ilgi
gösterdiği bu oyun için sarayda damacıbaşıların işlendirildiği bilinmektedir.
Bu günümüze, kadar etkisini sürdürecek olan önemli bir oyun geleneği
yaratılmıştır. Sonrasında ise; ilginin giderek kaybolması sonucu olarak oyuncu
kitlesi azalmıştır. Ancak bu kültür kaybolmamış, Türk kültürünün önemli bir
bileşeni olan kahvehanelerin kültür aktarımındaki güçlü etkisiyle kuşaktan
kuşağa aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Bugün Türkiye’nin farklı
yerlerine dağılmış ve dama oyunun yaşaması için çaba gösteren bir oyuncu
kitlesi bulunmaktadır. Bu yazıda Türkiye’de dama oynanan kahvehaneler ziyaret
edilmiş ve kültüre ilişkin veriler toplanmaya çalışılmıştır. Bu çalışma içinde
özellikle kahvehanelerin iç mekanlarının kurguları ve bu mekanlardaki oyun
mobilyaları ve çevresel birimleri incelenerek genel bazı ilkeler
belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dama oyunu, Dama Kahvehaneleri, Türk Daması, Kahvehaneler

Turkish Draught Game Culture and Survey On Draught Cafes in Turkey

Öz

It is observed draught is widely played in Muslim
counties with mutual great acceptence. The game has been risen to different
types through the ages which had been brought to the west by the crusaders. The
type specifically played in Anatolia region called Turkish draught. This type
of draught is a significant element of Turkish culture which had its golden
ages in Ottoman Empire. It is this age that a great tradition was created and
continued to present times. Ottoman sultans showed so great interest, that the
chief draught players were employed. After having lost public interest, it
began losing players as well. But the culture has not been lost completely. Until
now it has been survived from one generation to the next by the cafehouses
which has strong feature to preserve culture. Today there is a a society on
which make an great effort to struggle, scattered through the different parts
of Turkiye. For this dissertation, many cafes visited to obtain knowledge on
draught and to survey the typologies of the interiors and furnitures with
peripherial units.

Anahtar Kelimeler

Draught Game, Draught Cafehouses, Turkish Draught, Cafehouses, Interiors

Kaynakça

• “Dama”, Ana Britannica Genel kültür Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul, 1987
• Arakil. Osmanlı Döneminden Günümüze Kadar Ulaşan Türk Daması Açmaz Oyunları (Çev: Çiftçi, H. ve Güldeste, B.) Türk Daması Federasyonu (Kitabın Orijnal Basımı 1888), 2015
• Akgündüz, A., “Bir Aile Ve Hizmet Müesesesi Olarak Osmanlı’da Harem”, H.C. Güzel, K.Çiçek, S. Koca (Ed), Türkler. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2012
• Baykur, R. İ., Damaya Güzelleme, YGS Yayınları, İstanbul, 2008
• Birsel, S., Kahveler Kitabı, Sel Yayıncılık, İstanbul, 2009
• Büyük Larousse - Sözlük ve Ansiklopedi: cilt 6
• Celal, M., Eski İstanbul Yaşayışı, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1946
• Cengiz. M., Masa Oyunlarında Görsel-İçerik İlişkisi ve Uygulama Çalışması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008