Yoncaaltı Cami ve Medresesi’nin Mimari Özelliklerinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 595 - 613, 31.08.2021

Nımet Oztank

https://doi.org/10.26835/my.880730

Öz

Mimari yapılar genellikle ait oldukları dönemin mimarlık ve sanat anlayışı ile sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini yansıtır. Osmanlı İmparatorluğunda şehirlerinin gelişmesinde önemli rol oynayan cami, mescit ve medrese gibi yapılar bu özellikleri yansıtan önemli eserlerdir. Yeni mahalleler kurulurken genellikle, önce cami, mescit, medrese, çarşı, han, hamam vs. binaları yapılmış, bunların çevresine de konutlar inşa edilmiştir. Anıtsal ve sivil mimari örnekleri olan bu binalar bugün varlığını sürdürmeyen uygarlıkların bilgisini, sanatını, yapım sistemlerini, yapı malzemelerini ve olanaklarını yansıtan somut örneklerdir. Bu örneklerden biri de, Afyonkarahisar şehir merkezinde yer alan ve Geç Dönem Osmanlı Mimari özelliklerini taşıyan Yoncaaltı Cami ve Medresesi’dir (1910). Bu çalışmada, Yoncaaltı Cami ve Medresesi’nin mimari özellikleri, yapım sistemi ve kullanılan yapı malzemeleri hakkında bilgiler sunulmuştur. Çalışma, arşivlerden derlenen belgeler, çizimler, eski fotoğraflar, vb. ışığında yapıdaki değişimlerin izini sürerek özgün mimari ve yapısal öğeleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bulgular, yapının döneminin özelliklerini cephe düzenlemesinde, harim ve medrese sofasının iç mekân tasarımında yerel ustalarca gerçekleştirildiğini göstermektedir. Elde edilen verilerin, mimari mirasımızda önemli bir yeri olan bu yapının korunabilmesi için ileride yapılacak planlama ve düzenleme çalışmalarına katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Geç Dönem Osmanlı Mimarisi, Afyonkarahisar, Volta döşeme, Yapım, Doğal Taş

An Investigation of the Architectural Features of Yoncaaltı Mosque and Madrasa

Öz

Generally, the buildings reflect the architectural and artistic understanding of their period and their socio-cultural and economic characteristics. In the Ottoman Empire, mosques and masjids have played an important role in the development of cities. Generally, while new neighborhoods have established in the city, mosques, masjids, madrasas, covered bazaar, khans, and baths were built first. Then dwellings were built around these buildings. These buildings are an important element of Ottoman cultural heritage and show the level of science, art, architecture, construction, and they reflect the socio-cultural, economic, and physical values in which they have been built. One of these examples is the Yoncaaltı Mosque and Madrasa (1910), located in the city center of Afyonkarahisar, with the late Ottoman Architecture features. The study aims to reveal the original architectural and construction elements of the building by tracing the changes in the structure according to documents, reports, drawings, and photographs received from archives. The results of the study show that the facades, and also in the entrance, harim, and madrasa hall were used late period Ottoman Architecture elements. It is expected that the data obtained may contribute to future planning and arrangement studies in order to preserve Yoncaaltı Mosque and Madrasa, which has an important place in our architectural heritage.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, Late Ottoman Architecture Features, Construction Technology, Natural Stone, Jack Arch

Kaynakça

• Anonim, Anadolu’nun Kilidi Afyon, Afyon Valiliği, Yayın No:21, Afyonkarahisar 2004.
• Akar, İ. “Geçmişte Afyonkarahisar’da Pazar Yerleri”, Taşpınar Degisi, 13, 2014, s.54-55.
• Aslanapa, Oktay, Osmanlı Devri Mimarisi, 2. Baskı, İnkılâp Yayınları, İstanbul 1986.
• Çelik, M.Yavuz, ve Kavas, Taner, “Elvanpaşa (Afyon) Trakiandezitlerinin Jeolojisi Ve Yapı Taşı Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması”, Osmangazi Üniversitesi Müh.Mim.Fak.Dergisi, 14(2), 2001, s.24-36.
• Karazeybek, M., Polat, Z., ve Ilgar, Y., Afyonkarahisar Vakıf Eserleri, Cilt I, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, No. 60, Afyonkarahisar 2005, s..241-247
• İlgar, Y. ve Karazeybek, M. Afyonkarahisar’da Cami ve Mescitler. Afyonkarahisar Kütüğü, Cilt I, s.295-341, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayın No: 35, Afyonkarahisar 2001.
• Özpınar, Hasan, Bir Zamanlar Afyonkarahisar, Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları No-23, s.56-57, 2014. Öztank, N. 2013- 2019. Fotoğraf Arşivi.
• Polat, Sibel, İzmir’deki Geç Dönem Osmanlı Camileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Konya 2011.
• Topbaş, A., Üyümez, M., Kaya, F. Tarihi ve Günümüz Afyonkarahisar Camileri, Alimoğlu Grup Kültür Yayınları-1, s.214-218, Afyonkarahisar 2007.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• Vakıflar Kütahya Bölge Müdürlüğü Arşivi, Kütahya
• VGMA-1 Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter, nr. 581/1, s. 35, no 35; VGMA, Defter, nr. 2228, s. 24, no 14.
• VGMA-2 Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter, nr. 571, vr. 15b/94; nr. 613, s. 82/475.
• VGMA-3 Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter, nr. 608/2, s. 143, sıra: 121-123.
• VGMA-4 Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter, nr. 608/2, s. 143, sıra: 121-123.
• URL1, https://aku.edu.tr/nadir-kirgiz-kolleksiyonu/ (Erişim tarihi, 20 Mayıs 2020)
• URL2, https://www.kentselstrateji.com/wp-content/uploads/V-32_Afyonkarahisar.pdf Afyonkarahisar Kale-Çarşı-Mahalle Turizm ve Kültür Rehberi, 2016, Afyonkarahisar Vizyon Rehberi Çalışması, T.C. Kalkınma Bakanlığı, Afyonkarahisar Valiliği, Zafer Kalkınma Ajansı (Erişim tarihi, 20 Mayıs 2020).
• URL3, https://www.akcaylarrestorasyon.com/portfolio/yoncaalti-camii/ (Erişim tarihi, 1 Eylül 2017)