İzmit Kent Planlaması ve Sulak Alan Bölgesine İlişkin Plan Kararları

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 4, 911 - 951, 20.12.2023

Duygu Kanık

https://doi.org/10.26835/my.1233614

Öz

Günümüzde dünyanın ve ülkemizin en önemli gündemini oluşturan çevre sorunları çok sayıda araştırma ve çalışmaya konu olmaktadır. Özellikle sanayileşme ve nüfus artışının etkisi ile yaşanan hızlı kentleşme süreçleri yalnızca insanların değil, o bölgede yaşayan diğer canlıların da yaşamını etkileyen önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda planlama ve uygulama aracı olan kent planları, kentleşme ve nüfus artışı arasındaki dengeyi fizik mekanda, mekanın tüm özellikleri ve değerlerini de dikkate alarak doğru bir kurgu ile kurabilmek için önem taşımaktadır. Ancak planların mekandaki değişimlerin gerisinde kalması ve kentlerin plan öngörülerinden farklı gelişmeler göstermesi sonucu planlar değişime zorlanmış, doğal çevrenin öneminin artması ile de fizik mekana dair alınan eski plan kararları bu alanların koruma süreçleri ile çelişmeye başlamıştır.

Birçok canlı türünün barındığı, biyolojik çeşitliliğin arttırılması ve devamlılığı açısından önem taşıyan sulak alanlar, 1970’li yıllara kadar kentsel gelişimin sınırlı olması nedeni ile yapılaşmaya konu olmaz iken, salgın hastalıklarla mücadele, taşkın kontrolü ya da arazi elde etme amacı ile kurutulmaya çalışılmış; bu tarihten sonra bu alanların korunması için dünyadaki sözleşmelere taraf olunmasına karşın, 1980’lerde kentlerin planlardan bağımsız kontrolsüzce büyümesi, mevzuatın ve yereldeki çalışmaların ancak 1990’lı ve 2000’li yıllarda ortaya konması nedeni ile kurumuş, zarar görmüş ve yok olmaya yüz tutmuştur.

Bu çalışmanın amacı, ülkemizde yoğun sanayileşme ve kentleşmeye konu olan İzmit’te, Dünya kuş göç yolları içerisinde göçmen kuşların göç rotası üzerinde bulunan “İzmit Körfezi Sulak Alanı” planlama geçmişinin ele alınması ve alanın bugünkü durumunu ortaya koyarak gelecekle ilgili önerilerde bulunulmasıdır.

Çalışma, ülkemizde sanayileşmenin doğal kaynakların önüne konulduğunu, süreç içerisinde özel mülkiyete konu edilen alanların kamu eline geçmesi yönündeki sorunların çözümünün koruma alanlarının sınırlarının daraltılması olarak ele alındığını ortaya koymakta ve giderek yitirilme tehlikesinin söz konusu olduğu, yaşamsal öneme sahip sulak alanların sürdürülebilirliğinin sağlanması için neler yapılabileceğini İzmit Körfezi Sulak Alanı özelinde ortaya koyarak, bu konuda somut adımların atılacağı bir ortamı yaratmaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İzmit, Sulak Alan, İzmit Körfezi Sulak Alanı, Planlama

Izmit City Planning and Plan Desicions Regarding the Wetland Region

Öz

Today, environmental problems, which constitute the most important agenda of the world and our country, are the subject of many research and studies. Rapid urbanization processes, especially with the effect of industrialization and population growth, emerge as an important factor affecting the life of not only people but also other creatures living in that region. In the studies carried out in this direction, plans as the planning and implementation tools are important to establish the balance between urbanization and population growth in physical space, with a correct setup by taking into account all the characteristics and values of the space. However, the plans lagged behind the changes in the space, and the cities showed different developments than the plan predictions, forcing the urban development plans to change. With the increase in the importance of the natural environment, the old decisions regarding physical space started to conflict with their conservation processes.

Wetlands, which are important for the increase and continuity of biological diversity and where many living species live, were not subject to construction due to the limited urban development until the 1970s, but they were tried to be dried for the purpose of combating epidemic diseases, flood control or obtaining land; after this date although the world has become a party to the conventions for the protection of these areas, it has dried up, damaged and is on the verge of extinction due to the uncontrolled growth of the cities independent of the plans in the 1980s, and due the legislation and local studies which put forward in the 1990s and 2000s.

The aim of this study is to discuss the planning history of the “Izmit Bay Wetland”, which is on the migration route of migratory birds among the world bird migration routes in Izmit, which is the subject of intense industrialization and population growth in our country, and to make suggestions for the future by presenting its current situation.

The study reveals that industrialization is placed before natural resources in our country, that the solution to the problems in the process of transferring the areas subject to private property to the public hands is considered as narrowing the borders of the protected areas, and what can be done to ensure the sustainability of the vitally important wetlands in Izmit. It tries to create an environment in which concrete steps can be taken in this regard by putting forward the Gulf of Wetland in particular.

Anahtar Kelimeler

İzmit, Wetland, İzmit Bay Wetland, Planning

Kaynakça

• Avdan, F. (2009). “Cumhuriyet Dönemi Kentleşme Sürecinde Planlama Deneyimi: 1930 – 1980 İzmit Planları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Kentleşme ve Çevre Sorunları Programı, Kocaeli.
• Deniz, S. (2020). “Başiskele İlçe Merkezinin Coğrafyası”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Erzurum. İller Bankası. İzmit Analitik Etütleri Kitabı, Ankara, 1970.
• Kanık, D. (2019). “Sanayi Coğrafyası Değişim Sürecinde Kentler: İzmit Örneği”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Anabilim Dalı Şehir Planlama Programı, İstanbul.
• Kaya, Ş. (2009). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İzmit Kenti (1839 – 1938) , Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları – 13, Kocaeli: Düzey Matbaa Ltd. Şti. ISBN: 978-605-60356-3-0.
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi. Kocaeli 1/50.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Nâzım İmar Planı Açıklama Raporu, 2006.
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi. Kocaeli Çevre Düzeni Planı Revizyonu Araştırma Raporları, 2014.
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi. Merkezi İş Alanı Projesi-Plan Araştırma ve Açıklama Raporları, 2013.
• Öztüre, A. (1981). Nicomedia Yöresindeki Yeni Bulgularla İzmit Tarihi, İstanbul: Çeltüt Matbaacılık.
• Planlama Dergisi, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını. (2010/3-4). Ankara: Aydan Yayıncılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. ISSN: 1300-7319.
• Sökmen, P., (1972), İzmit Çevre Düzeni ve Nazım Plan Raporu.
• Turgay, C. (2007). Ben, İzmit. İşte Suretim, Fotoğraflarla Bir Kentin Hikayesi, İstanbul: TÜPRAŞ.
• Üzmez, A. (2008). Her yönüyle Başiskele İlçesi (Tarih, Kültür, Doğa, Ekonomi, Turizm), Kocaeli İl Özel İdaresi, Kocaeli: Misbah Ltd. Şti.
• İnternet Kaynakları
• [URL-1] https://www.unesco.org.tr/Pages/577/212/ Erişim Tarihi: 27.03.2023.
• [URL-2] http://bolge9.ormansu.gov.tr/9bolge/AnaSayfa/falliyetlerimiz/sulakalanlar.aspx?sflang=tr Erişim Tarihi: 20.06.2019.
• [URL-3] https://mevzuatdergisi.com/2010/03a/02.html Erişim Tarihi: 27.03.2023.
• [URL-4] https://eskiantalya.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/10941.pdf Erişim Tarihi: 27.03.2023.
• [URL-5] http://www.resmigazete.gov.tr/ Erişim Tarihi: 22.04.2022.
• [URL-6] https://saybis.tarimorman.gov.tr/ Erişim Tarihi: 22.04.2022.
• [URL-7] http://kocaeli.ormansu.gov.tr/Kocaeli/Sulakalanlar.aspx?sflang=tr Erişim Tarihi: 20.06.2019.
• [URL-8] https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/birimler/cevre-koruma-ve-kontrol-dairesi-baskanligi/11/37107 Erişim Tarihi: 22.04.2022.
• [URL-9] https://rehber.kocaeli.bel.tr Erişim Tarihi: 09.11.2022.
• [URL-10] http://www.arkitera.com/haber/13803/2 Erişim Tarihi: 07.01.2016.
• [URL-11] https://m.facebook.com/ottomanpictures/photos/izmit-k%C3%B6rfezi-1900ler-gulf-of-izmit-1900s/2660533864191561/ Erişim Tarihi: 27.03.2023.
• [URL-12] https://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/index.php?p=18 Erişim Tarihi: 15.03.2022.
• [URL-13] https://www.kocaeligazetesi.com.tr/makale/1386089/mtanzer-unal/artik-termal-otelimiz-de-var-the-ness Erişim Tarihi: 25.04.2022.
• [URL-14] (https://v3.arkitera.com/v1/haberler/2002/08/17/universite.htm) Erişim Tarihi: 28.05.2022.
• [URL-15] https://docplayer.biz.tr/4863889-Cevre-koruma-ve-kontrol-dairesi-baskanligi-park-ve-bahceler-sube-mudurlugu-izmit-sahili-peyzaj-ve-kentsel-tasarim-proje-yarismasi-sartnamesi.html Erişim Tarihi: 15.08.2022.
• [URL-16] https://www.arkitera.com/yarisma/izmit-sahili-peyzaj-ve-kentsel-tasarim-proje-yarismasi/ Erişim Tarihi: 15.08.2022.
• [URL-17] http://www.yapi.com.tr/yarismalar/izmit-sahili-peyzaj-ve-kentsel-tasarim-proje-yarismasi-sonuclandi_81856.html Erişim Tarihi: 15.08.2022.