Güncel Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İcra İflâs Kanunu m. 278/3-1’e İlişkin Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 115 - 132, 30.06.2023

Burçin Yazıcı

Öz

Alacağını borçlunun mevcut malvarlığından kısmen veya tamamen karşılayamayan alacaklılar, borçlunun bazı tasarruflarının iptalini talep edebilir. İcra veya iflas takibinden önce veya takip esnasında (tasarruf yetkisinin kısıtlanmadığı evrede) borçlunun, alacaklıların haklarını ihlal eden şüpheli tasarruf işlemlerinin iptali, tasarrufun iptali davası ile gerçekleşir. Şüpheli tasarruflar genel olarak üç kategoride ele alınmıştır. Buna göre ivazlı tasarruflar (m. 278), acz halinde yapılan tasarruflar (m. 279) ve zarar verme kastı ile yapılan işlemler (m. 280) belirli şartların varlığı halinde iptal edilir. İptale tabi tasarruflar ile amaçlanan bu işlemlerin alacaklı bakımından ve alacaklının hakkını ihlal ettiği ölçüde geçersiz sayılması ve tasarrufa konu mal veya hakkın bedelinden alacaklının alacağına kavuşabilmesini sağlamaktır. İptale tabi tasarruflardan ivazlı tasarrufları düzenleyen İİK m. 278/3-1 bendi son dört yılda üç farklı Anayasa mahkemesi kararına konu olmuştur. Anayasa mahkemesi iptal kararlarında benzer değerlendirmeleri yaparak önce neseben üçüncü dereceye kadar hısımlar bakımından daha sonra karı ve koca bakımından ve son olarak da usul ve sıhren üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) hısımlar bakımından mülkiyet hakkının ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır. İcra İflas Kanunu m. 278/3-1 borçluyla yakın ailevi ilişki içinde bulunan eş ve belirli hısımları ile gerçekleştirdikleri ivazlı tasarrufları bağışlama hükmünde değerlendirerek iptale tabi kılar. Kanun koyucu, borçlu ve borçluyla yakın ilişkisi içinde bulunan eş ve hısımlar arasında yapılan tasarruf işlemlerinde bir varsayımdan hareketle işlemin hukuki niteliğini değiştirmektedir. Kanaatimizce maddenin hukuki nitelendirilmesi değiştirilerek sorunun giderilmesi mümkündür. Fakat bu nitelendirme İİK m. 278/3’ün tamamı için geçerli olduğundan tüm bendin ispat hukuku bakımından yeniden ele alınması gerekir. Böylece borçluyla işleme giren üçüncü kişilere ispat hakkı tanınırken, alacaklının mülkiyet hakkının korunması da sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Tasarrufun İptali Davası, Bağışlama,, Varsayım, İspat Hakkı, Adil Yargılanma Hakkı

Kaynakça

• Alangoya, Yavuz. Medeni Usul Hukuku, 2. Baskı, Namaş A.Ş, İstanbul, 2001.
• Ansay, Sabri Şakir. Hukuk İcra ve İflas Usulleri, 5.Baskı, İstiklal Matbaası, Ankara, 1960.
• Arslan, Ramazan / Yılmaz, Ejder / Taşpınar-Ayvaz, Sema / Hanağası, Emel. İcra ve İflas Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2020.
• Aşık, İbrahim / Oruç, Yakup / Tok, Ozan / Saçar, Ömer Faruk. İcra ve İflas Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Atalı, Murat / Ermenek, İbrahim / Erdoğan, Ersin. İcra ve İflas Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Atalı, Murat, Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, 15. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2017
• Batum, Süheyl / Yılmaz, Didem / Köybaşı, Serkan. Anayasa Hukuku Temel Kavramlar ve Genel Esaslar, On İki Levha Yayınevi, İstanbul, 2021.
• Börü, Levent. “İcra ve İflas Hukukunda Zarar Verme Kastından Dolayı Tasarrufun İptali”, AÜHFD, C. 58, S. 3, Y. 2009.
• Budak, Ali Cem / Karaaslan, Varol. Medeni Usul Hukuku, 5. Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2021.
• Çiftçi, Pınar, İcra Hukukunda Menfaat Dengesi, Adalet Yayınevi, Ankara 2010
• Değerli, Yavuz Selim. Anayasa Yargısında Ön-Denetim, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Direnisa, Efe. “Eşler ve Yakın Akrabalar Arasındaki İvazlı Tasarrufların Bağışlama Sayılması İle İlgili İİK m. 278/3-1 Hükmüne İlişkin Bir Değerlendirme”, İKÜHFD, C. 19, S. 2, Y. 2020.
• Erdoğan, Mustafa. Türk Anayasa Hukuku, Hukuk Yayınevi, Ankara, 2018.
• Gören, Zafer. Anayasa Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2020.
• Güray Erdönmez, Alacaklılara Zarar Verme Kastıyla Yapılan Tasarrufların İptali, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme/gorev-ve-yetkileri/norm-denetimi/
• Karakaş, Fatma Tülay. “Karine Kavramı, Kanuni Karineler ve Varsayım”, AÜHFD, C. 62, S. 3, Y. 2013.
• Konuralp, Orhan Emre. “Anayasa Mahkemesi’nin Kısmi İptal Kararı Işığında İcra ve İflas Kanunu m. 278’inci Maddesine Yönelik Çözüm Önerisi”, Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, C. 15, S. 43, 2019.
• Kren Kostkiewicz, Jolanta. Shuldbetreibungs-&Konkoursrecht, 3. Überarbeitete und aktualisierte Auflage, Shulthess, Zurich, 2018.
• Kuru, Baki. İcra Hukuku El Kitabı, 2. Baskı Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
• Muşul, Timuçin. İcra ve İflas Hukuku C.II, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
• Muşul, Timuçin. İcra ve İflas Hukukunda Tasarrufun İptali Davaları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015
• Özekes, Muhammet, İcra Hukukunda Temel Haklar ve İlkeler, Adalet Yayınevi, Ankara 2009.
• Pekcanıtez, Hakan / Atalay, Oğuz / Özekes, Muhammet. İcra ve İflas Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayınevi, İstanbul, 2022.
• Postacıoğlu, İlhan / Altay, Sümer. Medeni Usul Hukuku, 8. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• Sarısözen, Serhat. “Tasarrufun iptali Davasının İpotek Alacaklısı ve Dördüncü Kişiye Etkisi”, TBB Dergisi, S. 125, 2016.
• Tanrıver, Süha. Medeni Usul Hukuku C.I, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• Üstündağ, Saim. Medeni Usul Hukuku, 7. Baskı, Nesil Matbaacılık, İstanbul, 2000.
• Yıldırım, Mehmet Kamil / Deren Yıldırım, Nevhis. İcra ve İflas Hukuku, 8. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2021