Bayburt Kırsal Ev Mimarisi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 239 - 255, 31.12.2019

Tuğba Akgün Hamiyet Özen

https://doi.org/10.26835/my.562727

Öz

Bayburt ili geçiş bölgesinde konumlanması nedeniyle
köklü tarihi ve kültürel zenginliklere sahiptir. Kentin tarihi M.Ö. 4000’li
yıllara kadar inmektedir. Kurulduğu dönemden günümüze kadar geçen zaman
içerisinde farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetlerin
kültür, yaşayış ve inançlarıyla hem kent merkezi hem de kırsal yerleşmeleri
şekillenmiştir. Kaynaklarda farklı isimlerle anılan kent, Evliya Çelebi’nin
seyahatnamesinde ‘güzel yurt’ anlamına gelen Bayyurt olarak karşımıza
çıkmaktadır.  Kentin zengin tarihi gerek
kentsel gerekse kırsal yerleşmelerinde, yaşam alanlarına ve mimariye kendine
has özellikler kazandırmıştır. Kırsal mimarinin biçimlenişinde iklim,
sosyal-ekonomik yapı ve çevresel faktörler önemli olmuştur.

 

Bayburt kırsal mimari mirasın büyük bir bölümünü
oluşturan evler tescil edilip koruma altına alınmamışlardır. Koruma altına
alınmayan bu evler terk ve yerine yeni evlerin yapılması nedeniyle zamanla yok
olma sürecine girmiştir. Kır yaşamının her türlü inceliğini yansıtan bu evler
kültür varlıkları açısında önemli miras değerine sahiptir. Bu mirasın bütüncül
ve uygun yaklaşımlarla korunarak gelecek kuşaklara aktarılması gereklidir.

 

Bu çalışma kapsamında, Bayburt kırsal ev mimarisi, seçilen 11 adet köyde
fotoğraflama, rölöve ve gözlem teknikleriyle tespit çalışmaları
yapılmıştır.  Alan çalışmasından elde
edilen verilerle evlerin mimari özellikleri analiz edilerek tipolojiler
oluşturulmuştur.  Ayrıca evler çevresel
veriler, yapı malzemesi, yapım teknikleri, plan, cephe ve diğer yapı elemanları
bakımından incelenmiştir. Analiz sonuçları tablolar ve görsel malzeme ile
desteklenerek sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kırsal Mimari, Kırsal Ev, Koruma, Bayburt

Rural House Architecture of Bayburt

Öz

Due to its location in the transition
region between the Black sea and Eastearn Anatolia of Bayburt province, it has
deep-rooted historical and cultural riches. History of the city it goes down to
4000 years. It has been home to different civilizations from the time it was
established to the present day and the culture, life and beliefs of these
civilizations have shaped both the city center and the rural settlements. The
name of the city with different names in the source, Evliya Çelebi in the
chronicle of the “rich country” means that the Bayyurt emerges. The rich
history of the city, in both urban and rural settlements, has brought unique
features to living spaces and architecture. Climate, social-economic structure
and environmental factors have been important in shaping rural architecture.

Houses that constitute a large part of the
rural architectural heritage of Bayburt are not registered and protected. These
houses, which were not taken under protection, were in the process of
disappearing from time to time because of be
abondoned of the houses and construction of new houses.
These houses reflect all the fineness of rural life and have an important
heritage value in terms of cultural assets. This heritage must be protected by
holistic and appropriate approaches and transferred to future generations.

Within
the scope of this study, photographing, surveying and observation techniques
were carried out in 11 villages of Bayburt rural house architecture. The data
obtained from the field work was analyzed and typologies were formed by
analyzing the architectural features of the houses. In addition, houses were
examined for environmental data, building materials, construction techniques,
plan, facade and other structural elements. Analysis results are presented with
tables and visual material.

Anahtar Kelimeler

Rural architecture, rural house, Bayburt

Kaynakça

• Anonim, “Gümüşhane”, Yurt Ansiklopedisi, C:V, İstanbul, 1982.
• Bayburt Valiliği, Bayburt İl Çevre Durum Raporu, Bayburt, 2008.
• Çorapçıoğlu, K., Çakır, S., Aysel, N.R., Görgülü, H.C., Kolbay, D., Seçkin, N.P., Ünsal, E., “Kırsal Alanda Yöresel Mimari Özelliklerin Belirlenmesi Projesi Kayseri”, Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü, Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Yayını, 1.cilt, İstanbul, 2008.
• Gündoğdu, H., Genel Özellikleriyle Erzurum Evleri, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 1997.
• Honigmann, E., Bizans Devletinin Doğu Sınırı, (Çev: Fikret Işıltan), İstanbul, 1970.
• Karakoyunlu, S., Bayburt Tarihi, Kültür Ofset LTD. ŞTİ, Ankara, 1990.
• Karpuz, H., Türk İslam Mimarisinde Erzurum Evleri, , T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1993.
• Kuban, D., Mimarlık Kavramları, 4. Baskı, Yem Yayınları, İstanbul, 1992.
• Miroğlu, İ., XVI. YY’da Bayburt Sancağı, İstanbul, 1975.
• Naumann, R., Eski Anadolu Mimarlıgı (Çev. Beral Marda), Ankara, 1985.
• Özen, H., Akgün, T., “Kırsal Mimari Mirasın Korunması Bağlamında Bayburt Kırsal Geleneksel Evi”, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 2013.
• Tümertekin, E., Özgüç, N., Beşeri Coğrafya (İnsan-Kültür-Mekan), Çantay Kitabevi, İstanbul, 1998.
• Xnophon, Anabasis(Onbinlerin Yürüyüşü), İstanbul, 1939.
• Woods, John E., The Aqqoyunlu, Clan, Confederation, Empire, Chicago, 1976.