Litvanya Karaylarının Tarihi ve Trakai Karay Kenesası'nın İç Mekanın İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 75 - 112, 07.04.2018

Bülent Ayberk

https://doi.org/10.26835/my.388680

Öz

Hazar imparatorluğu döneminde karailer
tarafından gerçekleştirilen misyonerlik etkinlikleri sonucu Musevilik ile tanışan
Hazar Türkleri, devletlerinin yıkılışının ardından Orta Avrupaya yayılmışlar ya
da Kırım yarımadasında kalmışlardır. Hazar Türk museviliğinin devamı olan
Karaylar varlıklarını günümüzde sürdürmektedirler. Bu yazıda, Büyük Litvanya
Düklüğü topraklarına yerleştirilen Karay Türkleri ve Trakai kentinde bulunan
ibadetevi ele alınmaktadır. Ancak öncelikli olarak İstanbul’da içinde olmak
üzere Trakai, Vilnius kenesaları, Kudüs’te bulunan Karai Sinagogu, Kiev’de
bulunan ancak kullanılmayan kenesa yerinde ziyaret edilmiştir. Böylece Trakai
Karay kenesasını yorumlamak amacıyla veriler elde toplanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Karay, Litvanya, İç Mekan, Trakai, Kenesa

History of Lithuania Karaims and the Analysis of the Interior of Karaim Kenesa in Trakai in the Context of Kenesas

Öz

Khazar Turks, who had been converted to judaism as a result of
missionary campaigns by the Byzantion Karais, spread through the middle Europe
territories or remained in the Crimea peninsula after the collapse of Khazar
Empire. Karais resident today in Lithuania, Poland and Crimea are thought to be
the successor of Khazars. Even though this society seen as a part of jewish
history, their huge effort to differ themselves from jewish society and to
accentuate their turkish identity can be seen in the symbolic content of the
temple. The struggle to differentiation from judaism lead to rejection of
symbols can be clearly seen on the building of kenesa which is later decorated
with the symbols belong to turkish identity

Anahtar Kelimeler

Karai, Kenesa, Trakai, Lithuania, Interiors

Kaynakça

• Ayberk, Bülent, “İstanbullu Musevi Türkler Karaylar ve Hasköy Karay Kenesası”, İç Mimar Dergisi, 2017,Alaskarova, Pari, İlahi Dinlerde Kadının Statüsü: Yahudilik-Hristiyanlık-İslamiyet, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2015Aydın, Mahmut, Ana Hatlarıyla Dinler Tarihi (Tarih, İnanç ve İbadet), Ensar Neşriyat, İstanbul, 2014Alan Brook, Kevin, Hazar Türkleri Hazar Yahudileri 13. Kabile, Nokta Kitap, İstanbul, Tarih belirtilmemişAltıntaş, Ahmet ve Şahin, Feyza Kurnaz, “Reşit Saffet Atabinen (1884-1965) ve Türk Turizmine Katkıları”, Atatürk Üniversitesi Dil - Tarih ve Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara, 2007Arseven Celal Esad, Mudejar, Sanat Ansiklopedisi, İstanbul, 1950Arık Sabire, Polonya Topraklarında Yaşayan Karaylar (Karaim), Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu, Bilecik Üniversitesi Yayınları, Bilecik, 2010Çulha, Tülay, Seraya Şapşal’a Göre Karay Türkleri ve Karayca, Türk Dilleri Araştırmaları, İstanbul, 2002Çulha, Tülay, İstanbul Karaim Cemaati, 7. Uluslar arası Türk Kültürü Kongresi, Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul, 2011Çulha, Tülay, Kırım Karaycasıyla Yazılmış Bir Mecmua, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eski Türk Dili Bilim Dalı, 2008Çulha, Tülay, Karaylar ve Karayca, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli, 2002De Lange, Nicholas, İletişim Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi Yahudi Tarihi, C. 4., İletişim Yayınları, İstanbul, 1987Doğan, İsmail ve Kıvrıkdal, İlgi, Karaim Türkleri, Türkler Ansiklopedisi, Cilt: 20, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Mudejar Üslubu, Cilt 2, 2008, İstanbulEliade, Mircae, Kutsal ve Kutsal-Dışı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2017Erdil, Tuğba, Postmodern Cephe Estetiğinde Barok Bir Yöntem Olarak Teatral Anlatım İlkeleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, 2014Galanti, Avram, Türklük İncelemeleri, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005Gülsevin Selma, Karay Türkçesinin Kendisine Has Özellikleri ve Türk Lehçeleri Arasındaki Yeri, Karadeniz Araştırmaları, sayı 36, 207-222,2003Gövsa, İbrahim Alaettin, Atabinen (Reşid Savfet), Türk Meşhurları Ansiklopedisi, Yedigün Neşriyatı, 1945Güngör Harun, Genel Türk Tarihi, Eski Türklerde Din Ve Düşünce, Yeni Türkiye Yayınları, C: 2, Ankara, 2002İsaacson Ben, Dictionary of the Jewish Religion, Bantam Books, United States, 1979İslam Ansiklopedisi, Karailik, Cilt 24, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 2001Jamonaite, Akova, Litvanya Karay Türklerinin Etnik Turizm Potansiyelinin İncelenmesiKatz, Dovid, Lithuanian Jewish Culture, Baltos Lankos, 2010Karatay, Osman, Hazarın Musevileşme Tarihi, Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu, Bilecik Üniversitesi Yayınları, Bilecik, 2010Koestler, Arthur, On Üçüncü Kabile – Orta Asya’nın Yahudi Türkleri, Alfa Yayınları, 2015Kara Şemsi Reşid Saffet, Hazar Türkleri Avrupa Devleti (VI – XII Asır), İstanbul, 1934Kuzgun Şaban, Hazar ve Karay Türkleri, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2015Konopacki, Arthur, Karaims On The Territory of the Commonwealth And The Polish Republic – A Historical Outline, Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu, Bilecik Üniversitesi Yayınları, Bilecik, 2010Koçu, Reşad Ekrem, Atabinen (Reşid Savfet), İstanbul Ansiklopedisi, Reşad Ekrem Koçu ve Mehmet Ali Akbay İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi, İstanbul, 1960Kobeckaite Halina, Karaims In Lithuania, Statiskos Departamentas, Vilnius, 1997Kaubrys, Saulius, National Minorities in Lithuania, Vaga, Vilnius, 2002Kızılov, Mikhail, Karaite Physicians at the Court of the Polish Kings: Ezra Ben Nisan (1595-1666) and Avraham Ben Yoshiyahu (1636-1687) Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu, Bilecik Üniversitesi, Bilecik, 2010Lavrinovic, Diana, Lithuanian Karaims’ Hachan Mark Lavrinovicius’s Contribution To The Studies And Survival Of The Karaim Language Trakai Dialect, Turks’ History And Culture In Lithuania, Vilnius University, Vilnius, 2014Levi Bünyamin, Bizans’tan Günümüze İstanbul Karaileri, Cinius Yayınları, İstanbul, 2016Lewis Bernard, 1641-1642 ‘de Bir Karayit’in Türkiye Seyahatnamesi, Vakıflar Ansiklopedisi Cilt 3, S. 97-106, 1956Özel, M.Kerem, Dini Mimaride Merkez Kavramı (Tapınma Mekanına ‘Merkez’ Kimliği Kazandıran Dini Öğeler), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, 1998Roux Jean - Paul, Türklerin Tarihi Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, Kabalcı Yayınevi, 2008Sulimowicz Anna, On The Karaite Prayer House İn Lutsk and Its Furnishings, Oriental Studies And Arts. Contributions Dedicated to Professor Tadeusz Majda On His 85 th Birthday, Warszawa, 2015Seraya Szapszal’s Karaim Collection, Library Of National Museum Of Lithuania, 2003Süleymanov Seyyar, Kırım Karayları, Uludağ Üniversitesi Türk Devletleri ve Akraba Toplulukları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Bursa, 2013Süleymanov Seyyar, Günümüz Dünyasında Karailerin Dağılımı, Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu, Bilecik Üniversitesi Yayınları, Bilecik, 2010Toroskovaite Dovile, “Formation Of Polish And Lithuanian Karaite Identity In The 19th – 20 th Centuries: Between Separation And Adaptation”, Doctoral Dissertation, Klaipeda University, 2014Toroskovaite, Dovile, ‘Is There Only One Homeland? Forming The Image Of Troki (Trakai) And The Crimea In The Self Identity Of Karaites In The 19th – 20 th Century’, Turks’ History And Culture In Lithuania, Vilnius University, Vilnius, 2014Türk Ansiklopedisi, Karay Türkleri, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, C:21, Ankara, 1971Türk, Vahit, Süleyman’ın Meselleri Adlı Eserde Din Tabirleri, Turks’ History and Culture In Lithuania, Vilnus University, Vilnius, 2014Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu, Bilecik Üniversitesi Yayınları, Bilecik, 2010Yariv, Arie, The Beginning of Karaims Settlement In The Grand Duchy of Lithuania According to Karaim Written Sources in Hebrew Language, Turk’s History and Culture in Lithuania, Vilnus University, Vilnius, 2014Yılmaz, Salih, Karay Türklerinin İsrail’e Göç Serüveni: Sonun Başlangıcı, Uluslararası Karay Çalışmaları Sempozyumu, Bilecik Üniversitesi Yayınları, Bilecik, 2010Yücel Mualla Uydu, Türkler, Hazar Hakanlığı, Ed: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002Zajackowski Michal, The Karait Kenesa in Trakai, Vilnius 2009Zeren, M.T., İzmir’de Seferad Mimarisi ve Sinagogları, Yalın Yayıncılık, İstanbul, 2010Zajackowski Michal, Karaims On Military Service, Lietuvos Nacionalinis Muziejus, Vilnius, 2000URL - 1 ‘Son Museviler’, Milliyet Gazetesi 19.06.2000URL - 2 ‘Cossacks’ Uprising’, Jewish Encyclopedia http://www.jewishencyclopedia.com/articles/4685-cossacks-uprisingURL - 3 www.bibleserver.com/ URL - 4 ‘Karaim Culture In Trakai’, www.mywanderlust.pl/karaim-culture-in-trakaiURL – 5 ‘Karaites’ http://www.encyclopediaofukraine.com/