Tüketici Hukuku Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Arabuluculuk Uygulaması

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 415 - 440, 22.12.2021

Banu Bilge Sarıhan

Öz

Arabuluculuk, birçok ülkede alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri arasında en çok tercih edilen yöntemdir. Uyuşmazlıkların daha kısa sürede, daha az masrafla, daha etkili ve her iki tarafın da kazanması temeli ile çözümlenmesi amaçlandığı için son yıllarda ülkemizde de yargı sistemi içerisinde yerini almıştır. Arabuluculuğun tarafların aralarında yaşamış oldukları uyuşmazlığa ilişkin tarafsız üçüncü bir kişinin müdahalesi doğrultusunda dostane bir çözüm yöntemi olarak taraf iradesine ve gizlilik esasına dayanması da toplumda benimsenmesine katkıda bulunarak mahkemelerin iş yükünün azalması sonucunu doğurmuştur.
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun kabulü ile başlangıçta tümüyle ihtiyari olarak düzenlenen arabuluculuk müessesesi, öncelikle iş hukukuna ilişkin uyuşmazlıklarda, sonrasında ise ticari uyuşmazlıklarda zorunlu hale getirilmiştir. Son olarak, 28 Temmuz 2020 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a “Dava şartı olarak arabuluculuk” başlığı ile “73/A” maddesi eklenerek tüketici uyuşmazlıklarında da dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı haline getirilmiştir. Ancak bu düzenlemenin istisnaları da belirlenerek, tüketici hakem heyetinin görevi kapsamındaki uyuşmazlıkların (11.330 TL’nın altında kalan uyuşmazlıklar), tüketici hakem heyeti kararlarına yapılan itirazların, TKHK. m.73/6 kapsamındaki ihtiyati tedbir davalarının, üretimin ve satışın durdurulması ve malın toplatılmasına ilişkin davalar ile tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından kaynaklanan uyuşmazlıkların, arabulucuya başvuru zorunluluğu kapsamında olmadığı belirtilmiştir.
Tüketici hukuku hükümleri, hızla gelişen sosyal, teknolojik ve ekonomik yapı içerisindeki uyuşmazlıklarda zayıf taraf olan tüketiciyi koruyan emredici nitelikteki hükümlerdir. Bu çalışmada, öncelikle tüketici uyuşmazlıklarıyla ilgili temel kavramlar üzerinde durularak, tüketici uyuşmazlıklarında arabulucuya başvuru zorunluluğunun kapsamı ile bu konuda getirilen istisnalar, tüketicinin korunması ilkesi çerçevesinde açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tüketici, Arabuluculuk, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Tüketici Uyuşmazlığı

THE PRACTICE OF MEDIATION AS A CASE CONDITION IN A CONSUMER LAW RELATED TO DISPUTES

Öz

Mediation is the most preferred method among alternative dispute resolution methods in many countries. In recent years, it has taken its place in the judicial system in our country, as it is aimed to resolve disputes in a shorter time, with less cost, more effectively and based on winning both sides. The fact that mediation is based on the will of the parties and the principle of confidentiality as a friendly solution method in line with the intervention of an impartial third person regarding the dispute between the parties has contributed to its adoption in the society and has resulted in a decrease in the workload of the courts.
With the adoption of the Law on Mediation in Legal Disputes numbered 6325, the mediation establishment, which was initially entirely voluntary, was made obligatory in disputes related to labor law first and then in commercial disputes. Finally, with the Law No.7251 on the Amendment of the Civil Procedure Law and Some Laws published in the Official Gazette on 28 July 2020 and the Law on the Protection of the Consumer No.6502, the heading "Mediation as a case condition" and the article "73 / A" were added to the consumer disputes. The fact that a mediator has been applied for before the case is brought has become a condition of the lawsuit. However, by determining the exceptions of this regulation, the disputes within the scope of the duty of the consumer arbitration committee (disputes below 11.330,00 TL), the objections to the decisions of the consumer arbitration committee, TKHK. It has been stated that the interim injunction cases within the scope of Article 73/6, the cases related to the cessation of production and sales and the withdrawal of the property, and the disputes arising from the same of the immovable and in consumer transactions are not within the scope of the obligation to apply to the mediator.
Consumer law provisions are mandatory provisions that protect the consumer, who is the weak side in disputes within the rapidly developing social, technological and economic structure. In this study, primarily by focusing on the basic concepts related to consumer disputes, the scope of the obligation to apply to the mediator in consumer disputes and the exceptions brought about this issue will be explained within the framework of the principle of consumer protection.

Anahtar Kelimeler

Consumer Protection Law, mediation, consumer, consumer dispute

Kaynakça

• Abugalı, Gulden, Tüketici Hukukundan kaynaklanan Uyuşmazlıkların Türk ve Rus Hukukuna Göre Arabuluculukla Çözülmesi, Ankara, 2020.
• Akipek Öcal, Şebnem, “6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamında Tüketici İşlemi ve Usul Hukuku Bakımından Etkileri”, Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Editör, Ertan Yardım, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018, s.17-27.
• Akipek, Şebnem/Yıldırım, Abdülkerim/Ermenek, İbrahim/Kutlay, Selda, Tüketici Hukukunda Uzman Arabuluculuk, AB.Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı Temel Eğitim Kitapçığı, Ankara, 2021.
• Albayrak, Âdem /Koçyiğit İlker, Sorularla Arabuluculuk Sınavına Hazırlık, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Arslan, Ramazan/ Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema/Hanağası, Emel, Medenî Usul Hukuku, 5. Baskı, Ankara, 2019.
• Aslan, İ.Yılmaz, Tüketici Hukuku Dersleri, 8.Baskı, Ankara, 2021.
• Atalı, Murat, “Yargılama İlkeleri Çerçevesinde Tüketici Hakem Heyetleri”, Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Editör, Ertan Yardım, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018, s.69-86.
• Atalı, Murat/ Ermenek, İbrahim/ Erdoğan, Ersin, Medenî Usul Hukuku, 2. Baskı, Ankara, 2019.
• Aydoğdu, Murat, Tüketici Hukuku Dersleri, Ankara 2015.
• Bercovitch, Jacob, İnternational Mediation,, Chicago, 1991.
• Bulur, Alper, “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Arabuluculuk Yöntemi”, ABD, S. 4, 2007, s. 30-48.
• Çelikoğlu, Cengiz Topel, 6325 Sayılı “HUAK’a göre Arabuluculuk Yoluna Başvurulması ve Çözüm Anlaşmasının Mahkeme ve İcra Usulleri ile İlişkisi”, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’ a Armağan, C.I, Ankara, 2014, s.699-723.
• Dür, Orhan, Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri, 2. Baskı, Ankara, 2018.
• Ekmekçi, Ömer/Özekes, Muhammet/Atalı, Murat, Hukuk Uyuşmazlıklarında İhtiyarî ve Zorunlu Arabuluculuk, İstanbul, 2018.
• Ekmekçi, Ömer/Özekes, Muhammet/ Atalı, Murat / Seven, Vural, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, 2. Bası, Ankara, 2019.
• Ermenek, İbrahim, “Dava Şartının Arabulucu Tarafından Kendiliğinden Dikkate Alınması Sorunu ve Bu Kapsamda Yapılan Hataların Düzeltilmesi”, YD.2020/4, C.46, s.1017-1062.
• Gümüş, Alper, “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna Genel Bir Bakış”, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları (2014-2015), Editörler; Av. Hakan Tokbaş, Fehim Üçışık, 4. Tüketici Hukuku Kongresi, Ankara, 2015.
• Güngör, Hüseyin, Arabuluculuk, Ankara, 2008.
• Güngör Güneysu, Gülin, Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması, Ankara,2000.
• Ildır, Gülgün, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, Ankara, 2003 (2003).
• Ildır, Gülgün, “Alternatif Uyuşmazlık Çözümü ve Hak Arama Özgürlüğü”, 75. Yaş Günü için Prof. Dr. Baki Kuru Armağanı, Ankara, 2005, s. 385-401 (2005).
• İlhan, Onur, Arabuluculuk Sözleşmesi, Ankara, 2020.
• Kara, İlhan, Yeni Kanuna Göre Tüketici Hukuku, Ankara, 2015.
• Kekeç, Elif Kısmet, Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler, 3. Baskı, Ankara, 2016.
• Koçyiğit,İlker/Yeşilkaya,İzzet, Ticari Davalarda, İş Uyuşmazlıklarında, Tüketici Mahkemelerinde Dava Şartı Arabuluculuk Uygulamaları, Ankara, 2020.
• Kuru, Baki/ Arslan, Ramazan/ Yılmaz, Ejder, Medenî Usul Hukuku, 25. Baskı, Ankara, 2014.
• Moore, Cristopher W., Arabuluculuk Süreci, Anlaşmazlık Çözümünde Pratik Stratejiler, The Mediation Process, (Çev. Tarkan Kaçmaz, Mustafa Tercan), 4. B., Ankara, 2016.
• Narbay, Şafak/Akkuş, Muhammed, “Ticari İş ve Tüketici İşlemi Kavramları Ekseninde Görevli Mahkeme Ve Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Düşünceler”, TAAD., Y.11, S.44, Ekim,2020, s.301-334.
• Oğuzman, Kemal /Seliçi, Özer /Oktay Özdemir, Saibe , Eşya Hukuku, İstanbul, 2020.
• Özbay, İbrahim, “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri”, EÜHFD., C. X, S. 3-4, 2006, s. 459-475.
• Özbek, Mustafa, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, C. 1, 4. B., Ankara, 2016 (2016).
• Özbek, Mustafa, “Avrupa Konseyi Arabuluculuk Yönergesi Önerisi”, AÜHFD., C. 56, S. 1, 2007, s. 183-231 (2007).
• Özekes, Muhammet, Tüketici Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk, 1. Bası, İstanbul, 2021.
• Özel, Çağlar, Tüketicinin Korunması Hukuku, Ankara, 2019.
• Özmumcu, Seda, Uzak Doğu’da Arabuluculuk Anlayışı ile Türk Hukuk Sisteminde Arabuluculuk Kurumuna Genel Bir Bakış, 3. Baskı, İstanbul, 2013.
• Pekcanıtez, Hakan/ Özekes, Muhammet/ Akkan, Mine/ Korkmaz Taş, Hülya, Medenî Usul Hukuku, 15. Baskı, C. 1, İstanbul, 2017 (C.1).
• Pekcanıtez, Hakan/ Özekes, Muhammet/ Akkan, Mine/Korkmaz Taş, Hülya, Medenî Usul Hukuku, 15. Baskı, C. 3, İstanbul, 2017 (C.3).
• Roberts, Marien, Aile Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Uygulama Esasları, Ankara, 4.Basımdan Çeviri, Şubat 2020.
• Sabuncuoğlu, Zeyyad Ziya, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, Bursa, 2016.
• Sarısözen, Serhat, “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanun Tasarısının Getirdikleri, İcra Edilebilirlik Belgesi ve Arabuluculuğun Avukatın Tekel Hakkına Aykırılık Oluşturup Oluşturmadığı Sorunu”, EÜHFD., C.XV, 2011/1-2, s.255-271.
• Sevim, Onur Utku, Avrupa Birliği Müktesebatı ve Türk Hukukunda Arabuluculuk, Ankara, 2016.
• Şahin, Tuğçem/Çelik, Yasin/Ruhi, Ahmet Cemal, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Rehberi, Ankara, 2018.
• Tanrıver, Süha, “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları: Arabuluculuk Kurumuna Hukukî ve Sosyolojik Bir Bakış”, Prof. Dr. Fikret Eren’e Armağan, Ankara, 2006, s.821-842 (2006).
• Tanrıver, Süha, Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk, Makalelerim II, Ankara, 2011 (2011).
• Taşpınar Ayvaz, Sema, “Tüketici Hakem Heyetlerinin Hukuki Niteliği”, Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Editör, Ertan Yardım, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018, s.43-51.
• Tıktık Yazıcı, Çiğdem, Arabuluculukta Gizliliğin Korunması, İstanbul, 2013.
• Tuğsavul Taşpolat, Melis, Türk Hukukunda Arabuluculuk, Ankara, 2012 (2012).
• Tuğsavul Taşpolat, Melis, “Topluluk Davalarının Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Bakımından Değerlendirilmesi”, Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Editör, Ertan Yardım, Ankara, 2018, s.101-118 (2018).
• Tutumlu, Mehmet Akif, “Tüketici Uyuşmazlıkları Açısından Tüketici Kavramı ve bu Kavramın Kapsadığı Kişiler”, 5. Tüketici Hukuku Kongresi, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları 2015-2016, Editörler, Tokbaş,Hakan/Üçışık, Fehim, Ankara, 2016, s.572-588 (2016).
• Tutumlu, Mehmet Akif, “6502 Sayılı TKHK Hükümleri Işığında Tüketici Hakem Heyetlerine İtiraz Davası”, Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Editör, Ertan Yardım, Ankara, 2018, s.153-172 (2018).
• Uyumaz, Alper, “Tüketici Hukukundan Doğan Alternatif Çözüm Yolları”, SÜHFD., C.20, S.1,2012, s.103-132.
• Ünal, Mehmet /Başpınar, Veysel, Şekli Eşya Hukuku, Ankara, 2012.