Hukuka Aykırı ve Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesinde Sorumluluk

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 183 - 201, 30.06.2023

Uğur İhtiyaroğlu

Öz

Emrin yerine getirilmesi, yetkili amir veya merci tarafından görev gereği verilen emrin ast tarafından yerine getirilmesidir. Astın bir emri yerine getirmesi hususu, ulusal ve uluslararası mevzuat yönünden önemli bir konu başlığını oluşturmaktadır. Bu kapsamda Anayasa’nın 137’nci maddesinde kanunsuz emir düzenlemesi bulunmaktadır. Türk Ceza Kanunu’nun 24’üncü maddesinde ayrıca “Kanunun hükmü ve amirin emri” başlığı altında amirin emrinin yerine getirilmesine ilişkin şartlar düzenlemiştir. Emrin yerine getirilmesinin hukuki boyutu doktrinde tartışılmaktadır. Ancak genel kanı, astın yalnızca hukuka uygun emirleri yerine getirmesinin hukuk düzeni tarafından korunacağı yönündedir. Hukuka aykırı emirlerin yasal boyutu bakımından ise genel bir kabul söz konusu değildir. Hukuki niteliğine yönelik farklı görüşler bulunsa da; birtakım koşulların varlığı durumunda amirin emrinin yerine getirilmesi kamu personeli açısından kusurluluğu etkileyen bir sebep olarak görülmektedir. Ancak bu durumun somut olaya göre irdelenmesi, emrin hukuka aykırı olup olmamasının yanında; suç oluşturup oluşturmadığının da değerlendirilmesi zorunludur.

Anahtar Kelimeler

Amirin Emri, Kanunsuz Emir, Hukuka Uygunluk Nedeni, Sorumluluk, Kusur.

Responsibility For Fulfilling An Unlawful And Binding Orders

Öz

Fulfillment of the order is the fulfillment of the order given by the competent supervisor or authority due to the duty by the subordinate. The subordinate's fulfillment of an order constitutes an important topic in terms of national and international legislation. In this context, there is an unlawful order arrangement. In Article 137 of the Constitution. In the 24th article of the Turkish Penal Code, the conditions related to the fullfilment of the superior’s order are also regulated under the heading "The provision of the law and the order of the superior". The legal dimension of order fulfillment is discussed in the doctrine. However, the general opinion is that the subordinate's fulfillment of only lawful orders will be protected by the legal order. There is no general acceptance in terms of the legal dimension of unlawful orders. Although there are different opinions regarding the legal nature, fulfillment of the superior’s order of in the presence of certain conditions is seen as a reason affecting the fault in terms of public personnel. However, it is necessary to examine this situation according to the concrete case and to evaluate whether the order constitutes a crime as well as whether it is illegal or not.

Anahtar Kelimeler

Supervisor, Unlawful Order, Reason for Compliance with Law, Liability, Mistake.

Kaynakça

• Akbulut, Berrin. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Artuk, Mehmet Emin/Gökçen, Ahmet/ Yenidünya, Caner. Uygulamalı Ceza Hukuku, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• Bacaksız, Pınar. “Ceza Hukukunda Yükümlülüklerin Çatışması”, Ceza Hukuku Dergisi, S. 21, 2013.
• Değirmenci, Olgun. “Türk Ceza Hukukunda Kusurluluğu Kaldıran Neden Olarak Amirin Emrini İfa”, TAAD, C.1, S. 10, Temmuz 2012.
• Demirbaş, Timur. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Dursun, Selman. Türk Ceza Hukuku’nda Emrin İfasının Hukuki Niteliğinin Alman ve İtalyan Ceza Hukuku’yla Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.18, S.2, 2014.
• Egemenoğlu, Alaaddin/Yılmaz, Erkam/Alan Akcan, Esra. Gerekçeli Ceza Kanunları, Adalet Yayınevi, 1. Baskı, Ankara, 2018.
• Erdem, Mustafa Ruhan/ Öztürk, Bahri. Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 19. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Güneysu, Gökhan. Uluslararası Hukukta Amirin Emri, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2015.
• Hakeri, Hakan. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Meraklı, Serkan. Ceza Hukukunda Kusur, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• Özbek, Veli Özer/Kanbur, Mehmet Nihat/Doğan, Koray/ Bacaksız. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/ Bacaksız, Pınar. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Özen, Mustafa. Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Özgenç, İzzet. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Savaşçı Temiz, Bilgehan. Ceza Hukukunda Amirin Emrinin Yerine Getirilmesi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2018.
• Soyaslan, Doğan. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Toroslu, Nevzat/Toroslu, Haluk. Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Yayınları, Ankara, 2016.
• Zafer, Hamide. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2013.