1876 Anayasası’nda 1909’da Yapılan Değişikliklerin Amaçları ve Uluslararası Andlaşmaların Yapılışı ile İlgili Değişikliğin Amaçlara Uygunluğu

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 347 - 361, 22.12.2021

Tuğçe Isayev

Öz

1876 Anayasası’nın uluslararası andlaşmaların yapılışı ile ilgili düzenlemesi 7. maddesinde yer almıştır. Bu düzenleme ile uluslararası andlaşma yapma yetkisi Padişaha verilmiştir. Başka bir ifade ile, uluslararası andlaşmaların yapılışı aşamalarının tamamını teşkil eden uluslararası andlaşmaların metinlerinin oluşturulup resmileştirilmesi, uluslararası andlaşmaların bağlayıcılık kazanması ve yürürlüğe girmesi bakımından Padişahın yetkili olduğu kabul edilmiştir. 1876 Anayasası’nda 1909’da genel hatları itibariyle Padişahın yetkilerini kısıtlamaya, Meclis-i Umumî’nin yetkilerini artırmaya ve Osmanlı İmparatorluğu’nu gerçek bir meşruti monarşiye dönüştürmeye yönelik önemli değişiklikler yapılmıştır. 1876 Anayasası’nda 1909’da yapılan değişikliklerden biri uluslararası andlaşmaların yapılışı ile ilgilidir. Bu çalışmanın amacı, 1876 Anayasası’nda 1909’da uluslararası andlaşmaların yapılışı ile ilgili olarak yapılan değişikliği ve bu değişikliğin 1909 değişikliklerinin amaçlarına uygunluğunu ayrıntılı şekilde incelemektir. Bu çalışma ile varılan sonuca göre, 1876 Anayasası’nda 1909’da uluslararası andlaşmaların yapılışı ile ilgili olarak yapılan değişiklik sonrasında uluslararası andlaşma yapma yetkisi yine Padişaha ait olmakla birlikte birtakım uluslararası andlaşmaların bağlayıcılık kazanması için Meclis-i Umumî tarafından onaylanması şartı aranmaya başlanmıştır. Bu durum, 1876 Anayasası’nda 1909’da uluslararası andlaşmaların yapılışı ile ilgili olarak yapılan değişikliğin 1909 değişikliklerinin amaçlarına uygun olduğunu ortaya koymaktadır. Çünkü, 1876 Anayasası’nda 1909’da uluslararası andlaşmaların yapılışı ile ilgili olarak yapılan değişiklik ile Padişahın; barış andlaşmaları, ticaret andlaşmaları, ülke kazanılmasına ya da terkine ilişkin andlaşmalar, Osmanlı uyruklarının temel ve kişisel haklarına ilişkin andlaşmalar ve devlete mali yük getiren andlaşmalar yapma konusundaki yetkileri kısıtlanmış, sayılan uluslararası andlaşmaların bağlayıcılık kazanması için Meclis-i Umumî tarafından onaylanması şartı getirilerek Meclis-i Umumî’nin yetkileri artırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

1876 Anayasası, 1909 Değişiklikleri, Meşruti Monarşi, Uluslararası Andlaşmalar, Uluslararası Andlaşmaların Yapılışı Aşamaları.

Kaynakça

• Aksar, Yusuf. Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk I, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Brownlie, Ian. Principles of Public International Law, 5. Edition, Oxford University Press, New York, 2002.
• Caşın, Mesut Hakkı. Uluslararası Andlaşmalar Hukuku, 1. Baskı, Yeditepe Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2020.
• Çelik, Edip F. Milletlerarası Hukuk Birinci Kitap, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1987.
• Eroğul, Cem. Anatüzeye Giriş (“Anayasa Hukuku”na Giriş), 12. Bası, İmaj Yayınevi, Ankara, 2012.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. Türk Anayasa Tarihi, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. ”1876 Anayasası veya Monarşik Modernleşme Dönemi (1876-1908)”, http://www.hasantahsinfendoglu.com/, (Erişim Tarihi: 22.04.2021).
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 22. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2018.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Esasları Ders Kitabı, 10. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2018.
• Gündüz, Aslan. Milletlerararası Hukuk: Konu Anlatımı, Temel Belgeler, Örnek Kararlar, Ed. Reşat Volkan Günel, 9. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2018.
• Karakoç, İrem. ”1876 Tarihli Kanun-ı Esasi’de Yürütme Organı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, 2006, s. 115-149.
• Kili, Suna / Gözübüyük, A. Şeref. Senedi İttifaktan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, Yenilenmiş 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006.
• Konan, Belkıs. “İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Açısından Osmanlı Devletine Bakış”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 4, 2011, s. 253-288.
• Kuran, Selami / Aydın Okur, Derya / Sarıbeyoğlu, Meltem / Günel, Reşat Volkan. Uluslararası Hukuk Temel Metinler, 3. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Malanczuk, Peter. Akehurst’s Modern Introduction to International Law, 7. Edition, Routledge, London and New York, 1997.
• Meray, Seha L. Devletler Hukukuna Giriş İkinci Cilt, 4. Bası, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1975.
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku, 18. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• Özkul, Fatih. “Anayasalarımızda Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 2016, s. 201-263.
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk Dersleri 1. Kitap, 14. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2017.
• Shaw, Malcolm N. International Law, 8. Edition, Cambridge University Press, Cambridge, 2017.
• Tanör, Bülent. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 30. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2017.
• Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku, 22. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Uslu, Ferhat / Özdemir, Ali. ”1876 Kanun-i Esasi’de Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin 1909 Değişiklikleri ve Bu Değişikliklerin Değerlendirilmesi”, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 12, 2016, s. 9-28.
• Ülker, İbrahim. “Hukukun Genel İlkeleri Bağlamında Kanun-ı Esasi’deki Yargılamaya İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 2, 2013, s. 101-124.
• Ünal Özkorkut, Nevin. ”1876 Anayasası’nın Hukuk Devleti Unsurları Açısından Osmanlı Devlet Anlayışına Getirdiği Yenilikler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 53, S. 1, 2004, s. 173-184.
• Ünal Özkorkut, Nevin. “Yargı Bağımsızlığı Açısından Osmanlı’da ve Günümüz Türkiye’sinde Yargıya Genel Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 1, 2008, s. 225-242.
• Yılmaz, Faruk. Türk Anayasa Tarihi, İz Yayıncılık, İstanbul, 2012.