Kitsch and Aesthetical Experience in Architecture: Bosphorus City

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 517 - 528, 31.12.2020

Emel Cantürk Akyıldız

https://doi.org/10.26835/my.770991

Öz

The aim of this study is to conceptualize the phenomenon of kitsch by considering its aesthetic and sociological dimensions and to discuss the ‘aesthetic experience’ that kitsch architectural objects and built environments provide to the actors. In terms of embodying these conceptual discussions, the Bosphorus City project, which sets a good example to kitsch, is selected as the case study; and the relation of the kitsch with concepts of ‘taste, ‘meaning’, ‘consumer culture’ and ‘ideology’ in architecture has been discussed through the Bosphorus City project. The axis of these discussions is to examine the relations of meaning, taste and kitsch as an aesthetic category, and then to reveal its relationship with ideology and consumer culture as a sociological phenomenon. In this study, the concept of kitsch is problematized as a phenomenon that eliminates the critical distance of the actor. The kitsch consumer, who desires to escape from reality, faces the threat of losing his/her ability to face the challenges and responsibilities of a real urban-architectural experience within kitsch architectural and urban environments. In this context, it is important to open the ‘aesthetic’ quality of architectural and urban environments to discussion.

Anahtar Kelimeler

kitsch, meaning, consumption culture, aesthetical experience, Bosphorus City

Mimarlıkta Kitsch ve Estetik Deneyim: Bosphorus City

Öz

Günümüzde küreselleşmenin etkisiyle, her alanda olduğu gibi, mimarlık üretiminde de piyasa değeri egemen olmakta; beğeni ve anlamın ortaya çıkış süreci giderek yapaylaşmaktadır. Güncel mimarlık üretiminde özellikle dikkat çeken olgulardan birisi de kitsch olgusudur. Giderek daha fazla mimari ürün ve kentsel çevre kullanıcısına gerçek bir deneyim sunmak yerine, tarihsel ve mekânsal referansları bağlamlarından kopararak kullanmakta, bu ‘tanıdık’ biçim kurgusu aracılığıyla kendini tanımlı kılarak, geniş kitlelerin beğenisine hitap etmektedir. Kitsch olgusuyla ilişkili olarak tanımlanabilecek bu tür bir mimari üretimin izleri İstanbul’da da kolaylıkla bulunabilir. Örneğin, İstanbul’un en tipik özelliklerden birisi olan ‘İstanbul Boğazı’ imgesini, ait olduğu mekânsal bağlamdan kopararak, sahte bir imge yaratan Bosphorus City, bu tür bir mimari üretimin son yıllarda uygulanmış olan çarpıcı örneklerindendir. Bu kapsamda, bu çalışmanın amacı kitsch olgusunu bütün boyutlarıyla ele alarak kavramsallaştırmak ve kitsch bir yapılı çevre olarak Bosphorus City projesinin, ‘beğeni’, ‘anlam’, ‘tüketim kültürü’ ve ‘ideoloji’ boyutlarıyla ilişkisini ve özneye sunduğu ‘estetik deneyim’i tartışmaktır. Çalışmada kitsch kavramı, öznenin eleştirel mesafesini ortadan kaldıran bir olgu olarak sorunsallaştırılmaktadır. Gerçeklikten kaçma arzusundaki kitsch tüketicisi, kitsch mimari ve kentsel çevrelerin içinde, giderek gerçek bir kentsel-mimari deneyimin sunduğu zorluklar ve sorumluluklarla yüzleşme becerisini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu bağlamda, mimari ve kentsel çevrelerin ‘estetik’ kalitesinin tartışmaya açılması önem kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kitsch, anlam, tüketim kültürü, estetik deneyim, Bosphorus City

Kaynakça

• Adorno, Theodor W., “Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken”, Çev.: B. O. Doğan, Cogito, sayı 36, Y.K.Y. Yayınları, İstanbul 2003, s. 76-83.
• Atkinson, David, “Kitsch Geographies and Everyday Spaces of Social Memory”, Environment and Planning A, vol. 39, issue.3, 2007, s. 521 – 540.
• Baudrillard, Jean, Tüketim Toplumu: Söylenceleri/Yapıları, (Çev.: F. Keskin ve H. Deliçaylı), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1997.
• Broch, Hermann, “Notes on the Problem of Kitsch”, Kitsch: An anthology of bad taste, (Ed.: Gillo Dorfles), Studio Visto London, London 1969, s. 49-76.
• Calinescu, Matei, Modernliğin Beş Yüzü: Modernizm, Avangard, Dekadans, Kitsch, Postmodernizm, (Çev.: S. Gürses), Küre Yayınları, İstanbul 2010. Colquhoun, Alan, “Postmodernizm and Structuralism: A Retrospective Glance”, Assemblage, no. 5, 1998, s. 6-15.
• Dorfles, Gillo, Kitsch: An anthology of bad taste, Studio Visto London, London 1969.
• Eco, Umberto, Travels in Hyperreality, (Çev.: W. Weaver), Harvest, New York 1990.
• Greenberg, Clement, Art and Culture: Critical Essays, 1st printing, Beacon Press, Boston 1961.
• İnan, E. (2011, 24 Nisan). Maketti artık gerçek oldu insan gezerken etkileniyor. Vatan Gazetesi. <http://www.gazetevatan.com/ercan-inan-373000-yazar-yazisi-maketti-artik-gercek-oldu-insan-gezerken-etkileniyor/>, erişim tarihi 02.06.2020.
• Kulka, Thomas, Kitsch and Art, 2nd printing, The Pennsylvannia University Press, Pennsylvannia 2002.
• Kundera, Milan, Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği, (Çev.: F. Özgüven), İletişim Yayınları, İstanbul, 1986.
• Makkreel, Rudolf A. “Otantik Yorumdan Otantik İfşaaya Doğru: Kant ile Heidegger Arasındaki Mesafeyi Aşmak”, Heidegger, (Ed.: Aktok, Özgür ve Bal, Metin), Doğu Batı Yayınları, Ankara 2010, s. 309-332.
• Olivier, Bert, “Kitsch and Contemporary Culture”, South African Journal of Art History, vol. 18, 2003, s. 104-112.
• Rapoport, Amos, The Meaning of the Built Environment: A Nonverbal Communication Approach, The University of Arizona Press, Tuscon 1990.
• Scruton, Roger, The Aesthetics of Architecture, 2nd printing, Princeton University Press, Princeton 1980.
• Tanyeli, Uğur, “Aslolan ‘Kitsch’tir”, Arredamento Dekorasyon, sayı. 21, Aralık 1990, s. 103-108.
• url-1 <https://bosphoruscity.wordpress.com/2012/08/29/bosphoruscity-de-ayricalikli-bir-yasam/>, erişim tarihi 24.06.2020.
• url-2 <http://www.evrenolarchitects.com/projeler-Bosphorus_City-4.html>, erişim tarihi 24.06.2020.
• url-3 <http://www.mimarizm.com/makale/bosphorus-city-adi-beni-birinci-gunden-rahatsiz-etti_115669>, erişim tarihi 14.06.2020.
• url-4 <http://blog.aysefugenarda.com.tr/2017/08/09/sadullah-pasa-yalisinin-huzunlu-hikayeleri/>, erişim tarihi 02.07.2020.
• url-5 <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bosphorus_Bridge,_%C4%B0stanbul_(13080301674).jpg>, erişim tarihi: 02.07.2020.
• url-6 <http://www.arkiv.com.tr/proje/bosphorus-city/1024>, erişim tarihi 24.06.2020.
• url-7 <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kanlica.JPG>, erişim tarihi 02.07.2020.
• url-8 <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Zarif_Mustafa_Pa%C5%9Fa_Yal%C4%B1s%C4%B1_in_Kanl%C4%B1ca_on_the_Bosphorus,_Turkey_002.jpg>, erişim tarihi 02.07.2020.
• url-9 <http://wowturkey.com/t.php?p=/tr278/serkan33_bogaz.jpg>, erişim tarihi 24.06.2020.
• url-10 <https://www.sozcu.com.tr/emlak/bosphorus-city-mipimde-en-iyi-turk-projesi-secildi.html>, erişim tarihi: 02.06.2020.