Risk altındaki tarihi bir bina için uyarlanabilir yeniden kullanım önerisi: Ambar Köyü Kilisesi Örneği

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 459 - 483, 31.08.2021

Necla Kaplan

https://doi.org/10.26835/my.880058

Öz

Bir kentin imajı olan tarihi yapılar, korunabildiği oranda geçmişi geleceğe taşıyabilen değerli kültür varlıklarıdır. Maalesef, günümüzde plansız yeni yerleşmeler ve hızlı yapılaşmalar toplumun tarihi mimari yapılarının tahrip olmasına ve hatta yok olmasına sebep olmaktadır. Böylesi risk altında görülen yapılar; restore edilerek, sürekli bakım yapılarak ve hatta yeniden işlevlendirilerek daha uzun süre yaşatılabilmektedir. Mardin İl’inde de yok olma riski altında bulunan pek çok yapı mevcuttur. Bu yapılardan bir tanesi de Ambar Köyü Kilisesidir. 6. yüzyıldan kalma kilise, sahip olduğu tarihi değere yakışmayan harabe bir haldedir. Kilise, içinde bulunduğu kötü koşullardan kurtarılması gereken tarihi mimari kültür mirasıdır. Bu bakış açısıyla değerlendirilen yapının korunması ve yeniden işlevlendirilerek kültürel kimliğini sürdürebilmesi sağlanmalıdır. Çalışmada kiliseyi, tarihi ve mimari özellikleriyle tanıtmak, içinde bulunduğu risk unsurlarına değinmek, bunların giderilmesi ve yeniden işlevlendirmesine yönelik öneriler sunmak hedeflenmektedir. Ayrıca yapının mekânsal performansının yöre sakinlerine katkısının, çevre ve kullanıcılar arasındaki tarihi, sosyal, kültürel ve ekonomik getirilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla yapı yerinde incelenmiş, plan ve fotoğraflarla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ambar Köyü Kilisesi, Yeniden İşlevlendirme, Mardin

The adaptive re-use propasal for a historic building at Risk: The case of Ambar Village Church

Öz

Historic buildings are valuable cultural assets that symbolize the character and structure of the urban image. The more they are preserved, the more they bring the past into the future.However, unplanned new settlements and rapid construction lead to damage and even the destruction of historic buildings. Restoration, preservation, or reconstruction can extend the life of historic buildings at risk. There are a lot of historic architectural structures at the risk of destruction in Mardin/Turkey. One of those buildings is the Church of Ambar Village, which dates back to the sixth century. However, in contrast to its historical value, it is in remains and rubble, waiting for its ultimate demise. The church is a historical and architectural cultural heritage that must be saved from bad conditions. The reuse allows immovable heritage to maintain its cultural identity. The structure evaluated from this point of view should be protected and re-used so that it can maintain its cultural identity. This study aims to introduce the church with its historical and architectural features, take attention to the risk factors it is in, and finally offer suggestions for eliminating the risk situation and re-use of the building. Besides, another aim of the study is to reveal the contribution of the building's spatial performance to the residents and its historical, social, cultural, and economic benefits for people living around the building. For this purpose, the building was examined on-site and evaluated with plans and photographs.

Anahtar Kelimeler

The Church of Ambar Village, Re-use, Mardin

Kaynakça

• Ahunbay, Metin, “Dara-Anastasiopolis”, XII. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 28 Mayıs-1 Haziran 1990, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1991, s.391-397.
• Ahunbay, Zeynep, Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri, 2. Bs. YEM Yayınları, İstanbul, 2021.
• Ahunbay, Zeynep, Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayınları, İstanbul, 2017.
• Akyüz, Gabriel, Mardin İlinin Merkezinde ve Civar Köylerinde ve İlçelerinde Bulunan Kiliselerin ve Manastırların Tarihi, Resim Matbaacılık, İstanbul, 1998.
• Aydın, Ayşe ve Şahin, Özer, “Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Isparta Aya İshotya (Yorgi) Kilisesi’nin Gül Müzesi’ne Dönüşümü”, TÜBA-KED 17, 2018, s.63-75.
• Bell, Gertrude Lowthian ve Berchem, Max Van ve Strzygowski, Jozef. Amida: II. Kuzey Mezopotamya’nın Eski Hıristiyan Mimarisi, (Çev. Fatih A., Bülent Ö., Hanife T. ve S. Erdem T.), Orient Yayınları, Ankara, 2015.
• Bilge, Yakup, 1600 yıllık Mor Gabriel Manastırı, GDK Yayınları, İstanbul, 2011.
• Birol, Hümeyra, “Birgi Tarihî Yerleşiminin Sürdürülebilir Bir Yaklaşımla Korunmasında Yer Kimliğinin Rolü”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi (Özel Sayı), İzmir, 2019, s. 185-197.
• Can, Birol ve Erdoğan, Nihat, “Dara, Bizans-Sasani Sınırında Bir Garnizon Kenti ve Kazıları”, Anadolu'nun zirvesinde Türk arkeolojisinin 40 yılı, Ankara, 2014, s. 347-371.
• Coşkun, Burcu. Selcen, “Risk Altındaki Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilerek Hayata Döndürülmesi: Astley Castle Örneği”, Tasarım + Kuram, Sayı 25, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, İstanbul, 2018, s. 17-32.
• Güler, Abdülkadir, Mardin Folkloru (Gelenek-Görenek), Marev, İstanbul, 1998.
• Günal, Veysi, “Mardin İli’nde Kültürel Turizm Potansiyeli”, Marmara Coğrafya Dergisi, (11), 2005, s.93-124.
• Hollerweger, Hans, Turabdin: Canlı Kültür Mirası, Linz,1999.
• Işık, Gurbet ve Güneş, Mahsum, “Çok Kültürlülüğün Mirasını Geleceğe Taşımak: Mardin Örneği”, TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu, 2015, s. 449-461.
• Keser- Kayaalp, Elif ve Erdoğan, Nihat. “Recent Research on Dara/Anastasiopolis”, New Cities In Late Antıquıty Documents And Archaeology (Ed. Efthymios Rizos), Cilt: 35, 2017, s. 153-175.
• Kütük, Ahmet, Nisibis (Nusaybin), Divan Kitap, İstanbul, 2018.
• Lillington-Martin, Christopher, “Archaeological and Ancient Literary Evidence for a Battle near Dara Gap, Turkey, AD 530: Topography, Texts and Trenches”, in: BAR –S1717, The Late Roman Army in the Near East from Diocletian to the Arab Conquest (Ed. Lewin P. Pellegrini) Oxford, 2007, s. 299-311.
• Lillington-Martin, Christopher, “Procopius on the Struggle for Dara in 530 and Rome in 537-38: Reconciling Texts and Landscapes”, War and Warfare in Late Antiquity (2 vol), ed. Alexander Sarantis and Neil Christie, Brill, 2013, s. 599- 630.
• Mundell, Mango, Marlia “Deux églises de Mésopotamie du Nord: Ambar et Mar Abraham de Kashkar”, Cahiers archéologiques. Fin de l'antiquité et Moyen Âge vol. 30, 1982, s. 47-70.
• Noyan, Sadettin, 1950, Mardin İlinin Monografisi, Ankara, 2009.
• Özgen, Nurettin, Oçal, Ceylan, “Midyat (Mardin) İlçesinin Kültürel Turizm Potansiyeli”, I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildirileri, Erzurum, 2012, s. 629-643.
• Palmer, Andrew, Monk and Mason on the Tigris Frontier: The Early History of Tur’Abdin, Cambridge University Press, London, 1990.
• Uygur, Hatice Kübra, Kültürel Doku İçinde Mardin Süryanilerinin Kutsal Mekan Efsaneleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Halkbilimi Bilim dalı (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2015.
• Vatan-Kaptan, Meltem, “Miras Alanlarında Risklerin Yönetimi: Afet Öncesi -Sırası – Sonrası Yapısal Durum Tespiti”, Kültür Varlıklarına Yönelik Afet Risklerinin Yönetimi, İstanbul, 2019, s. 72-90.
• Yeşilbaş, Evindar, “Diyarbakır Çitfe Han’ın Koruma ve Yeniden Kullanım Önerileri”, Mukaddime, 5 (1), Mardin, 2014, s. 65-88.
• Yeşilbaş, Evindar, “Kentsel Koruma Bağlamında Tarihi Mekanların Yeniden İşlevlendirilmesi”, Kent Kültürü ve Kentlilik Bilinci Sempozyumu, Sakarya, 2016, s. 197-213.
• Zakar, Lory ve Eyüpgiller, K. Kutgün, Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri, İstanbul, 2020.
• URL-1. https://www.sabah.com.tr/pazar/2014/06/15/osmanli-sebilleri-eskiden-hayratti-simdi-bufe (Erişim: 08.11.2018, 14:24).
• URL-2. http://www.icorpturkiye.org/Hakkinda.html (Erişim: 04.04.2021, 10:50).
• URL-3. https://historicengland.org.uk/ Erişim: 04.04.2021, 15:06)