Architectural History of Mass Tourism in Turkey with the Lens of Mimarlık Journal (1963-1980)

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 3, 929 - 946, 31.12.2021

Göksun Akyürek

https://doi.org/10.26835/my.969597

Öz

Tourism began to grow into a global phenomenon in the post-World War II atmosphere of the 1950s. People in masses began to travel to new places. The tourist, package tour, (salaried) vacation, recreation, sightseeing, hotel chains, resort towns, etc. were all introduced throughout this period. Turkey, like other Mediterranean countries, gradually became a popular tourist destination for those seeking new leisure and travel experiences. This process raised new questions about how to turn the country into an appealing vacation destination, as well as how to profit from this new “industry.”

Mimarlık is the official journal of the Chamber of Architects in Turkey, published since 1963. In line with changing editorial policies over the decades, the journal presents a rich perspective on architectural history and its socio-political context. The lens of Mimarlık on tourism uncovers the complex history of large-scale spatial transformations that are not limited to the building scale. Tourism included opportunities for new architectural experiments and more confrontation with the international actors. The journal also provided a critical perspective on issues of public interest, environmental and archaeological heritage. Mainly, this study historicizes Turkey's tourism architecture via the lens of Mimarlık from its inception in 1963 until the late 1970s, using historical survey and critical analysis methods. A visual narration is also proposed using the journal's visual content.

Anahtar Kelimeler

Mass tourism, Mimarlık Journal, architectural history, shore, hotel

Mimarlık Dergisi’nin Merceğinden Türkiye’de Kitle Turizmi Mimarlığının Tarihi (1963-1980)

Öz

Turizm, 1950’lerin II. Dünya Savaşı sonrası ortamında küresel bir olguya dönüşmüştür. Bu dönemde insanlar kitleler halinde yeni yerlere seyahat etmeye başladılar. Turist, paket tur, (ücretli) izin, rekreasyon, gezi, zincir oteller, tatil köyleri bu dönemde ortaya çıktılar. Türkiye, diğer Akdeniz ülkeleri gibi, yeni eğlence ve seyahat deneyimleri yaşamak isteyenler için yavaş yavaş popüler bir turist hedefi haline gelmiştir. Bu süreç, ülkenin nasıl çekici bir tatil bölgesine dönüştürüleceğinin yanı sıra, bu “sanayi”den nasıl kar edileceği sorularını da gündeme getirmiştir.

Mimarlık, Türkiye Mimarlar Odası’nın resmi dergisi olarak 1963’ten beri yayımlanmaktadır. On yıllar içinde değişen yayın politikalarına paralel olarak dergi, Türkiye’de mimarlığın tarihi ve sosyo-kültürel bağlamı üzerine zengin bir bakış sunar. Mimarlık’ın turizme tuttuğu mercek, yalnızca bina ölçeğiyle sınırlı kalmayan geniş-ölçekli mekansal dönüşümler hakkında da önemli bilgiler açığa çıkartır. Turizm, aynı zamanda yeni mimari denemelerin ve uluslararası aktörlerle daha fazla karşılaşmanın da alanıdır. Dergi ayrıca kamu yararı, çevresel ve arkeolojik miras konularında da taraf olur ve eleştirel bir bakış sunar. Genel olarak bu çalışma, Türkiye’nin turizm mimarlığını 1963’teki başlangıcından, geç 1970’lere uzanan süreçte, tarihsel araştırma ve eleştirel analiz yöntemlerini kullanarak Mimarlık’ın merceğiyle tarihselleştirir. Ayrıca derginin görsel içeriği kullanılarak görsel bir anlatı da oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kitle turizmi, Mimarlık Dergisi, Mimarlık tarihi, kıyı, otel

Kaynakça

• Adham, K. (2008). Global tourism, hyper-traditions, and the fractal condition of the sign. Traditional Dwellings and Settlements Review, 19(2), 7–20. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/41758524
• Akoğlu, T. (1966). Türkiye turizminde fiziki plânlama zorunluğu [Obligation of physical planning in Turkish tourism]. Mimarlık, (34), 9–10.
• Akyürek, G. (2020). Tatilin mekansallaşması: Türkiye turizm tarihinden mimari anlatılar (1950-70). In N. Ü. Gülmez, H. S. Gökmen, & Ö. Eyüce (Eds.), Prof. Dr. Ahmet T. Eyüce’ye Armağan: Mimarlık Eğitimi ve Düşüncesine Dair Anılar... Denemeler... Yazılar (pp. 204–28). Istanbul: Verita Yayınları.
• Anonymous. (1970). Kıyıkent tati̇l köyü (Kıyıkent holiday village). Mimarlik, (84), 6–9.
• Anonymous. (1972). Karataş (Adana) Turizm Planlama Yarışması. Mimarlik, (103), 51–56.
• Anonymous. (1973). Uygulama-Proje: Silivri’de tatil konutları (Project application: Vacation houses in Silivri). Mimarlik, (115), 25–27.
• Anonymous. (1974). Pamucak Turistik Çevre Düzenlemesi Yarışması. Mimarlık, (131), 21–26.
• Anonymous. (1976). Önemli haberler [Important news]. Arkitekt, 45(364), 146.
• Bozok, D., & Şahin, S. (2009). Türkiye’de uygulanan turizm politikaları. In Türk Turizm Tarihi Yapısal ve Sektörel Gelişim (pp. 255–288). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Cengizkan, M. (2009). Yayınları ve etkinlikleri bağlamında Türkiye mimarlık ortamına katkı sağlayan bir kurum olarak Mimarlar Odası [Contributions of the Chamber of Architects to the Turkish Architectural Milieu: Its Publications and Activities]. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(13), 659–672.
• Çubuk, M. (2013). Turizmin Rehin Aldığı Antik Kent ve Side Antik Limanı’nın Yat Limanına Dönüşümü Üzerine [Tourism Taken Hostage in the City and the Transformation of the Ancient Habor Marina in Side Mehmet Çubuk Mimar]. Planlama Dergisi, 23(1), 6–11. https://doi.org/10.5505/planlama.2013.22931
• Çubuk, M., Güner, N., & Gürsel, E. (1971). Side 1971. Mimarlık, (98), 27–34.
• Ekzen, N. (1974). Turizm Ne Getirdi ? [What did tourism bring?]. Mimarlık, (132), 3–8.
• Ersin, N. (1966). Turizm sektörü ile ilgili Mimarlar Odası çabaları [Efforts of the Chamber of Architects in tourism sector]. Mimarlık, (34), 14–5.
• Evirgen, Ö. (2018). Süreli yayınlarda mimarlık eleştirisi: “Mimarlık” Dergisi örneği. Istanbul Technical University.
• Franklin, A. (2003). The Tourist Syndrome: An Interview with Zygmunt Bauman. Tourist Studies, 3(2), 205–217. https://doi.org/10.1177/1468797603041632
• Furlough, E. (1998). Making mass vacations: Tourism and consumer culture in France, 1930s to 1970s. Comparative Studies in Society and History, 40(2), 247–286. https://doi.org/10.1017/s001041759800108x
• Göloğlu, S. (2013). Analyzing the Mimarlık Journal: Post-Modern Theory and Practice In Turkey. In A. Brown & A. Leach (Eds.), Proceedings of the Society of Architectural Historians, Australia and New Zealand: 30, Open (Vol. 1, pp. 17–27). Gold Coast: SAHANZ.
• Göymen, K. (2000). Tourism and governance in Turkey. Annals of Tourism Research, 27, 1025–1048.
• Gülöksüz, Y. (1976). Kıyıların toplum yararına kullanılması üzerine düşünceler [Thoughts on the use of shores for public benefit]. Mimarlık, (147), 54–58.
• Gürel, M. (2015). Seashore readings: The road from sea baths to summerhouses in mid-twentieth century Izmir. Mid-Century Modernism in Turkey: Architecture Across Cultures in the 1950s and 1960s, 27–55. https://doi.org/10.4324/9781315751849
• Inglis, F. (2000). The Delicious History of the Holiday. London and New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203991770
• Kabakçıoğlu, G. (1964a). Kız kalesi Kervansaray mokampları. Mimarlık, (13), 15–6.
• Kabakçıoğlu, G. (1964b). Turizm hizmetinde kampçılık. Mimarlık, (13), 14.
• Kabakçıoğlu, G. (1966). Turistik tesislerden örnekler: Kervansaray Mocamp’ları [Examples of tourist facilities: Kervansaray Mocamps]. Mimarlık, 18–21. Retrieved from https://doi.org/10.1016/j.msec.2020.111785
• Kaçel, E. (2010). Hiltonculuk and beyond. Candide, 3(12), 9–35.
• Kracauer, S. (1999). The Hotel Lobby. Postcolonial Studies 2, 2(3), 289–297. Retrieved from http://www.loc.gov/catdir/samples/random042/2003270078.html%5Cnhttp://www.loc.gov/catdir/description/random046/2003270078.html
• Kulaksızoğlu, E. (1964). Yeni yayın programımız [Our new publication program]. Mimarlık, (9), 7–8.
• Löfgren, O. (2002). On holiday: A history of vacationing. London: University of California Press.
• MacCannell, D. (1999). The tourist: A new theory of the leisure class. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
• Nohutçu, A. (2002). Development of Tourism Policies in Turkey. Muğlla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9).
• Önal, M. (1971). Teknik hizmet ithali ve yabancı proje firmaları [Technical service import and foreign project firms] (Discussion with Aydın Boysan, Turgut Cansever, Haydar Kazgan, Engin Omacan, Doğan Tekeli). Mimarlık, (92), 10–16.
• Özaktaş, A. (1966). Turizm endüstrisinin kurulması ve problemleri [Foundation of the tourism industry and its problems]. Mimarlık, (34), 16–17.
• Şentek, A. (2001). Mimarlar Odası, ‘Mimarlık’ ve Mimarlıkta Süreli Yayınlar”, Mimarlık, 300, 23–25.
• Stein, K. (2012). Time Off: The Social Experience of Time on Vacation. Qualitative Sociology, 35(3), 335–353. https://doi.org/10.1007/s11133-012-9228-2
• Ultav, Z. T., & Şavaşır, G. (2008). 50 Yılın ardından Türkiye’nin ilk otel-motel zinciri: TUSAN [First hotel chain of Turkey after its 50 years: TUSAN]. İzmir: Yaşar Üniversitesi Yayınları.
• Urry, J. (2002a). Consuming places. London and New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315584461-6
• Urry, J. (2002b). The Tourist Gaze. London, Thousand Oaks, New Delhi: SAGE Publications. https://doi.org/10.1177/0002764292036002005
• Urry, J., & Larsen, J. (2011). The tourist gaze 3.0 (3rd ed.). Los Angeles, London, New Delhi: SAGE. https://doi.org/10.11156/240
• Zürcher, E. J. (2017). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (12th ed.). Istanbul: İletişim Yayınları.