The Enigma of The Turkish Morpheme –(y)AcAk: A Disquisition on Tense-Aspect-Modality Interpretations

Yıl 2023, Sayı: 5, 149 - 175, 18.10.2023

Halil İskender

Öz

This paper investigates how future temporal reference is established in the presence of the Turkish morpheme –(y)AcAk, a widely debated element in the linguistic literature that is traditionally labeled as a future tense marker. Existing analyses, while significantly contributing to our understanding, do not fully encapsulate the entirety of the observed distributional and interpretational properties of this morpheme. In the ensuing pages, a critical examination of the preceding accounts will be undertaken, traversing the realms of tense, aspect, modality, and multifunctionality; and present the challenges associated with these analyses. While it does not venture to propose a new interpretative framework for the enigmatic –(y)AcAk, it suggests that the modality-based account of Rivero aligns more closely with the observed complexities of this morpheme, according to our analysis. This paper underlines the need for further research to enhance our understanding of –(y)AcAk within Turkish grammar. Through an in-depth interaction analysis of –(y)AcAk with other linguistic phenomena and morphosyntactic comparisons with related languages, future research holds the potential to illuminate this morpheme's intricate nature, thereby enriching the broader theoretical landscape of tense, aspect, and modality studies.

Anahtar Kelimeler

–(y)AcAk , tense , aspect , modality , futurity , Turkish

Türkçede –(y)AcAk Muamması: Zaman-Görünüş-Kiplik Yorumlamaları Üzerine Bir Tahkik

Öz

Bu makale, Türkçede yaygın olarak tartışılan bir dilbilim unsuru olan ve geleneksel olarak gelecek zaman işaretleyicisi olarak kabul gören –(y)AcAk biçimbirimi ile gelecek zaman gönderiminin nasıl tesis edildiğini araştırmaktadır. Mevcut tahliller, bulundukları kıymetli katkılara rağmen mezkûr biçimbirimin gözlemlenen dağılım ve yorumlanma özelliklerinin tamamını ihata etmekten uzaktır. Müteakip sayfalarda, önceki izahların eleştirel bir tetkikine girişilecek, zaman, görünüş, kiplik ve çok işlevlilik temelli izahlar üzerinde durulacak ve bu minvaldeki tetkiklere dair sorunlar ve açmazlar sunulacaktır. –(y)AcAk'ın esrarengiz doğasına yeni bir açıklama getirmek bu makalenin takati dahilinde olmasa da sunulan tetkik, Rivero’nun kiplik temelli yaklaşımının ekin gözlemlenen karmaşık doğasına en iyi açıklamayı getirdiği yönündedir. Mevcut alanyazının intizamlı bir değerlendirmeye tabi tutulması ile bu alanda daha fazla araştırma yapılması gerekliliği vurgulanmaktadır. Nihai amaç, –(y)AcAk'ın Türkçe dilbilgisindeki yerine dair daha kuşatıcı bir kavrayış geliştirmeye yönelik bilgi birikimini artırmaktır. Müstakbel çalışmalar, –(y)AcAk'ın diğer dilbilimsel olgularla etkileşimini incelemek ve ilişkili dillerle derinlemesine morfosentaktik mukayeseler sunmak suretiyle bu biçimbirimin içinden çıkılmaz doğasına ışık tutabilir ve zaman, görünüş ve kiplik araştırmalarının geniş kuramsal çerçevesine katkıda bulunabilir.

Anahtar Kelimeler

–(y)AcAk , zaman , görünüş , kiplik , gelecek zaman , Türkçe

Kaynakça

• Ahmed Cevdet. Medhal-i Kavâ’id. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1852.
• Aydemir, İbrahim Ahmet. Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2010.
• Bang, Willy. Monographien zur Türkischen Sprachgeschichte. Heidelberg: Universitätsverlag Carl Winter, 1918.
• Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. İstanbul: Baha Matbaası, 1974.
• Bohnemeyer, Jürgen. “Aspect vs. Relative Tense: The Case Reopened.” Natural Language & Linguistic Theory 32 (2014): 917-954.
• Bybee, Joan L. Morphology: A Study of the Relationship between Meaning and Form. Amsterdam: John Benjamins, 1985.
• Çetin, Derya Yücel and Nesrin Günay. “Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine Gelecek Zamanın Kiplik Görünümleri.” Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 8 (2022): 262-272.
• Cinque, Guglielmo. “A Note on Mood, Modality, Tense and Aspect Affixes in Turkish.” In The Verb in Turkish, edited by Eser E. Taylan, 46-59. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 2001. Cinque, Guglielmo. Adverbs and Functional Heads: A Cross-Linguistic Perspective. Oxford: Oxford University Press, 1999.
• Comrie, Bernard. Aspect: An Introduction to the Study of Verbal Aspect and Related Problems. Cambridge: Cambridge University Press, 1976.
• Comrie, Bernard. Tense. Cambridge: Cambridge University Press, 1985.
• Comrie, Bernard, and Sandra A. Thompson. “Lexical Nominalization.” In Language Typology and Syntactic Description, Volume III: Grammatical Categories and the Lexicon, edited by Timothy Shopen, 334-381. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
• Dahl, Östen. Tense and Aspect Systems. Oxford: Blackwell, 1985.
• Davids, Arthur Lumley. A Grammar of the Turkish Language: With a Preliminary Discourse on the Language and Literature of the Turkish Nations, a Copious Vocabulary, Dialogues, a Collection of Extracts in Prose and Verse, and Lithographed Specimens of Various Ancient and Modern Manuscripts. London: Parbury & Allen, 1832.
• Deny, Jean. Grammaire de Langue Turque (Dialecte Osmanli). Paris: Leroux, 1921.
• Enç, Mürvet. “Copulas and Functional Categories in Turkish.” In Proceedings of Workshop on Altaic Formal Linguistics 1, edited by Anikó Csirmaz, Youngjun Lee, and Michael A. Walter, 208-226. Cambridge, MA: MITWPL 46, 2004.
• Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul: İstanbul University Literature Faculty Press, 1962.
• Ersen-Rasch, Margarete I. Türkische Grammatik für Anfänger und Fortgeschrittene. Ismaning: Hueber, 2001.
• Forsyth, James. A Grammar of Aspect: Usage and Meaning in the Russian Verb. Cambridge University Press, 1970.
• Gencan, Tahir Nejat. Dilbilgisi. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1966.
• Göksel, Aslı, and Celia Kerslake. Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge, 2005.
• Göksel, Aslı. “The Auxiliary Verb ‘ol’ at the Morphology-Syntax Interface.” In The Verb in Turkish, edited by Eser E. Taylan, 151-181. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 2001. Hirik, Seçil. “Türkiye Türkçesinde Bilgi Kiplikleri.” PhD diss., Kırıkkale University, 2014.
• Huddleston, Rodney, and Geoffrey K. Pullum. The Cambridge Grammar of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
• İskender, Halil İ. “Türkçede Üçüncü Çoǧul Şahıs İyelik Ekinin Biçimbilimsel Gösterimi.” In KLU TDE Bölümü 2009’dan 2019’a 10. Yıl Hatıra Kitabı, 213-226. İstanbul: Akademik Kitaplar, 2019. Jang, Juyeong. “Türkçede ve Korecede Gelecek Zaman.” Master’s Thesis, Hacettepe University, 2016.
• Jendraschek, Gerd. “A Fresh Look at the Tense-Aspect System of Turkish.” Language Research 47, no. 2 (2011): 246-271.
• Johanson, Lars. Aspekt im Türkischen: Vorstudien zu einer Beschreibung des Türkeitürkischen Aspektsystems. Uppsala: Almqvist & Wiksell, 1971.
• Kerimoğlu, Caner. Kiplik ve Kip. Ankara: Pegem Akademi, 2018.
• Kerslake, Celia. “Future Time Reference in Subordinate Clauses in Turkish.” In Proceedings of the VIIIth International Conference on Turkish Linguistics, August 7-9, 1996, edited by Kâmile İmer, and Nadir E. Uzun, 49-59. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1997.
• Key, Greg, and Sylvia L. R. Schreiner. “The Prospective Marker in Turkish: A Unified Treatment.” Paper presented at the 10th Workshop on Altaic Formal Linguistics (WAFL 10), MIT, May 2-4, 2014. http://www.sylvialrschreiner.com/wp-content/uploads/TheProspectiveMarkerinTurkishAUnifiedTreatmentFinal.pdf
• Klein, Wolfgang. Time in Language. London: Routledge, 1994.
• Klein, Wolfgang. “How Time is Encoded.” In The Expression of Time, edited by W. Klein, and P. Li, 39-81. Berlin: Mouton de Gruyter, 2009.
• Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003.
• Kornfilt, Jaklin. “Subject Case in Turkish Nominalized Clauses.” In Syntactic Structures and Morphological Information, edited by Uwe Junghanns, and Luka Szucsich, 129-215. Berlin/New York: Mouton de Gruyter, 2003.
• Kornfilt, Jaklin. Turkish. London: Routledge, 1997.
• Lang, Margaret, and Isabelle Perez. Modern French Grammar: A Practical Guide. Routledge, 2004.
• Lewis, Geoffrey. Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press, 1967.
• Lyons, John. Semantics: Volume 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
• Meninski, Franciscus à Mesgnien. Linguarum Orientalium Turcicae, Arabicae, Persicae Institutiones seu Grammatica Turcica. Vienna: Selbstverl, 1680.
• Michael, Lev. “The Nanti Reality Status System: Implications for the Typological Validity of the Realis/Irrealis Contrast.” Linguistic Typology 18, no. 2 (2014): 251-288.
• Mithun, Marianne. The Languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
• Németh, Gyula. Türkische Grammatik. Berlin and Leipzig: Göschen, 1916.
• Palmer, Frank Robert. Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
• Pinkster, Harm. “The Development of Future Tense Auxiliaries in Latin.” Glotta 63, no. 3./4. H (1985): 186-208.
• Po-Ching, Yip, and Don Rimmington. Chinese: An Essential Grammar. Routledge, 2021.
• Reichenbach, Hans. “The Tenses of Verbs.” In The Language of Time: A Reader, edited by Inderjeet Mani, James Pustejovsky, and Robert Gaizauskas, 71-78. Oxford: Oxford University Press, 2005.
• Rivero, María Luisa. “Epistemic Futures and Aspect.” In Verb and Context: The Impact of Shared Knowledge on TAME Categories, edited by S. Rodríguez Rosique and Jordi M. Antolí Martínez, 231-261. Amsterdam: Benjamins, 2023.
• Sezer, Engin. “Finite Inflection in Turkish.” In The Verb in Turkish, edited by Eser E. Taylan, 1-45. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 2001.
• Timurtaş, Faruk Kadri. “Eski Anadolu Türkçesi.” In Türk Dünyası El Kitabı II: Dil-Kültür Sanat, 120-145. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1992.
• Turgay, Tacettin. “Classifier Constructions of Turkish.” PhD Thesis, Boğaziçi University, 2020.
• Underhill, Robert. Turkish Grammar. Cambridge, MA: MIT Press, 1976.
• Üzüm, Melike. “Zaman, Görünüş ve Kiplik İlişkisine Genel Bir Bakış.” Turkic Linguistics and Philology 1, no. 1 (2018): 53-66.
• Van Schaaik, Gerjan. “Periphrastic Tense/Aspect/Mood.” In The Verb in Turkish, edited by Eser E. Taylan, 61-95. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 2001.
• Van Schaaik, Gerjan. The Oxford Turkish Grammar. Oxford University Press, 2020.
• Werning, Daniel A. “Aspect vs. Relative Tense, and the Typological Classification of the Ancient Egyptian sḏm. n= f.” Lingua Aegyptia 16 (2008): 261-292.
• Yavaş, Feryal. “The Turkish Future Marker.” Kansas Working Papers in Linguistics 5 (1980): 139-149.
• Yavaş, Feryal. “Future Reference in Turkish.” Linguistics 20 (1982): 411-429.