Yeniden İşlevlendirme Üzerine Bir Değerlendirme: Afyonkarahisar Atatürk Kültür Merkezi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 327 - 343, 31.08.2024

Yasemin Demirel Şen , Hicran Hanım Halaç

https://doi.org/10.26835/my.1424240

Öz

Tarihi yapılar yıllar boyunca bulunduğu fiziki çevre ve toplumun sahip olduğu değerlerini, kültürünü, ekonomisini, siyasi durumunu ve birçok özelliğini yansıtan eserler olmuştur. Yapıldığı dönemin izlerini görebildiğimiz yapılar yıllar içinde dış etkenlere maruz kalmakla birlikte kullanım durumuna göre yıpranmaktadır. Yapının korunarak gelecek kuşaklara aktarılabilmesi açısından incelediğimizde yapıya yüklenen işlev ve yapının ana kullanıcı kitlesi önemli olmaktadır. Yenileme ihtiyacı doğrultusunda restorasyon sürecine giren yapıların yeni işlevinin karar süreci de bu açıdan önemlidir. Taşınmaz kültür varlıklarının yeni işlevine ve müdahale yöntemlerine restorasyon süreci öncesinde karar verilmiş olması gerekmektedir. Verilecek olan işlevin mekanın plan şemasına ve hacimsel durumuna uygunluğu, özgün işlevine zarar vermeyecek olması, bulunduğu noktada çevreyle olan uyumu, kent belleğindeki izlerini koruyabilmesi ve mekanın ruhunu ve anlamını zedelemeyecek olması da önemlidir. Yapıyı kullanacak kitlenin yoğunluğu ve yapıdaki yaya sirkülasyonu da yapının yıpranmasına etki eden etkenlerdendir.

Bu çalışmada tarihi yapıları koruma yöntemlerinden biri olan yeniden işlevlendirme kavramının yapı üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda I. Ulusal Mimari Dönem eseri olan Afyonkarahisar Atatürk Kültür Merkezinin geçirmekte olduğu restorasyon sürecine değinilmiştir. 115 yıllık yapıya bugüne dek verilen işlevler ve tarihi hakkında bilgi verilmiş olup yerinde gözlem yapılmış ve rölöve-restitüsyon-restorasyon projeleri incelenmiştir. Yapının bugüne kadarki işlevlerinin yapıdaki etkileri değerlendirilmiş, işlevlerin tarihi binalar üzerindeki fiziki etkilerine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, Atatürk Kültür Merkezi, Restorasyon, Yeniden işlevlendirme

An Evaluation on Refunctionalization: Afyonkarahisar Atatürk Cultural Center

Öz

Historical buildings have been structures that have been a combination of the physical environment and the values, cultures, economies, political units and many features of the society over the years. The buildings, in which we can see the periods in which they were built, are exposed to external factors over the years and wear out depending on use. When we examine it in terms of preserving the structure and transferring it to future generations, the functionality and distribution of the structure continues to be important to the main user group. The decision process of the new functioning of the buildings that are under maintenance in return for renewal and income is also important in this respect. The new operation and intervention methods of immovable cultural assets must be decided before the continuation process. It is also important that the functionality to be provided is updated in the plan of the space and distributed in volume, without damaging the original functionality, in harmony with the environment where it is located, in preserving its traces in the city memory, and in not damaging the capacity and capacity of the space. The density of the people who will use the building and the pedestrian circulation in the building are also among the factors that affect their wear.

Continuing to evaluate the positive and negative effects on the structure of the refunctional view, which is one of the methods of structuring history. The repair relations in the place where the Afyonkarahisar Atatürk Cultural Center, which is a traditional work of the 1st National Architectural Period, remained, were mentioned. Information is given about the features and history of the 115-year-old building, as well as on-site observations and survey-restitution-restoration strategies. The effects of the building's life to date have been evaluated, and the physical effects of durability on historical buildings have been mentioned.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, Atatürk Cultural Center, Restoration, Re-functionalization

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2009). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yem.
• Aktemur, A. M., Arslan, M. I. (2010). Ulusal Mimarlık Akımı ve İstanbul-Karaköy’deki Örnekleri. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 16, 1-32.
• Alpagut, L. (2005). Erken Cumhuriyet Döneminde Ankara’daki Eğitim Yapıları. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arabacıoğlu, F. P., Aydemı̇r, I. (2007). Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı. YTÜ Mimarlık Fakültesi E-Dergisi, 2 (4), 204-212.
• Baransu, B. (1989). Şehir Yenileme (1.Baskı). İstanbul: Reyo.

• Bilsel, G., Polat, E. & Yılmaz, N. (2003, Haziran). Değişim-Dönüşüm Sürecinde Kimlik Arayışları ve Kentsel Yenileşme Kavramı. İstanbul: Ytü.
• Burden, E., 2004. Illustrated Dictionary of Architectural Preservation : Restoration, Renovation, Rehabilitation, Reuse. New York: McGraw-Hill.
• Bozdağ, O. (2013). Türk Ocakları İdeolojisi ve Mimarisi (1912-1931), Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çetiner, A. (1985). Yerleşme Alanlarında Planlama Yenileme. Şehircilik (1.Baskı.). İstanbul Gümüşsuyu: İtü.
• Göksu, E. (2005, Ocak). Kentsel Dönüşüm. İzmir: Mimarlar Odası İzmir Şubesi.
• İlaslı, A. (2015). Tarihe Tanık Yapılar: Atatürk Kültür Merkezi. Taşpınar Dergisi, 15, 17-18.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü (2. Baskı). Ankara: İmge.
• Kızıltay, B. (2023a). Afyon Atatürk Kültür Merkezi Sanat Tarihi Raporu. Afyonkarahisar Belediyesi.
• Kızıltay, B. (2023b). Afyon Atatürk Kültür Merkezi Rölöve Projesi. Afyonkarahisar Belediyesi.
• Kızıltay, B. (2023c). Afyon Atatürk Kültür Merkezi Rölöve Raporu. Afyonkarahisar Belediyesi.
• Kızıltay, B. (2023d). Afyon Atatürk Kültür Merkezi Restorasyon Raporu. Afyonkarahisar Belediyesi.
• Kızıltay, B. (2023e). Afyon Atatürk Kültür Merkezi Restitüsyon Raporu. Afyonkarahisar Belediyesi.
• Özden, P. (2008). Kentsel Yenileme (s.50-400). İstanbul: İmge.
• Sözen, M. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. 1923-1983 (9. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Uğursal, S. (2011). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: “İzmir Sümerbank Basma Sanayi Yerleşkesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Venedik Tüzüğü. (1964). ICOMOS (International Council on Monuments and Sites), URL’si http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf Erişim tarihi: 04/01/2024.
• Yaldız, E., Parlak, Ö. (2018). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Kamu Yapıları. Social Sciences Studies Journal, 4-24, 4930-4947.
• Yasemin ŞEN Fotoğraf Arşivi
• Yavuz, Y. (1976). İkinci Meşrutiyet Döneminde Ulusal Mimari Üzerindeki Batı Etkileri (1908-1918). Odtü Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(1), 9-34.
• URL-1: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/101287?mode=full (Erişim Tarihi: 04.12.2023).
• URL-2: https://saltonline.org/en/2015/arsivden-cikti-osmanli-bankasi-izmir-subesi-binasinin-tasarim-hikayesi (Erişim Tarihi: 04.01.2024).
• URL-3: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/122025 (Erişim Tarihi: 04.01.2024).
• URL-4: https://kulturenvanteri.com/tr/yer/eski-turk-ocagi-binasi/#17.1/38.414856/27.123468 (Erişim Tarihi: 04.01.2024).
• URL-5: http://www.pakben.com/portfolio-items/garanti-bankasi-izmir-kurumsal-sube-binasi/ (Erişim Tarihi: 04.01.2024).