Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılında Coğrafya ve Coğrafya Öğretmenliği Programlarının Akademik Yapısının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 403 - 428

Yasin Duran Caner Aladağ

Öz

Bu çalışmayla Türkiye’deki coğrafya ve coğrafya öğretmenliği programlarının akademik yapısını çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, ilgili programlarda görev yapan öğretim üyelerinin cinsiyetleri, ünvanları, doktora mezuniyet yılları, görev yaptıkları ve doktora yaptıkları üniversiteler, doçentlik alanları ve programların içten beslenme oranları incelenmiştir. Araştırma modeli, nitel araştırma geleneği içerisinde yer alan doküman inceleme deseninde gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de coğrafya bölümü ve coğrafya eğitimi ana bilim dalı lisans programlarının bulunduğu üniversiteler ve bu üniversitelerde görev yapan öğretim üyelerine ilişkin veriler YÖK Atlas, YÖK Akademik, üniversitelerin personel bilgi sistemleri ve Ulusal Tez Merkezinden elde edilmiştir. Bu kapsamda henüz öğrencisi olmayan programlarda görev yapan öğretim üyelerinin de bilgilerine erişilmiştir. Buna göre, araştırmanın veri kaynağını Türkiye’deki 57 üniversitede bulunan 49 coğrafya bölümü ve 13 coğrafya eğitimi anabilim dalı lisans programlarında çalışan 390 öğretim üyesi oluşturmaktadır. Elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda, coğrafya ve coğrafya öğretmenliği programlarında görevli öğretim üyelerinin cinsiyet açısından erkek, unvan açısından doktor öğretim üyesi ağırlıklı olduğu görülmüştür. Ayrıca öğretim üyelerinin yaklaşık üçte birinin 2005-2014 yılları arasında doktora yaptıkları tespit edilmiştir. Öğretim üyelerinin %96,15’i yurt içinde, %3,85’i ise yurt dışında doktorasını tamamlamıştır. Öğretim üyelerinin %70,51’i -mezun verme sayısına göre sırasıyla- İstanbul, Ankara, Atatürk, Fırat, Marmara ve Ege üniversitelerinde doktora yapmıştır. Alana insan kaynağı sağlayan bu üniversitelerin içten beslenme oranlarının da yüksek olduğu görülmektedir. Öğretim üyelerinin çok büyük bir kısmının coğrafya ya da coğrafya eğitimine yönelik doçentlik alanlarında oldukları tespit edilmiştir. Bunun dışında atmosfer bilimleri ve meteoroloji mühendisliği, yer bilimleri ve mühendisliği ile orman mühendisliği bilim alanlarında uzmanlaşan akademik personelin de görev yapmakta olduğu görülmüştür. Araştırma neticesinde elde edilen verilerin coğrafya ve coğrafya öğretmenliği lisans programlarının norm kadroları belirlenirken yardımcı olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı, Coğrafya, Coğrafya Öğretmenliği, Akademik Yapı

Etik Beyan

Araştırma, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu Başkanlığının 19 Mart 2021 tarihli ve 2021/170 sayılı kararı ile uygun bulunmuştur.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yok

Examination of the Academic Structure of Geography and Geography Teaching Programs in the 100th Anniversary of the Republic of Türkiye

Öz

This study aims to examine the academic structure of geography and geography teaching programs in Turkey in terms of various variables. In this context, the genders, titles, doctoral graduation years of the faculty members working in the relevant programs, the universities where they worked and where they earned their doctorates, their associate professorship fields and the internal nutrition ratios of the programs were examined. The research model was carried out in the document review pattern within the qualitative research tradition. Data regarding the universities in Turkey with geography departments and geography education department undergraduate programs and the faculty members working in these universities were obtained from YÖK Atlas, YÖK Academic, personnel information systems of universities and the National Thesis Center. In this context, information about faculty members working in programs that do not yet have students was also accessed. Accordingly, the data source of the research consists of 390 faculty members working in undergraduate programs of 49 geography departments and 13 geography education departments in 57 universities in Türkiye. Descriptive analysis was used to analyze the data obtained. As a result of the analysis of the data, it was seen that the faculty members working in geography and geography teaching programs were male in terms of gender and doctor faculty members in terms of title. In addition, it was determined that approximately one-third of the faculty members completed their doctorate between 2005 and 2014. 96.15% of the faculty members completed their doctorates in Türkiye and 3.85% abroad. 70.51% of the faculty members have completed their doctorates in Istanbul, Ankara, Atatürk, Fırat, Marmara and Aegean universities, respectively, according to the number of graduates. It is seen that these universities, which provide human resources to the field, also have high internal nutrition rates. It has been determined that most faculty members are in the field of geography or associate professorship for geography education. Apart from this, it has been observed that academic staff specializing in atmospheric sciences and meteorological engineering, earth sciences and engineering and forest engineering are also working. It is thought that the data obtained because of the research may be helpful in determining the norm staff of geography and geography teaching undergraduate programs.

Anahtar Kelimeler

100th Anniversary of the Republic of Türkiye, Geography, Geography Teaching, Academic Structure

Kaynakça

• Babacan, Ş. (2022). Coğrafya bölümü lisans öğretim programına ilişkin bir değerlendirme (Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi örneği). Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 12(2), 445-458. https://doi.org/10.5961/higheredusci.1106674
• Bilgili, M. (2018). Critical theory-based approaches in geography teaching departments in Turkey. Journal of Education and Training Studies, 6(2), 80-85. https://doi.org/10.11114/jets.v6i2.2956
• Boz, N., & Gür, B. S. (2021). İletişim programlarının kimliği: Üniversiteler ve alanlar arası akademik hareketlilik. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 8(1), 9-34. https://doi.org/10.24955/ilef.933195
• Cantürk, E. (2022). Buca Eğitim Fakültesi örneğinde lisans coğrafya öğretmenliği programlarındaki değişim süreçlerinin değerlendirilmesi (Yayın No: 733724). [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni: nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Ed.; 2. Baskı (4. baskıdan tercüme edilmiştir)). Eğiten Kitap.
• Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite, uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğretimi için bir yol haritası (2. Baskı (Gözden geçirilmiş)). Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Çiçek, İ. (2022). Coğrafya bölümleri kadrosundaki coğrafya alan dışı eğitimli öğretim üyelerinin profilleri. Türk Coğrafya Dergisi, 80, 7-20. https://doi.org/10.17211/tcd.1068033
• Darkot, B. (1951). Türkiye coğrafyasının kuruluşuna bir bakış. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 1(1), 59-62.
• Doğanay, H., & Doğanay, S. (2020). Coğrafyaya giriş (Güncellenmiş 14. Baskı). Pegem Akademi.
• Dönmez, B. (1998). Eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması üzerine bazı eleştiriler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(13), 71-78.
• Erinç, S. (1973). Cumhuriyet’in 50. yılında Türkiye’de coğrafya. Başbakanlık Basım Evi.
• Ilgar, R. (2011). Geography education for sustainable education system under the influence of globalization, the case of Turkey. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 5(4), 192-200.
• Karadağ, E. (2010). Eğitim bilimleri doktora tezlerinde kullanılan araştırma modelleri: Nitelik düzeyleri ve analitik hata tipleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 49-71.
• Koçman, A. (1999). Cumhuriyet döneminde yüksek öğretim kurumlarında coğrafya öğretimi ve sorunları. Ege Coğrafya Dergisi, 10, 1-14.
• Koçman, A., & Sütgibi, S. (2004). Geographical education and training at Turkish universities. International Research in Geographical and Environmental Education, 13(1), 97-102. https://doi.org/10.1080/10382040408668799
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2016). Analizde ilk adımlar. İçinde S. Akbaba & A. Ersoy (Ed.), & A. Ersoy (Çev.), Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (İkinci Baskıdan Çeviri) (2. Baskı, ss. 50-89). Pegem Akademi.
• Nassaji, H. (2015). Qualitative and descriptive research: Data type versus data analysis. Language Teaching Research, 19(2), 129-132. https://doi.org/10.1177/1362168815572747
• Nişancı, A. (2002). Eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması ve coğrafya öğretmenliği programları bakımından sorunlar [Konferans Bildirisi]. Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Kurultayı, Ankara, Türkiye. 29-38.
• Özav, L. (2001). Eğitim fakültelerindeki yeniden yapılanmanın coğrafya eğitimine etkileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 59-69.
• Özdamar, N. (2015). Coğrafya ve coğrafya öğretmenliği lisans öğrencilerinin profilleri (Yayın No: 388249). [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özey, R. (1998). Türkiye üniversitelerinde coğrafya eğitimi ve öğretimi. Öz Eğitim Yayınevi.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Sezer, A. (2016). Türkiye üniversitelerinde coğrafya öğretimi: Bir envanter çalışması. İçinde A. O. Akalan (Ed.), 2016 Hoca Ahmet Yesevi Yılı Anısına Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri Cilt Sosyal Beşerî Bilimler (Tarih) Cildi (ss. 277-288). Türk Eğitim-Sen Genel Merkezi, Güngörler Matbaacılık.
• Sezer, A., Pınar, A., & Yıldırım, T. (2010). Coğrafya öğretmeni adaylarının bazı profil özellikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 43-69.
• Şeremet, M. (2017). Coğrafya lisans programı ve istihdama yönelik karşılaştırmalı bir değerlendirme: Türkiye ve İngiltere örnekleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 36, 327-340.
• Şeremet, M., & Chalkley, B. (2012). Geography in Turkish higher education. Planet, 26(1), 59-65. https://doi.org/10.11120/plan.2012.00260059
• T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı [ÖSYM]. (2022). 2022 Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu. T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2022/YKS/TERCİH/tkilavuz27072022.pdf
• T.C. Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2007). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri (1982-2007) (öğretmenin üniversitede yetiştirilmesinin değerlendirilmesi). T.C. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/ogretmen-yetistirme-ve-egitim-fakulteleri.pdf
• Turoğlu, H. (2002). Coğrafyacı ve coğrafya eğitimi [Konferans Bildirisi]. Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Kurultayı, Ankara, Türkiye. 52-58.
• Tümertekin, E. (2001). Beşerî coğrafya. İçinde Cumhuriyet döneminde Türkiye’de bilim “sosyal bilimler-II”. TÜBİTAK Matbaası.
• Ünal, O., & Şeren, N. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı akademik yapısının incelenmesi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 5(3), 343-355.
• Yasak, Ü., Özav, L., & Oğan, O. (2020). Coğrafya eğitiminde yeni yaklaşımlar bağlamında Uşak ve Pecs Üniversitesi coğrafya bölümlerinin karşılaştırmalı analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(4), 1951-1975.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112), 7-17.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Güncellenmiş 12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2020). Türkiye’de coğrafya öğretmenliği programlarının genel durumu ve değerlendirilmesi (Yayın No: 648437). [Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yücel, A. (2021). Türkiye’de coğrafya bölümlerinin genel durumu ve değerlendirilmesi (Yayın No: 666494). [Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.