Öğretmen Adaylarının Duygusal Şemaları, Bilişsel Esneklik ve Sıkıntıyı Tolere Etme Arasındaki Yordayıcı İlişkiler

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 86 - 98, 30.06.2024

Muhammed Çağrı Kandemir Bülent Dilmaç

Öz

Çalışmanın amacı öğretmen adaylarının sahip olduğu duygusal şemalar, bilişsel esneklik ve sıkıntıyı tolere etme arasındaki yordayıcı ilişkilerin belirlenmesidir. Çalışma grubu 2021-2022 yıllarında Konya ilindeki 309 kadın ve 99 erkek toplam 399 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmada verilerin toplanılabilmesi amacıyla “Kişisel Bilgi Formu”, “Leahy Duygusal Şema Ölçeği II”, “Bilişsel Esneklik Envanteri” ve “ Sıkıntıyı Tolere Etme Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan veriler Yapısal eşitlik Modellemesi (YEM) aracılığıyla verilerin analiz edilmiştir. Ortaya çıkan modele göre öğretmen adaylarının duygusal şemaları, bilişsel esnekliklerini ve sıkıntıyı tolere etme düzeylerini yordamaktadır. Bunun yanında sıkıntıyı tolere etme düzeyinin de bilişsel esnekliklerini yordadığı araştırmanın bulguları arasındadır. Öğretmen adaylarının duygusal şemaları hem bilişsel esneklikle hem de sıkıntıyı tolere etme düzeyleriyle negatif yönde bir ilişki göstermektedir. Sıkıntıyı tolere etme ise bilişsel esneklikle pozitif bir ilişki içerisindedir. Bu bulgulardan yola çıkarak öğretmen adayları için duygusal şemaların karşılaştıkları sorunların çözümünde önemli bir faktör olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Duygusal Şemalar, Bilişsel Esneklik, Sıkıntıyı Tolere Etme

Predictive Relationships Between Emotional Schemas, Cognitive Flexibility and Distress Tolerance in Pre-Service Teachers

Öz

The aim of the study is to determine the predictive relationships between the emotional schemas of pre-service teachers, cognitive flexibility and distress tolerance. The study group consists of a total of 399 teacher candidates for 309 women and 99 men in Konya province in 2021-2022 academic year. In order to collect data in the research, "Personal Information Form", "Leahy Duygusal Şema Ölçeği II", "Cognitive Flexibility Inventory" and "Sıkıntıyı Tolere Etme Ölçeği" were used. A corelational screening model was used in the research. The data collected within the scope of the research were analysed through Structural Equation Modelling (SEM). According to the resulting model, the emotional schemes of pre-service teachers predict their cognitive flexibility and level of distress tolerance. In addition, it is among the findings of the research, in which the level of tolerating the distress also predicts their cognitive flexibility. The emotional schemas of teacher candidates shows a negative relationship with both cognitive flexibility and their level of distress tolerance. Distress tolerance, on the other hand, has a positive relationship with cognitive flexibility. Based on these findings, it can be said that emotional schemes for pre-service teachers are an important factor in solving the problems they face.

Anahtar Kelimeler

Emotional Schemas, Cognitive Flexibility, Distress Tolerance

Kaynakça

• Akın, A., Akça, M. Ş. & Gülşen, M. (2015). Sıkıntıyı tolere etme ölçeği Türkçe formu: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 619-630. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/22599/241431
• Arıcı Özcan, N. A. (2019). The mediator role of cognitive flexibility and mindfulness in relationship between perceived stress and distress tolerance among university students. European Journal of Education Studies, 6(9), 316-332. doi: 10.5281/zenodo.3596983
• Bardeen, J. R., Tull, M. T., Dixon-Gordon, K. L., Stevens, E. N., & Gratz, K. L. (2015). Attentional control as a moderator of the relationship between difficulties accessing effective emotion regulation strategies and distress tolerance. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 37(1), 79-84. doi: 10.1007/s10862-014-9433-2
• Basım, H. N., Begenirbaş, M., & Can-Yalçın, R. (2013). Öğretmenlerde kişilik özelliklerinin duygusal tükenmeye etkisi: Duygusal emeğin aracılık rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1477-1496. doi: 10.12738/estp.2013.3.1509
• Batmaz, S., & Özdel, K. (2015). Psychometric properties of the Turkish version of the Leahy Emotional Schema Scale-II. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16. doi: 10.5455/apd.170597
• Bollen, K. A. (1989). A new incremental fit index for general structural equation models. Sociological Methods and Research, 17(3), 303-316.
• Browne, M. W. & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. Sage Focus Editions, 154, 136-136.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Bilimsel Araştırma Yöntemleri [Scientific Research Methods]. Ankara, Türkiye: Pegem Publishing.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2nd ed.). New York: Taylor and Francis.
• Curran, P.J., West, S.G. & Finch, J. F., (1996). The robustness of test statistics to nonnormality and spesification error in confirmatory factor analysis. Psychological Methods, 1(1), 16-29. doi: 10.1037/1082-989X.1.1.16
• Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy and research, 34(3), 241-253. doi: : 10.1007/s10608-009-9276-4
• Dursun, Y. & Kocagöz, E. (2010). Yapisal eşitlik modellemesi ve regresyon: karşilaştirmali bir analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (35), 1-17. https://dergipark.org.tr/en/pub/erciyesiibd/issue/5892/77926
• George, D. & Mallery, M. (2020). IBM SPSS statistics 26 step by step. A simple guide and reference (6th ed.), Routledge.
• Gülüm, I. V. & Dağ, İ. (2012). Tekrarlayıcı düşünme ölçeği ve bilişsel esneklik envanterinin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13(3).
• Heidari Nejad, M., Heidari, H., & Davoudi, H. (2020). Prediction of tendency to suicide based on the difficulty of emotional regulation, cognitive flexibility, family flexibility and distress tolerance. Journal of Research in Behavioural Sciences, 18(2), 169-181. doi: 10.29252/rbs.18.2.169
• Hu, L. T. & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Koç, G. G. (2020). Bilişsel esneklik ve psikolojik dayanıklılık ile stresle başa çıkma arasındaki ilişkinin incelenmesi[Analysis of the correlation between cognitive flexibility and psychological resilience in coping with stress] (Master’s Thesis, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sakarya, Türkiye).
• Leahy, R.L. (2019). Duygusal Şema Terapi[Emotional Schema Therapy]. (M.B. Kavaklı, Trans.) (1st ed.). Ankara, Türkiye: Pusula Press.
• Leahy, R.L. (2021). Hissettiğin Her Şeye İnanma[Don’t Believe Everything You Feel]. (H.Ş. Baltacı Trans.). Ankara, Türkiye: Anı Publishing.
• Martin, M. M., & Anderson, C. M. (1998). The cognitive flexibility scale: Three validity studies. Communication Reports, 11(1), 1-9.
• Oguz, G., Celikbas, Z., Batmaz, S., Cagli, S., & Sungur, M. Z. (2019). Comparison between obsessive compulsive disorder and panic disorder on metacognitive beliefs, emotional schemas, and cognitive flexibility. International Journal of Cognitive Therapy, 12(3), 157-178. https://doi.org/10.1007/s41811-019-00047-5
• Özbek, R. Kahyaoğlu, M. & Özgen, N. (2007). Öğretmen adaylarinin öğretmenlik mesleğine yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 221-232.
• Silberstein, L. R., Tirch, D., Leahy, R. L., & McGinn, L. (2012). Mindfulness, psychological flexibility and emotional schemas. International Journal of Cognitive Therapy, 5(4), 406-419.
• Simons, J.S., & Gaher, R.M. (2005). The distress tolerance scale: development and validation of a self-report measure. Motivation and Emotion, 29(2), 83-102. doi: 10.1007/s11031-005-7955-3
• Tanaka, J. S. & Huba, G. J. (1985). A fit index for covariance structure models under arbitrary GLS estimation. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 38(2), 197-201.
• Ulusoy, K. & Dilmaç, B. (2018). Değerler Eğitimi[Values Education] (5th ed.). Ankara, Türkiye: Pegem Academic Publishing.
• Wells, A. (2021). Anksiyete ve Depresyonda Metakognitif Terapi[Metacognitive Therapy for Anxiety and Depression] (2nd ed). (Translated by K.F. Yavuz, H. Bebek ve A.E. Uygur). İstanbul, Türkiye: Litera Publishing.
• Yaşar Ekici, F., & Balcı, S. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının bilişsel esneklik düzeyleri ve duygusal tepkisellik düzeylerinin incelenmesi. Journal of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 9(1). doi: 10.5961/jhes.2019.310
• Yavuz, K.F. (2009). Duygusal şemalar ve leahy duygusal şema ölçeği’nin Türkçe uyarlaması, geçerlik ve güvenirliği[Emotional schemas and adaptation, validity, and reliability of the Leahy emotional schema scale Turkish version]. (Unpublished Medical Speciality Thesis). Beyazıt, S.A.D.Y.& Hastanesi ve E.V.A., Ankara.
• Yılmaz, M. (2018). Öğretmen adaylarında bilişsel farkındalık düzeyleri, öznel mutluluk ve sıkıntıyı tolere etme arasındaki yordayıcı ilişkiler[The predictive relationship between cognitive awareness levels subjective happiness distress tolerance in teacher condidates] (Master’s Thesis. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
• Yüksel, C. F. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalığın duygusal şemalar ve psikolojik esneklik üzerindeki etkisi[The effect of mindfulness on emotional schema and psychological flexibility in university students]. (Master’s Thesis. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
• Zvolensky, M. J., Vujanovic, A. A., Bernstein, A., & Leyro, T. (2010). Distress tolerance: Theory, measurement, and relations to psychopathology. Current directions in psychological science, 19(6), 406-410. doi: 10.1177/0963721410388642