Kent Dokusu Morfolojik Değişiminin Fraktal Geometri Aracılığıyla Hesaplanması: Bursa Örneği

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 117 - 140, 30.06.2019

Ceyda İlhan

https://doi.org/10.26835/my.546927

Cited By: 8

Öz

Kentsel doku morfolojisi planlama süreci M.Ö.7. yüzyıla dayanan ve hala
tartışılan çok boyutlu ve disiplinlerarası bir konudur. Geleneksel yöntemlerle
yapılan çalışmalar ve sınıflandırmalar, çok hızlı değişip dönüşen çağımız kentlerini
anlayabilme konusunda yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple, geleneksel Öklid
geometrisiyle ölçülemeyen doğa ve onun karmaşık yapısını anlayabilmek için ortaya
atılan Kaos Teorisi ve fraktal geometri, son yıllarda kent morfolojisi
çalışmalarında da kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmadaki temel amaç; bir kentin
oluşum ve gelişim süreçlerini, oldukça zengin bir tarihi geçmişe sahip olan
Bursa kentinin morfolojik değişimi üzerinden, kentsel ve bölgesel ölçeklerde
yapılan fraktal analizlerle araştırmak; bütüncül bir yaklaşımla ele alınan kent
bileşenlerinin zamansal ve mekansal değişimini, somut sayısal veriler üzerinden
okumaktır. İlk bölümde yedi farklı yıla ait Bursa kent lekesi analiz edilirken;
ikinci bölümde kentin farklı konumlarında, farklı dönemlerde oluşmuş ve son 15
yıl içinde en çok değişim gösteren bölgelerinden seçilen dokuz alanın geçmiş ve
günümüz dokularının fraktalitesi ölçülmüştür. Araştırma sonucunda, yeni oluşan kent
dokusunun mevcut olana ‘eklenme’ veya ‘eklemlenme’ yoluyla geliştiği ve kentsel
alt bölgelerdeki doku gelişim sürecinin, kent genelinin büyüme sürecine sayısal
verilerle kanıtlanan bir benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Kaotik
morfolojik süreçteki düzeni ortaya koyması açısından çarpıcı veriler sunan
çalışmada; kentin kendi kendini organize ederek büyüyen çoklu-fraktal bir yapı
olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kent morfolojisi, Kentsel doku, Fraktal geometri, Bursa

Fractal Geometry Analysis of Urban Tissue Morphological Change: The Case Study of Bursa

Öz

The urban tissue morphology planning process is a multidimensional and
interdisciplinary subject, which dates back to the 7^th century BC
and is still debated. Studies and classifications carried out with traditional
methods are insufficient to understand the cities of our age which have changed
very rapidly. For this reason, Chaos Theory and fractal geometry, which have
been put forward to understand the nature and its complex structure which
cannot be measured by traditional Euclidean geometry, have been used in urban
morphology studies in recent years. The main purpose of this study is; to
investigate the formation and development processes of a city through the
morphological change of the city of Bursa, which has a very rich historical
background, by using fractal analysis in urban and regional scales; and to
examine the temporal and spatial changes of urban components which are handled
with a holistic approach, on concrete numerical data. In the first part, Bursa
city stains of seven different years were analyzed; In the second section, the
fractal of the past and present tissues of nine different areas of the city,
which were chosen from different regions and which were the most changed in the
last 15 years, were measured. As a result of the research, it has been
determined that the newly formed urban tissue developed by ‘addition’ or ‘articulation’
to the existing ones; and that the tissue development process in urban
sub-regions and the growth process of the city, shows a similarity with the
numerical data. In the study which presents important data in terms of
revealing the order in chaotic morphological process; the city was understood
to be a self-organizing multi-fractal structure.

Anahtar Kelimeler

Kent morfolojisi, Kentsel doku, Fraktal geometri, Bursa

Kaynakça

• Arrouf, Abdelmalek; Karphological Identity for Scha, Lemya; Mansouri, Ahmed, “A Fractal Measurement of the Moome Urban Fabrics in the Algerian City of Batna”, Cybergeo, 2015, s.n.y. (Url: https://journals.openedition.org/cybergeo//27331 , erişim tarihi: 09.01.2019) Bursa Büyükşehir Belediyesi (BBB), www.bursa.bel.tr Bovill, Carl, “Fractal Geometry in Architecture and Design”, Birkhauser Boston, 1996, ss. 195. Caglioni, Matteo; Giovanni, Rabio, “Contribution to the Fractal Analysis of Cities: A Study of the Metropolitan Area of Milan”, Cybergeo (European Journal of Geography), 2006, s.n.y. (Url: https://journals.openedition.org/cybergeo/3634 , erişim tarihi: 15.11.2018) Dostoğlu, Neslihan, “Bursa’da Geçmişten Günümüze Kentsel ve Mimari Değişim”, Osmangazi Belediyesi Hisar Dergisi, ‘Eskinin Bursa’sı’ sayısı, t.y., ss. 20-31. Ediz, Özgür, “Mimari Tasarımda Fraktal Kurguya Dayalı Üretken Bir Yaklaşım”, İTÜ FBE, Dr. Tezi, 2003, ss.185. Ediz, Özgür; Ostwald, J.Michael, ‘‘The Süleymaniye Mosque: A Computational Fractal Analysis Of Visual Complexity And Layering In Sinan’s Masterwork’’, Architectural Research Quarterly (Arq), 2012, ss.171-182. Eryılmaz, Semiha Sultan; Cengiz, Hüseyin; Eryılmaz, Yaşasın, “The Urban Sprawl Model for an Affected Metropolis: Bursa-Istanbul Example”, 44th ISoCaRP Congress 2008. Gözübüyük, Gaye, “Farklı Mimari Dillerde Fraktallere Dayalı Form Üretimi”, İTÜ FBE, Yl. Tezi, 2007, ss.154. Gür, Miray; Dostoğlu, Neslihan, “Bursa Doğanbey Üzerinden Kentsel Dönüşümde Yaşam Kalitesinin Tartışılması”, Megaron Dergisi, 2016, cilt:11, sayı:1, ss.89-105. Josephine, Vaughan; Ostwald, J.Michael, “Nature and architecture: revisiting the fractal connection in Amasya and Sea Ranch”, 43rd Annual Conference of the Architectural Science Association, ANZAScA, 2009, s.n.y. Kaplanoğlu, Raif, “Bursa’nın Tarihsel Gelişmesi”, Bursa Defteri, Editör: Hacı Tonak, Bursa, Mayıs 2008, sayı: 31-32, ss. 39-51. Kaprol, Timur, Cumhuriyet Sonrası 1930-1950 Yılları Arasında Bursa’da Mimari Gelişim, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Bursa 2002, Cilt 7, Sayı 1.Kaya, H. Serdar, “Kentsel Dokunun Dinamik Yapısının Analizine Yönelik Sayısal Yöntem Önerisi”, İTÜ FBE, Şehir Bölge Planlama Anabilim Dalı, Dr. Tezi, 2010, ss.280. Kaya, H. Serdar; Bölen, Fulin, “Kentsel Dokudaki Değişimin Fraktal Geometri Yöntemiyle İncelenmesi”, itüdergisi/a, Cilt:10, Sayı:1, Mart 2011, ss. 39-50. Kubat, Ayşe Sema; Topçu, Mehmet, “Antakya ve Konya Tarihi Kent Dokularının Morfolojik Açıdan Karşılaştırılması”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, 2009, ss.334-347. Lagarias, Apostolos, “Fractal Analysis of the Urbanization at the Outskirts of the City: Models, Measurement and Explanation”, Cybergeo (European Journal of Geography), 2007, s.n.y. (Url: https://cybergeo.revues.org/8902#toct2o1n4, erişim tarihi:21.10.2018) Lorenz, E. Wolfgang, “Fractal Geometry of Architecture: Implementation of the Box-Counting Method in a CAD-Software”, 2009, ss.8. Mandelbrot, B. Benoit, “The Fractal Geometry of Nature”, New York, 1977, ss.498. McAdams, A. Michael, “Fractal Analysis And The Urban Morphology Of A City In A Developing Country: A Case Study Of Istanbul”, Marmara Coğrafya Dergisi, İstanbul, Ocak 2007, Sayı:15, ss.149-172. Oestreicher, Christian, ‘‘A History of Chaos Theory’’, Dialogues in Clinical Neuroscience, Vol:9, No:3, 2007, ss. 279-289. Ostwald, J.Michael; Ediz, Özgür, ‘‘Measuring Form, Ornament and Materiality in Sinan’s Kılıç Ali Paşa Mosque: An Analysis Using Fractal Dimension’’, Nexus Network Journal, 2014, s.n.y.Tannier, Cecile; Pumain, Denise, “Fractals in Urban Geography: A Theoretical Outline and An Empirical Example”, Cybergeo (European Journal of Geography), 2005, s.n.y. (Url: http://cybergeo.revues.org/3275?lang=en#tocfrom2n10, erişim tarihi:15.11.2018) Tekeli, İlhan, “Bursa’nın Tarihinde Üç Ayrı Dönüşüm Dönemi”, 11. Uluslararası Yapı Yaşam Kongresi, Osmanlı Devletinin Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bursa ve Yöresi, Bursa, 6-8 Mayıs 1999, ss. 7-28. TMMOB Şehir Plancıları Odası (ŞPO) Bursa Şubesi, “Bursa Kent Raporu”, Bursa 2009, ss.110. TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), www.tuik.gov.trYaygın, Muzaffer Ali, “Kent Dokusundaki Mekansal Değişimin Morfolojik Boyutta İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi FBE, Şehircilik Anabilim Dalı, Yl. Tezi, 2016, ss.174. Url1:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5c6e18e712da76.27263393 (Erişim tarihi: 01.02.2019) Url2:https://teknosab.com.tr/tr/sayfa/22/38/1/teknosab-hakkinda.html (Erişim tarihi: 20.03.2019) Url3:http://www.bursa.com/wiki/Odunluk_Oduncuk (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url4:http://www.bursa.com/wiki/Millet_Mahallesi (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url5:http://sehirmedya.com/bursa-bolge/bursanin-yukselen-degeri-millet-mahallesi/ (Erişim tarihi: 12.03.2019) Url6:http://www.bursa.com/wiki/Yunuseli_Biladiyunus (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url7:http://www.bursa.com/wiki/Balat_Koyu (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url8:http://www.bursadakultur.org/niluferin_tarihi.htm (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url9:http://www.bursa.com/wiki/Ertugrul_Cayirkoy (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url10:http://www.bursa.com/wiki/Ozluce_Inesi (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url11:http://www.bursa.com/wiki/Demirci_Mahallesi (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url12:http://www.bursa.com/wiki/Kayapa_Nilufer (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url13:http://www.bursa.com/wiki/Hasanaga_Kizilcikli (Erişim tarihi: 09.01.2019) Url14:http://www.kestel.bel.tr/belediye/1/tarihce (Erişim tarihi: 09.01.2019)