Vatana İhanet Kavramı ve Suçu

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 47 - 84, 30.06.2021

Uğur Arslan

Öz

Roma Hukukunda “Crimen Laesae Maiestatis” olarak adlandırılan vatana ihanet suçunun ilk defa Roma hukukunda pater familiasa karşı işlenen suçlar olarak ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Erken dönemde ismine parricidum denilen cinayet suçu sosyal istikrarı bozacak mahiyette görüldüğünden ihanet suçu olarak kabul edilirken artık devletin kurumsallaşmasıyla içine parricidum suçlarını da alan perduellio kavramı ihanet suçlarını tanımlamak için kullanılmıştır. Perduellio olarak kabul edilen tüm eylemlerin ortak özelliği ise bir tür özel kast olan faildeki “hostilis animus” veya “topluma zarar verme niyeti”nin varlığıdır. Perduellio dışında devlete karşı en ciddi suçlar crimen laesa maiestas olarak adlandırılmaktadır. Bu suçlar MÖ 103 civarında Lex Appuleia De Maiestate ile başlayan ve Digesta ile biten özel yasalarda düzenlenen suçlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Roma hukukunun tesiriyle Orta Çağ Avrupası’nda kralın kutsal ve dokunulmaz şahsına karşı işlenen suçlar da vatana ihanet suçu olarak nitelendirilmiştir. XIX. yüzyılda ise bu suçlar siyasi suçlar başlığı altında incelenmiştir. Yürürlükteki hukukumuzda vatana ihanet adında bir suç yoksa da bu başlık altında tavsif edilebilecek çeşitli suçların TCK’da bulunduğunu, karşılaştırmalı hukuk ve hukuk tarihimize bakarak, söylemek yanlış olmayacaktır. Bu çalışmada öncelikle vatana ihanet suçunun çeşitli hukuk sistemlerindeki tarihi kökeni müteakiben mukayeseli hukukta vatana ihanet suçları son olarak da Türk hukuk doktrinde vatan ihanet suçu ele alınacak, sonuç kısmında ise Türk hukukunda hangi suçların vatana ihanet sayılabileceği sorusuna cevap bulunmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vatana İhanet Suçu, Sadakat Yükümlülüğü,, Perduellio, Crimen Laesa Maestatis, Patria Potestas

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet. “Kanunnamelerdeki Ceza Hukuku Hükümleri ve Şer’i Tahlili”, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, Ankara, 1999.
• Başaran, Cihan Barış/Çalışkan, Erol/Seher, Şerife. “Türkmen Efsanelerinde Vatana İhanet ve Cezası”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, Cilt 6, Sayı 34, Ankara, 2017.
• Başoğlu, Tuncay. “Ta’zir”, TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tazir, (E.T.02.01.2021)
• Doğancı, Kâmil/Kocakuşak, Fulya. “Eski Roma Ailesinde Pater Familias ve Patria Potestas Kavramları”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 16, Sayı 27, Bursa, 2014.
• Dönmezer, Sulhi-Erman, Sahir. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt I, Der Yay., İstanbul, 14. Bası, 2016.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt II, Der Yay., İstanbul, 14. Bası, 2019.
• Durgun, Sezgi. Memalik-i Şahane'den Vatan'a, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2018.
• El-Mâverdî, Ebü’l-Hasen. Dürerü’s-Sülûk Fî Siyâseti’l-Mülûk, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019, e-kitap, http://www.ekitap.yek.gov.tr/Home/Show2?BOOK_NO=125, E.T.:10.03.2021
• Erem, Faruk. Türk Ceza Hukuku Hususi Hükümler, Ajans Matbaacılık, Ankara,1968.
• Erem, Faruk- Toroslu, Nevzat. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Savaş Yayınları, 9.Baskı, Ankara, 2003.
• Ersöz, Emine. “Manu Kanunnâmesi’ne Göre Hinduizm”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2007.
• Gözübüyük, Abdullah Pulat. Türk Ceza Hukuku Açılaması, 3. Bası, Kazancı, Ankara, 1976.
• Gürten, Kadir. “Roma’da Devlete Karşı İşlenen Bazı Suçlar ve Cezaları”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 2017/3, Ankara, 2017.
• Head, Michael. Crimes Against The State, Published by Routledge, 2016, New York, 2016.
• Heinzelmann, Tobias. Cihat'tan Vatan Savunmasına Osmanlı İmparatorluğu’nda Genel Askerlik Yükümlülüğü 1826-1856, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2009.
• Karpat, Kemal. Osmanlıda Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri, 1. Baskı, İstanbul, 2017.
• Karpat, Kemal. İslam’ın Siyasallaşması, 7. Baskı, İstanbul, Timaş, 2019.
• Lear, Floyd Seyward. Treason in Roman and Germanic Law, University of Texas Press, Austin, 1965.
• Dülger, Rezzan. “Vatana İhanet Suçunun Kökenleri Üzerine Bir İnceleme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, İstanbul, 2017. Küçük, Eşref. “XII. Yüzyıl Rönesansı ve “Yenıden doğan” Roma’yı Günümüze Bağlayan Son Halka: Pandekt Hukuku”, AÜHFD, Cilt 56, Sayı 4, Ankara, 2007. Karpat, Kemal. İslam’ın Siyasallaşması, 7. Baskı, İstanbul, Timaş, 2019.
• Katgı, İsmail. Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl (Hukuki Maiyeti, Sebepleri, Usulü, İnfazı ve Sonuçları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 24, Kocaeli, 2013.
• Millî Eğitim Bakanlığı Türkçe Sözlük, Millî Eğitim Yayınları, Ankara, 2000.
• Özek, Çetin. “Devletin Şahsiyeti Aleyhine Cürümlerin Genel Prensipleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 32, Sayı 2-4
• Poste, Edward. Elements of Roman Law By Gaius, Oxford at the Clarendon Press, Oxford, 1871.
• Selçuk, Sami. Eski Çağlarda Suç Hukuku, Prof. Dr. Nevzat Toroslu’ya Armağan, Cilt II, Ankara, 2015.
• Şafak, Ali. “Bağy”. TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/bagy, E.T.:05.07.2019)
• Topçu, Namık Kemal. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar, 1. Baskı, Ankara, Seçkin, 2016.
• Soyaslan, Doğan. Ceza Hukuku Özel Hükümler, Yetkin, Ankara, 2005.
• Yenisey Feridun/Plagemann Gottfried. Alman Ceza Kanunu (StGB), Beta Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2015.
• Wessel, Willem/Damen, Peter. “Maiestas in the Dutch Republic”, Roterdam Erasmus Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi (Master Thesis Early Modern Intellectual History), Roterdam, 2017, https://thesis.eur.nl/pub/40565/Damen-Wessel.pdf, (E.T.:18.09.2020)
• İNTERNET KAYNAKLARI ABD Ulusal Kongre Kütüphanesi, https://id.loc.gov/authorities/classification/KJ252.html, (E.T.:02.03.2021)
• Adalet Bakanlığı, http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/10-%C4%B0TALYA%20319-354.pdf, (E.T.:21.02.2021)
• Adalet Bakanlığı, http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/14-%c4%b0spanya%20533-584.pdf. (E.T.:21.02.2021)
• AGİT Katılımcı Devletler Ceza Kanunları, Rusya Federasyonu Ceza Kanunu https://www.legislationline.org/documents/section/criminal-codes/country/7/Russian%20Federation/show, (E.T.:21.02.2021)
• AGİT Katılımcı Devletler Ceza Kanunları, Fransa Ceza Kanunu, https://www.legislationline.org/documents/section/criminal-codes/country/30/France/show, (E.T.:21.02.2021) AGİT Katılımcı Devletler Ceza Kanunları, İspanya Ceza Kanunu, https://www.legislationline.org/download/id/6443/file/Spain_CC_am2013_en.pdf, (E.T.:21.02.2021) Devlet Arşivleri, Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da İstihbarat, https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/Osmanlida_Istihbarat.pdf, (E.T.:06.06.2020)
• İsviçre Federal Konsey Hükümet Portalı, https://www.admin.ch/opc/en/classified-compilation/19370083/index.html, (E.T.:21.02.2021)
• İsveç Anayasası, https://www.riksdagen.se/globalassets/07.-dokument--lagar/the-constitution-of-sweden-160628.pdf, (E.T.:21.02.2021)
• İsveç Ceza Kanunu, https://www.legislationline.org/documents/section/criminal-codes/country/; 1/Sweden/show, (E.T.:21.02.2021)
• Luggat Osmanlıca Türkçe Sözlük, https://www.luggat.com/index.php#ceviri, (E.T.:12.02.2021)
• 11 Şubat 2017 tarihli 29976 sayılı Resmî Gazete, https://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/02/20170211-1.htm, (E.T.:21.02.2021)