16. Yüzyıl Eyüp Mescitlerinin Koruma Sorunları

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 167 - 181, 30.06.2019

Nil Orbeyi

https://doi.org/10.26835/my.541768

Öz

Bu çalışma ile Eyüp’teki 16. Yüzyıla
tarihlenen kırma çatılı mescitlerin koruma sorunları incelenmiştir. Sur
dışındaki ilk yerleşim olan Eyüp, tarihsel süreçte somut ve somut olmayan
kültürel mirası ile İstanbul’un önemli bölgelerinden biri olmuştur. Bu mirasın
korunmasına yönelik adımlardan ilki olan kentsel sit alanı sınırları 15.01.1977
tarih ve 9591 sayılı Gayrimenkul Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu kararı ile
belirlenmiş ve alandaki tarihi eserler tespit ve tescil edilmiştir. Bu tarihten
günümüze kadar koruma alanında yapılan pek çok çalışmaya rağmen bölgedeki
tarihi yapılar çevresel ve fiziksel faktörlerin yanı sıra yeterli koruma
bilincine sahip olmayan kullanıcı ve uygulayıcıların tehdidi altındadır. Mescitlerin
çoğu; niteliksiz ekler (mekan, rüzgarlık, saçak vb), kendi imkanları ile bakım
ve onarım yapılmaya çalışılması ve yapıyı güzelleştirme çabaları ile yapılan
müdahalelerle, malzeme, biçim ve/veya üslup özellikleri açısından değişime
uğramış, özgün kimlikleri zedelenmiştir. Bu çalışmada öncelikle bölgede 16.
yüzyılda inşa edilmiş benzer durumdaki kırma çatılı mescitler tespit
edilmiştir. Çalışma kapsamına alınan on iki mescidin bu duruma gelmelerindeki
süreç ve koşullar tartışılarak koruma sorunları incelenmiş, sürdürülebilirliklerinin
sağlanarak özgün kimlikleri ile geleceğe aktarılabilmelerine yönelik çözüm
önerileri geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eyüp, mescit, koruma, müdahale, onarım

The Conservation Problems of the 16th Century Eyüp Masjids

Öz

In this study, conservation
problems of masjids with hipped roof dated 16th century in Eyüp were
investigated. Eyüp, the first settlement outside the city wall, has been one of
the important regions of Istanbul with its tangible and intangible cultural
heritage. The first stage for the protection of this heritage, the urban site
boundaries were determined by the decision of the Supreme Council of Real
Estate and Monuments, No. 9591 of 15.01.1977, and the historical monuments in
the area have been identified and registered. Despite many studies in the field
of conservation since this date, the historical structures in the region are
threatened by environmental and physical factors as well as users and
practitioners who do not have sufficient protection awareness. Most of the
masjids are unqualified additions (space, windbreak, eaves, etc.), attempts to
make maintenance and repair by their own, interventions made with the efforts
to beautify (!) the structure, material, form and/or stylistic features have
been changed and their original identities have been damaged. In this
direction, firstly, similar hipped roofed masjids, which were built in the
region in the 16th century, were identified. Preservation problems were
examined by discussing the process and conditions of the twelve masjids
included in the scope of the study, and solutions were developed to ensure
their sustainability and transfer them to the future with their original
identities.

Anahtar Kelimeler

Eyüp, masjid, protection, intervention, repair

Kaynakça

• Anonim, Eyüp Kentsel Sit Alanı Tarihi Merkez Yönetim Planı Çalışması, Bilgi Üniversitesi, 2015.
• Anonim, Eyüp Kentsel Sit Alanı Tarihi Merkez Yönetim Planı, Süreç Hikayesi, Eyüp Belediyesi el kitabı, 2016.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Fatih Devri Sonlarında İstanbul Mahalleleri-Şehrin İskanı ve Nüfusu, Vakıflar Umum Müdürlüğü, Ankara 1958.
• Çakır, Orhan, İstanbul'da Mescit Mimarisinin Gelişmesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Bitirme Tezi, İstanbul 1974.
• Dişören, N. Esra, “Düğmecibaşı Mescidi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 3. Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, s. 107.
• Erbey, Erden Dilek “Kentsel Koruma ve Yenileşmede Dönüşüm Projeleri–Eyüp Rehabilitasyon Projeleri” Planlama, İstanbul 2004, c.4, ss. 79-89.
• Eyice, Semavi, “Mescid”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1971, C. VII, s. 110-153.
• Haskan, Mehmet Mermi, Eyüp Sultan Tarihi, Eyüpsultan Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.
• Hüseyin Ayvansarayi, Hadikatü’l-Cevami İstanbul Camileri ve Diğer Dini-Sivil Mimari Yapılar, Yayına haz.: (Ahmet Nezih Galitekin), İşaret Yayınları, İstanbul 2001.
• İşli, Hayri Necdet., Büyükseçgin İsmail, Osmanlı Devri İstanbul Camileri, c.1. Türkiye Turing ve otomobil Kurumu, İstanbul 2017.
• Kara, E. Fahrünnisa, “Fetih ile Birlikte Kurulan Bir Semt Eyüp ve Fetihten Günümüze Ulaşan Mahalleler”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu VII Tebliğler, İstanbul 2003, pp. 340-358.
• Koçu, Reşat Ekrem, “Düğmeciler Mescidi” İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi, İstanbul 1961, c. 9. ss. 4804-4805.
• Kuran, Aptullah, Mimar Sinan, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
• Kuran, Aptullah “Mimar Sinan’ın Mescidleri”, Mimar Başı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri I, Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul 1988, s. 215-222.
• Orbeyi, Nil, Giray Küçük Sezgi, Güngör, Selim Sani, “Eyüp Silahi Mehmed Bey Mescidi Onarım Evrelerinin Belgeler Işığında Değerlendirilmesi”, Tasarım Kuram, İstanbul 2017, sayı 23, ss. 83-100.
• Öz, Tahsin, İstanbul Camileri, C.1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul 1962.
• Seçkin, Selçuk, “Unutulmuş Bir 16. Yüzyıl Mescidi: İstanbul/Fatih Hoca Kasım Camii/Mescidi”, The Journal of Academic Social Science, 2017, sayı 56, ss. 340-357.
• Tozun, Aylin, XVI. Yüzyıl İstanbul Mescitleri, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul 2002.
• Yüksel, Aydın, Osmanlı Mimarisinde Kanuni Sultan Süleyman Devri, VI. Cilt, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 2004.
• T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul I. Bölge Müdürlüğü Arşivi
• Eyüp Sultan Belediyesi ve Eyüp Sultan Araştırma Merkezi (EYSAM) Arşivleri
• Amsterdam Bildirgesi, 1975
• Atina Tüzüğü (Carta Del Restauro), 1931
• Venedik Tüzüğü, 1964
• URL1. https://eyuppostasi.net/tr/eyuppostasi/foto/eyupun-camileri/11357 [Erişim tarihi: 13 Ocak 2019]