Konya 42 numaralı Şer’iyye Sicil Defterine Göre 18. Yüzyılın Başlarında Konya’da Aile Hukuku Davaları

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 103 - 122, 30.06.2021

Belkıs Konan

Öz

Bilindiği gibi Osmanlı Devleti’nde, kuruluşundan sona erdiği tarihe kadar özel hukuk alanında İslam hukuku hükümleri uygulanmıştır. Aile hukuku alanında kimi zaman örfi düzenlemeler yapılmış olsa bile devlet tarafından yapılan bu düzenlemeler çok sınırlı kalmıştır. Bu çalışmada, Konya 42 numaralı şer’iyye sicilinden seçtiğimiz bazı örnek dava ve belgelerden hareket ederek 18. yüzyılın başında Konya’da aile hukuku ile ilgili somut verilere ulaşılması amaçlanmaktadır. Araştırma kapsamında, 1705-1707 yıllarına ait olan şer’iyye defterinde yer alan hükümler konularına göre nişanlanma, evlenme, boşanma ve nafaka başlıkları altında incelenmiştir. Mahkeme kayıtlarından, aile hukukuna ilişkin davalarda kimlerin hangi nedenlerle mahkemeye başvurdukları tespit edilirken, nişanın bozulması halinde uygulanan usuller, nikâh işleminin ne sıklıkla sicile işlendiği, büluğ muhayyerliğinin kullanılması, talâk ve muhâlea ile evliliğin sona ermesi ve nafaka talepleri konularında somut bazı veriler elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

: İslam aile hukuku, Osmanlı hukuku, namzetlik, evlenme, mehir, nafaka, boşanma

Kaynakça

• Acar İbrahim. “Talâk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 39, İstanbul, 2010, (496-500)
• Acar, H. İbrahim. “Mehrin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 17, 2011, (s. 367-388)
• Akyılmaz, Gül. “Osmanlı Aile Hukukunda Kadın”, Türkler Ansiklopedisi, C. 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002
• Akyılmaz, Gül. İslam ve Osmanlı Hukukunda Kadının Hukuki Statüsü, Konya, 2000
• Atar Fahrettin. “Muhâlea”, Türk İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2005, C.30, ( 399-402)
• Atar Fahrettin. “Nikâh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul 2007, (112-117)
• Aydın Mehmet Akif. “Mehr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 28, İstanbul 2003
• Aydın Mehmet Akif. Türk Hukuk Tarihi, 5. Bası, İstanbul 2005
• Aydın, Mehmet Akif. “Osmanlı Hukukunda Kazai Boşanma: Tefrik”, Osmanlı Araştırmaları V, İstanbul, 1986
• Aydın, Mehmet Akif. “Osmanlı Hukukunda Nikâh Akitleri”, Osmanlı Araştırmaları III, İstanbul, 1982
• Aydın, Mehmet Akif. İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1985
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-i İslamiyye ve Istılahatı Kamusu, C.II, İstanbul 1950
• Cin, Halil/Akyılmaz, Gül. Türk Hukuk Tarihi, 4. Bası, Konya 2011
• Cin, Halil. “İslâm Hukukunda Mehr” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 29 (1),1972, (s. 199-254)
• Cin, Halil. İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara,1974
• Cin, Halil. Eski Hukukumuzda Boşanma, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara,1956
• Dinç, Güven. “Şer ‘iyye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Ortalarında Antalya’da Ailenin Sosyo-Ekonomik Durumu”, OTAM, 17, Ankara 2005
• Doğangüzel, Semra Betül. Osmanlı Hukukunda Nişanlanma, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2019
• Ekinci, Ekrem Buğra. “Osmanlı Hukukunda İzinname ile Nikâh”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, 2006 (Güz), (s. 41-60)
• Hatemi, Hüseyin. İslam Hukuku Dersleri, 4. Bası, Sümer Kitabevi, İstanbul 2012
• Kılınç, Ahmet/Kılınç, Ayşe Nur.“Mehrin Türk Pozitif Hukuku Açısından Yeniden Değerlendirilmesi Gerekliliği”, İnÜHFD, S. 10(1), y. 2019
• Okur, Gümrükçüoğlu, Saliha. “İslam Aile Hukukunda Kadının Mehir Hakkına Toplumun Bakışı Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(4), 2013, ( s. 223-256)
• Ortaylı, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Pan Yayıncılık 9. Bası, İstanbul 2009
• Sak, İzzet/Aköz, Alaaddin. “Osmanlı Toplumunda Evliliğin Karşılıklı Anlaşma ile Sona Erdirilmesi: Muhalaa (18. Yüzyıl Konya Şer’iyye Sicillerine Göre)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (2004), (s. 91-140)
• Yakut Esra, Şartla Boşanma. “İslam Osmanlı Hukukunda Erkek Tarafından Konulan Şart veya Belirlenen Süre ile Evlilik Akdinin Sona Erdirilmesi”, AndHD, 2016, C.2, sayı 4 ,(s. 63-71)
• Yakut, Esra. “Klasik Dönem Osmanlı Aile Hukukunda Kadının Konumu”, AndHD, 2015, C.1, (1-23)