Sınıf Öğretmenlerinin Öğretimsel Stres Kaynaklarının Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 10, 30.06.2025

Nida Bayındır

Öz

Öğretimsel stres, öğretmenlerin öğretimsel yaşantılara yönelik işlerde karşılaştıkları zorluklar ve baskılar sonucu ortaya çıkan bir psikolojik durumdur. Bu stres, öğretmenin iş performansını, motivasyonunu ve genel yaşam kalitesini olumsuz olarak etkileyebilir. Araştırmada, sınıf öğretmenlerinin sınıf içinde öğretimsel yaşantılarda karşılaştıkları stres faktörlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma, öğretmenlerin öğretim yaşantılarından kaynaklı sorunların yarattığı stres kaynaklarının bilinmesi açısından önem taşımaktadır. Ayrıca öğretmenlerin mesleki performanslarını etkileyen sınıf içi değişkenlerin tespitini sağlamaktadır. Araştırmaya, 2023-2024 eğitim öğretim yılının 2. döneminde Eskişehir il merkezinde görev yapan 12 sınıf öğretmeni katılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum araştırması deseni kullanılmıştır. Araştırma verileri araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış veri toplama aracı ile toplanmıştır. Veriler betimsel analiz tekniği ile yorumlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; araştırmaya katılan öğretmenlerin biri hariç hepsi öğretimsel stres yaşadığını belirtmektedir. Öğretmenler doğrudan yaşadıkları en büyük stres kaynağı olarak veli müdahaleleri ve baskılarını görmekte, bu durumu davranış problemleri kaynaklı şikâyetlerle uğraşma izlemektedir. Öğretmenlere göre dolaylı olarak onlarda stres yaratan etkenlerin başında ise mesleki motivasyon düşüklüğü, mesleki tükenme ve yorgunluk, mesleki statünün azalması gelmektedir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak; öğretmenlerin öğretim yaşantılarından kaynaklanan stres unsurlarının tespit edilmesi, öğretmenlerin en çok yaşadıkları stres kaynaklarının nedenlerinin araştırılıp, öğretmenlerin bu konudaki dayanıklılıklarının ve mesleki niteliklerinin arttırılması, veli müdahaleleri ve şikâyet yönetimi ile ilgili kurumsal önlemlerin alınması, öğrenci davranış sorunlarına yönelik çözüm merkezleri oluşturulması, öğretmen mesleki motivasyonunu arttırılacak kaynakların bulunması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sınıf öğretmeni , Öğretimsel stres , Mesleki stres , Motivasyon

Kaynakça

• Açıkgöz, M., Taşkın, E., Taşkın, A. Ü. & Özbay, E. (2023). Öğretmenlik mesleğinde stres yönetimi. International Academic Social Resources Journal, 8(54), 3869-3880.
• Akdemir, A., Girgin, S., & Girgin, Ü. (2021). İlkokul müdürlerinin iş stresi hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Ulakbilge, 58, 363-382.
• Aslan, M., & Bakır, A., A. (2018). Sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları örgütsel stres kaynakları. Cumhuriyet International Journal of Education, 7(4), 349–365.
• Aydın, M. (2022). Öğretmenlerin meslekleriyle ilgili yaşadıkları stresin kaynakları ve stres yaşamalarına neden olan etkenlerin incelenmesi. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 8(16), 501-509.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. BEÜ SBE Dergisi, 7(1), 231-274. Bilge, Y., Zümrütkal, E., E., Arslan, Y. & Kıraslan, E. (2023). Öğretmenlerin algılanan stres düzeylerinin incelenmesi. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 9(28), 9-19.
• Bilgili, H., & Tekin, E. (2019). Örgütsel stres, örgütsel bağlılık ve öğrenilmiş güçlülük ilişkisi üzerine bir araştırma. Opus International Journal Of Society Researches, 11(18), 2165-2200.
• Bozkurt, N. (2004, Temmuz 6–9). İlköğretim öğretmenlerinde, stres yaratan yaşam olayları ve stresle başa çıkma tarzlarının çeşitli değişkenlerle ilişkisi [Bildiri sunumu]. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya, Türkiye. Bulut, N. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde, stres yaratan yaşam olayları ve stresle başa çıkma tarzlarının çeşitli değişkenlerle ilişkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 467-478.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (S. B. Demir & M. Bütün, Eds. & Trans.) [Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches]. Siyasal Kitabevi.
• Çam, E. (2004). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-10.
• Çardak, M. (23002). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ile stresle basa çıkma yolları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi.
• Çargan, O. (2018). Stresin çalışanların performansı üzerine etkileri: Öğretmenler üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırklareli Üniversitesi.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage. https://www.ceil-conicet.gov.ar/wp-content/uploads/2018/04/CRESWELLQualitative-Inquary-and-Research-Design-Creswell.pdf adresinden erişilmiştir.
• Doğan, F. (2008). Sınıf öğretmenlerinin stres kaynakları ve baş etme yolları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Doğmuş, I., & Yıldırım, S. (2023). Sınıf öğretmenlerinin iş stresinin psikososyal risk faktörlerine göre incelenmesi: Iğdır Tuzluca örneği. Journal of Academic Perspective on Social Studies, (1), 38-53
• Engin, A., & İpek, M. (2020). Öğretmenlerin stres kaynakları, stresle baş etme yolları ve okul aile yaşam çatışma düzeylerinin belirlenmesi. Aydın Sağlık Dergisi, 6(2), 183-218.
• Erken, B. (2006). Özel ve resmi ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırılması, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Dönem Projesi, Edirne. https://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/trakya/227/Bet%C3%BCl%20erken.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden erişilmiştir.
• Göksoy, S., & Argon, T. (2014). Okullarda öğretmenleri engelleyici ve destekleyici stres kaynakları. Journal of Teacher Education and Educators, 3(2), 245-271.
• Gülbeyaz, O. (2006). Yatılı ilköğretim bölge okulları ve pansiyonlu ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi.
• Gülmez, H., & Özdemir, T. (2023). Sınıf öğretmenlerinin mesleki yabancılaşma ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 427-448.
• Karabay, E. (2023). Öğretmenlerin meslek statüsüne yönelik algılarının incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 9(117), 9241-9249.
• Karadağ, F. (2023). Ruhsal ve davranışsal sorunları olan çocuklarda okul ziyaretleri ve okul sosyal hizmeti uygulamaları. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 21,72‐88.
• Kaplan, V. (2021). Öğretmenlerin psikolojik sermaye ve örgütsel stres kaynaklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Erciyes Akademi, 35(1), 111-136.
• Kaplanoğlu, E., (2014). Mesleki stresin temel nedenleri ve muhtemel sonuçları. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 64, 131-150.
• Koç, M. H. (2020). Zor velilerle baş etme stratejilerine ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Trakya Eğitim Dergisi, 10(2), 394-411.
• Okutan, M., & Tengilimoğlu, D. (2002). İş ortamında stres ve stresle başa çıkma yöntemleri: bir alan uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(3), 15-42.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Özgenel, M., & Canuylasi, E. M. (2021). Okul müdürlerinin yıkıcı liderlik davranışlarının örgütsel strese etkisi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1652-1664.
• Parlak, N., Yurdakul, F., Kalender, M., Üngör, B. & Uçar, F. Ü. (2023). Öğretmenlik mesleğinde stres faktörleri. International Academic Social Resources Journal, 8(52), 3342-3349
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün, & S. B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Yayıncılık.
• Pehlivan, E., Ç, C, Gedik, İ., Ergene, İ, N., & Yıldırım, Ç. (2023). Öğretmenlerin stres kaynaklarının belirlenmesi. International Academic Social Resources Journal, 8(51), 3111-3119.
• Sağbaş, Ö., N., & Özkan, C. (2022). Veli ile yaşanan çatışmanın öğretmen performansına etkisine ilişkin öğretmen görüşleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(1),414-433.
• Sezer, A., Çavuş, H., Güçlü, İ., Bulut, F., Kaya, E., Kaya, T., & Bilen, F. (2024). Eğitim kurumlarında örgütsel stres ve stres faktörleri üzerine yapılan lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10(6), 2769-2781.
• Şanlı, Ö. (2017). Öğretmenlerin algılan stres düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 385-396.
• Yanardağ, U., & Dikmen, T. (2020). Öğretmenlerin stres düzeyleri üzerine karma bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 120-136.
• Yavan, Ö., & Pekkaya, M. (2017). Mesleki streste etkili ana faktörlerin önem derecelerinin belirlenmesi: Bir üniversitede uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 962-974.
• Yetim, E., & Çevik, D, D. (2019). Bir iş sağlığı konusu olarak öğretmenlerde iş stresi ve başa çıkma yolları: Alan araştırması. Journal of Awareness, 3(5), 637-652.
• Yetişir, A., N. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinde stres yaratan yönetici davranışları ve öğretmenlerin bu davranışlara tepkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Yıldız, B. (2013). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin iş stresi, örgütsel bağlılık ve iş doyumuna yönelik algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yılmaz, A., & Ekinci, S. (2006). Örgütsel yaşamda kamu çalışanlarının örgütsel stres kaynakları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 11(1), 31-58. Yılmaz, K., Ö. (2015). İlkokul yöneticilerinin ve sınıf öğretmenlerinin çatışma çözme becerileri ile stresle başa çıkma yöntemleri arasındaki ilişki (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Yin, R. K. (2011). Applications of case study research. Sage. https://us.sagepub.com/en-us/nam/node/54068/print adresinden erişilmiştir. Yolak, B. (2016). İlkokul öğretmenlerinin stresle başa çıkma yollarıyla kurumsal bağlılık arasındaki ilişki (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Yeditepe Üniversitesi
• Yüksel, A., Kaya, S., Düzgün, Ç., & Tokses, E. (2022). Okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin stres kaynakları. International Social Sciences Studies Journal, 8(103), 3477-3484.