Türk Hukuk Tarihinde ve Karşılaştırmalı Hukukta Hakimlik Mesleğine Giriş ve Hakim Yardımcılığı

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 68 - 86, 28.06.2019

Nuran Koyuncu , Ümmügülsüm Gök

Öz

Hâkimlerin
hukuka uygun karar verme yeteneğine sahip olan dürüst ve güvenilir kişiler
arasından seçilmesi gerekmektedir. Zira hâkimlik ve hâkimin karar vermesinde
etkili olan savcılık ve hâkim yardımcılığı meslekleri, ağır sorumluluk
gerektirir. Bu mesleklerin nasıl daha iyi duruma gelebileceği geçmişte olduğu
gibi günümüzde de hala önemini koruyan ve çözümler aranan bir konudur. Bu
çalışmada geçmişten günümüze Türk hukukunda ve karşılaştırmalı hukukta hâkim
olabilme şartları ve mesleğe giriş konusu incelenmiş, günümüze ışık tutması
açısından mukayese edilerek çözüm önerilerinde bulunulmuştur. Bu bağlamda İslam
ve Osmanlı hukukunda kadılık ve buna yardımcı meslekler, Cumhuriyet döneminde hâkimlik
ve savcılık ile ilgili hukuki düzenlemeler ile karşılaştırmalı hukukta bu
hususların nasıl düzenlenmiş olduğu ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

kadı, hâkim, savcı, hâkim yardımcılığı, naib

Kaynakça

• AKCAN, Recep, “Hâkimin Vasıfları”, SDÜHFD, C. 4, S. 2, s. 271-300.AKİL, Cenk, “Alman Yardımcı Adalet Memuru Yasası”, EÜHFD, C. 15, S. 1-2, s. 287-309.ANIL, Yaşar Şahin, Osmanlı’da Kadılık, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.ARIK, Feda Şamil, “Osmanlı’da Kadılık Müessesesi 1”, OTAM, S. 8, s. 1-71. ARSLAN, Ramazan / TAŞPINAR, Sema, “ Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye’de ve Avrupa’da Hukuk Öğretimi ve Hukukçu Yetiştirilmesi ve Türkiye’nin Bu Gelişmelerden Etkilenmesi”, AÜHFD, C. 53, S. 1, s. 1-25 ATALI, Murat, “Avusturya Hukukunda Çekişmesiz Yargı, Medeni Usul ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı-IV, Ankara, 30 Eylül–1 Ekim 2005”, TBB Yayını, S. 108, s. 50-105.ATAR, Fahrettin, “Kadı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24, s. 66-69.ATAR, Fahrettin, İslam Adliye Teşkilatı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1979.AVCI, Mustafa, “Adli, İdari ve Askeri Hâkimliğe ve Savcılığa Alınmaya İlişkin Bazı Değerlendirmeler”, AÜHFD, C. 61, S. 3, s. 887-923.BERKİ, Ali Himmet, İslâm Şeriatinde Kaza (Hüküm ve Hâkimlik) Tarihi ve İftâ Müessesesi, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1962.BOZATAY, Şeniz Anbarlı / DEMİR, Konur Alp, “Osmanlı Adli ve İdari Sisteminde Kadılık: Kurumsal Bir Değerlendirme”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 6, S. 10, s. 71-89.BOZKURT, Kutluhan / TÜRE, Murat, “Avusturya ve İsviçre Sistemlerinde Hukuk Eğitimi”, TBB Dergisi, S. 93, s. 82-107.CİN, Halil / AKGÜNDÜZ, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi 1: Kamu Hukuku, Timaş Yayınları, İstanbul, 1990.ÇAKILCI, Diren, “Bir Hukuk Mektebi: Medresetü’l-Kuzât”, Mediterranean Journal of Humanities mjh.akdeniz.edu.tr III/1, 2013, s. 89-110.ÇELİK, Cemil / YILMAZ, Yunus, “Fransa’da Yargı Bağımsızlığı ve Hâkim Teminatı”, e-akademi,http://www.e-akademi.org/incele.asp?konu=FRANSA%92DA%20YARGI%20BA%D0IMSIZLI%D0I%20VE%20HAK%DDM%20TEM%DDNATI&kimlik=742032687&url=makaleler/celik-yilmaz-1.htm (Erişim Tarihi 11.02.2019)DENİZKUŞLARI, Fatih / SARI, Cengiz / KUZU, Zeynep / KIRCALI, Sümeyye / AKKUŞ, Soner / YILMAZ, Oğuz Gökhan / DAĞDEVİREN, Tuğba / OKYAR ÇALIŞKAN, Güliz, “Avrupa Birliği Ülkelerinde Hâkimlik ve Savcılık, Yüksek Yargı Organları, Yargı Üst Kurulları”, Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Yayını S. 1, s. 1-13,43-52. DOĞAN, Recai, “Osmanlı Eğitim Kurumları ve Eğitimde İlk Yenileşme Hareketlerinin Batılılaşma Açısından Tahlili”, AÜİFD, C. 37, S. 1, s. 407-442.EKİNCİ, Ekrem Buğra, Tanzimat ve Sonrası Osmanlı Mahkemeleri, 1. Baskı, Arı Sanat Yayınları, İstanbul, 2004.ERÇİN, Abdülkadir, “Osmanlı Devleti’nde Kadı ve Şer’i Mahkemeler”, BAYTAM, C. 2, S. 1, s. 15-23.FENDOĞLU, Hasan Tahsin, İslam ve Osmanlı Anayasa Hukukunda, Yargı Bağımsızlığı, Beyan Yayınları, İstanbul, 1996.FEYZİOĞLU, Hamiyet Sezer / KILIÇ, Selda, “Tanzimat Arifesinde Kadılık-Naiplik Kurumu (Kadis und Stellvertreten vor der Tanzimat-Ara)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXIV, S. 38, s. 31–55.FURTUN, Hakan /GÜRLER, Cemalettin, “Alman ve Türk Hukuklarında Adli Hizmet Uzmanlığı-Rechtspfleger Kurumuna Kısa Bir Bakış”, A.B.D., C. 65, S. 2, s. 58-60.GÖL, Yavuz Selim, “Abbâsîler Döneminde Kâdı’l-Kudâtlık”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 5, Sayı 1, Bahar 2018, s. 12 vd.IŞIKTAÇ, Yasemin, “Türk Hukuk Devriminin Felsefesi”, MÜSBED, Atatürk’ün Doğumunun 125. Yılı ve Cumhuriyetimizin 83. Yılı Özel Sayısı, s. 117.İLHAN, Cengiz, Günümüz Türkçe’siyle Mecelle, 2014, Yetkin Yayınları, Ankara.İMAMOĞLU, Hüseyin Vehbi, “Hz. Peygamber Döneminde Hukuksal Gelişim ve Yargısal Örgütlenme”, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, S. 2, s. 161.İPŞİRLİ, Mehmet, “Osmanlı İlmiye Teşkilatında Mülâzemet Sisteminin Önemi ve Rumeli Kadıaskeri Mehmed Efendi Zamanına Ait Mülâzemet Kayıtları”, GDAAD., S. 10-11, s. 221-231.İPŞİRLİ, Mehmet, “Osmanlı İlmiye Mesleği Hakkında Gözlemler , The Journal Of Ottoman Studies VII-VIII, Osmanlı Araştırmaları VII-VIII”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, S. 7-8, s. 273-28.KAHVECİ, Nuri / KALENDER, Abbas, “İlk Dönem İtibariyle İslam Hukukuna Göre Hâkim Tayininde Aranan Kriterler”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 23, s. 1-20.KILIÇ, Cihan, “Osmanlı İlmiye Teşkilatında Kariyer Sistemi”, TARR, C. 3, S. 1, s. 153-170.KOCAOĞLU, Serhat Sinan, “Türkiye Cumhuriyeti Yargı Sisteminin Temel Sorunu ‘Hâkim (&Savcı) Niteliği ve Bu Hususta Eklektik Bir Çözüm Önerisi”, A.B.D., S. 3 (2011), s. 15-84.KOÇİNKAĞ, Mansur, “Hicrî İlk İki Asırda Irak’ta Görev Yapan Kadılar”, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017, S. 11, s. 30.KONCA, Nesibe Kurt, “Hâkim Yardımcılığı Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, SETA, 2016.KOŞUM, Adnan, “İslam Hukukunda Kadının Yargıçlığı Problemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 2003/1, S. 10, s. 63-75.KOYUNCU, Nuran, “Hukuk Mektebinin Doğuşu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, S. 3, s. 163-171.OĞUZ, Fuat, “Hukukun Üstünlüğü ve Ekonomik Gelişme”, Demokrasi Platformu Dergisi, S. 2, s. 171-184.ORTAYLI, İlber, “Osmanlı Kadısı Tarihi Temeli ve Yargı Görevi”, AÜSBFD., C. 30, s. 117-128.ÖZKORKURT, Nevin Ünal, “Yargı Bağımsızlığı Açısından Osmanlı’da ve Günümüz Türkiye’sinde Yargıya Genel Bir Bakış”, AÜHFD., C. 57, S. 2, s. 225 vd.LESSİNG, Volker, “Türk Alman Dostluğunun Bağlantı Halkasını Teşkil Eden “Alman Yardımcı Adalet Memuru” (Rechtspfleger) Kimdir?”, (Çev.: Bilge Öztan-Fırat Öztan), AÜHFD, C. 40, S. 1, s. 347-371.PALABIYIK, Hakan, “Çeşitli Ülke Anayasalarında Hâkimlik Savcılık Mesleği ile Hâkimlik Savcılık Teminatının Düzenlenişi”, Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi, 2011.PINAR, Atilla, “Yerelden Evrensele Mütevazı Bir Türk Katkısı, Türk Hukukunda Hâkimin Vasıfları, Ahlak ve Adabı”, TBB Dergisi, S. 104, s. 321-344.RÜZGARESEN, Cumhur, “İcra Müdürlerinin Statüsü, Hak ve Yetkileri”, www.e-akademi.org, (Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi), S. 133, s. 1-20SANCAK, Yusuf /KIYAK, Emre, “Günümüz Türkçesiyle Mecelle’nin On Altıncı Kitabı Kitâbü’l Kazâ Günümüz Düzenlemeleriyle Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, SÜHFD., C. 22, S. 2, s. 45-105.SCHRADER, Christian / ÖZKAYA FERENDECİ, Hamide Özden, “Almanya’da Hâkimlerin Seçimine İlişkin Federal Anayasa Mahkemesi’nin Güncel Bir Kararının İncelenmesi”, MÜHF Hukuk Araştırmaları Dergisi, S. 23, s. 547-558.SERT-ÇELİK, Çiğdem, “Almanya’da Hukuk Eğitimi ve Stajyerlik”, TBBD., S. 54, s. 339-346.TÜRKİYE CUMHURİYETİ ADALET BAKANLIĞI, “Yargı Reformu Stratejisi, Hedef 3.2, Hedef 3.3”, Mayıs 2019.UYGUR, Gülriz, “Hukuk Etiğine Giriş”, http://www.bahum.gov.tr/bahumetik/kose_yazileri/makale_yazi/1_makale.htm (Erişim Tarihi: 31.01.2019).UYUMAZ, Alper / ERDOĞAN, Kemal, “Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Hukuk Eğitimi ve Hukuk Kliniği”, AÜHFD, S. 64(2), s. 459-505.UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014.ÜÇOK, Coşkun / MUMCU, Ahmet / BOZKURT, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, 13. Bası, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2008.YILDIRIMER, Şahban, “İslam Hukukunda Yargıç Etiği” , e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi- www.e-şarkiyat.com- ISSN: 1308-9633, S. VIII, s. 33-50.YILMAZ, Ejder, Hukuk Sözlüğü, 5. Bası, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara, 1996.YURTCAN, Erdener, “Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Avukatlık Mesleğine İlişkin Bazı Düşünceler”, İÜHFM, C. 45, S. 1-4, s. 889-914.