Violation of Interest in Environmental Cases Based on Jurisprudence

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 881 - 927, 29.12.2023

Selman Sacit Boz

Öz

In order to file an annulment lawsuit against an administrative act, the plaintiff’s interest must be violated due to the action in question. The definition of violation of interest is not included in the legislation. The interest, the content of which is determined by doctrinal opinions and jurisprudence, must be “personal”, “current (actual)”, “legitimate” and “serious (reasonable)”. In each concrete annulment lawsuit, whether the violation of interest contains these features is examined ex officio by the administrative judicial bodies. Rejection of cases that do not meet the violation of interest condition, in terms of capacity, serves to realize the principle of administrative stability by preventing public services from being disrupted by the threat of lawsuits. In this respect, this limitation on subjective capacity to sue, stipulated by the Administrative Jurisdiction Procedures Law, stipulates that even if the administrative action is against the law, it can be sued not by everyone, but only by those whose interests are violated by that action. Violation of interest, expressed as subjective capacity to sue in administrative justice, is subject to a narrower interpretation in some cases and a broader interpretation in others. It is known that in annulment lawsuits concerning the environment, the violation of interest condition is interpreted broadly. Administrative judicial bodies make this interpretation condition is interpreted broadly. Administrative judicial bodies make this interpretation based on the will of the legislator, especially the Constitution and the Environmental Law. As a matter of fact, the right to live in a healthy and balanced environment is granted to everyone at the Constitutional level. In addition, protecting environmental health, improving the environment and preventing environmental pollution are constitutional duties imposed on citizens as well as the State. Similarly, one of the aims of the Environmental Law is to “ensure the protection of the environment, which is the common existence of all living things, in line with the principles of sustainable environment and sustainable development”. On the other hand, the Environmental Law stipulates that anyone who is aware of such a situation, except for those who are harmed by an activity that pollutes or degrades the environment, has the right to apply to the relevant authorities to ensure that the necessary precautions are taken or to request that the activity be stopped. In this article, it has been tried to reveal how the meaning and content of the concept of violation of interest has expanded, specifically in environmental cases, based on concrete events.

Anahtar Kelimeler

Environmental right, Protection of the environment, Annulment lawsuit, Subjective capacity to sue, Violation of interest.

İçtihat Temelinde Çevre Davalarında Menfaat İhlali

Öz

İdari bir işleme karşı iptal davası açılabilmek için davacının söz konusu işlemden dolayı bir menfaatinin ihlal edilmesi gerekir. Menfaat ihlalinin tanımı mevzuatta yer almamaktadır. Doktrin görüşleri ve içtihatla içeriği belirlenen menfaatin, “güncel (aktüel)”, “meşru”, “kişisel” ve “ciddi” olması gerekir.
Her somut iptal davası özelinde, menfaat ihlalinin bu özellikleri ihtiva edip etmediği idari yargı organları tarafından resen incelenmektedir. Menfaat ihlali koşulunu sağlamayan davaların ehliyet yönünden reddedilmesi, kamu hizmetinin dava tehdidi ile aksatılmasını engelleyerek idari istikrar ilkesinin gerçekleşmesine hizmet etmektedir. Bu açıdan subjektif ehliyete yönelik İdari Yargılama Usulü Kanunu ile öngörülen bu sınırlama, idari işlemin hukuka aykırı olsa dahi herkes tarafından değil ancak o işlemden menfaati ihlal edilen kişilerce dava edilebilmesini öngörmektedir.
İdari yargıda subjektif ehliyet olarak ifade edilen menfaat ihlali, bazı davalarda daha dar, bazı davalarda daha geniş bir yoruma tabi tutulmaktadır. Çevreyi ilgilendiren iptal davalarında menfaat ihlali koşulunun geniş olarak yorumlandığı bilinmektedir. İdari yargı organları başta Anayasa ve Çevre Kanunu olmak üzere kanun koyucunun iradesine dayanarak bu yorumu yapmaktadır. Nitekim sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı, Anayasal düzeyde herkese tanınmıştır. Ayrıca çevre sağlığını koruma, çevreyi geliştirme ve çevre kirlenmesini engelleme Devletin yanı sıra vatandaşlara da yüklenen anayasal bir ödevdir. Benzer şekilde Çevre Kanununun amaçlarından biri de “bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak”tır. Diğer taraftan Çevre Kanununda çevreyi kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar gören kişiler dışında böylesi bir durumdan haberdar olan herkesin ilgili makamlara başvurarak gereken önlemlerin alınmasını sağlama ya da faaliyetin durdurulmasını isteme hakkının bulunduğu hüküm altına alınmıştır.
Bu makalede çevre davaları özelinde, menfaat ihlali kavramının anlam ve içeriğinin nasıl bir genişlemeye sahip olduğu somut olaylardan hareketle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevre hakkı, Çevrenin Korunması, İptal Davası, Subjektif ehliyet, Menfaat İhlali

Kaynakça

• Akıncı, Müslüm. Oluşum ve Yapılanma Sürecinde Türk Çevre Hukuku, Kocaeli Kitap Kulübü Yayınları, Kocaeli, 1996.
• Akyılmaz, Bahtiyar / Sezginer, Murat / Kaya, Cemil. Türk İdari Yargılama Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• Altundiş, Mehmet. “İdari Yargıda Dava Açma Ehliyeti”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 69, 2007, s. 339-376.
• Aslan, Zehreddin. Açıklamalı ve İçtihatlı İdari Yargılama Usulü Kanunu Vergi Yargılamasıyla Birlikte, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• Atay, Ender Ethem. İdari Yargılama Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• Avrupa Ekonomik Komisyonu Çevre Politikası Komitesi Dördüncü Bakanlar Konferansı “Avrupa İçin Çevre”, Aarhus, Danimarka 23-25 Haziran 1998.
• Bağrıaçık, Ahmet. “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargıda Menfaat İhlali”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 2, 2016, s. 39-70.
• Candan, Turgut. Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• Çağlayan, Ramazan. İdarî Yargılama Hukuku, 15. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• Çalış, Hande Sena. İdari Yargının Varlık Sebebi Olarak İptal Davası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• Derdiman, R. Cengiz. İdarî Yargının Genel Esasları, 3. Baskı, Alfa Akademi Yayınevi, Bursa, 2014.
• Ergen, Cafer. İdari Yargı Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2008.
• Erhürman, Tufan. “Çevre Davalarında “Menfaat İhlali”: Danıştay ve KKTC Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Ankara Üni¬versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 60, S. 3, 2011, s. 447-484.
• Gökalp Alıca, Süheyla Suzan. “Çevrenin Korunmasına İlişkin İptal Davalarında Kişisel Menfaat Kavramı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 139, Y. 31, 2018, s. 165-220.
• Gözler, Kemal / Kaplan, Gürsel. İdare Hukuku Dersleri, 20. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• Gözübüyük, A. Şeref / Tan, Turgut. İdare Hukuku C. 2 (İdari Yargılama Hukuku), 8. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• Günday, Metin. İdari Yargılama Hukuku, 2. Baskı, Turhan Kitapevi, Ankara, 2022.
• Gündüz, F. Ebru. İdari Davalarda Ehliyet ve Husumet, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• Güneş, Ahmet M. “Aarhus Sözleşmesi ve Çevresel Bilgiye Erişim Hakkı”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17-18, S. 26-27-28-29, Y. 2012-2013, s. 25-40.
• Güneş, Ahmet M. Çevre Hukuku, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Gür, Necip Taha. “İptal Davalarında Menfaatin Meşruluğuna İlişkin Düşünceler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 2, 2019, s. 685-705.
• Gürbüz, Reşit. İdari Yargılama Hukuku, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020.
• Kalabalık, Halil, İdari Yargılama Usulü Hukuku, 14. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2020.
• Kaplan, Gürsel. İdari Yargılama Hukuku, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2017.
• Kaya, Cemil. “İptal Davalarında (Kişisel) Menfaat İhlalinin Genişlemesi: İktisadi Rekabet”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 66, S. 2, 2008, ss. 273-284.
• Kaya, Cemil. “İptal Davalarında Menfaatin Aktüel Olması Şartının Anlamı ve Kapsamı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1, Y. 2008, s. 117-141.
• Memiş, Emin. Çevre ve Çevre İdare Hukuku (Teori ve Pratik), Filiz Kitapevi, 2. Baskı, İstanbul, 2015.
• Özay, İl Han. Günışığında Yönetim II-Yargısal Korunma, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Özdek, Yasemin. “İptal Davasında Menfaat Koşulu”, Amme İdaresi Dergisi, C. 24, 1991, s. 99-115.
• Sancakdar, Oğuz. İdari Yargılama Hukuku Genel Esaslar, 3. Baskı, www.sorubankası.net yayınları, İzmir, 2019.
• Türkiye Barolar Birliği. Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmeleri, 2. Basım, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2014.
• Ulusoy, Ali D. İdari Yargılama Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Yıldırım, Ramazan / Çınarlı, Serkan. Türk İdârî Yargılama Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Yıldırım, Turan / Fiş Üstün, Gül. Açıklamalı-Notlu İdari Yargılama Usulü Kanunu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Yıldırım, Turan. İdari Yargı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• Yılmaz Turgut, Nükhet. Çevre Politikası ve Hukuku, 2. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2012.
• Yücesoy, Ayşe Aslı. İdari Yargılama Hukukunda İptal Davalarında Menfaat (İdari Yargıda Subjektif Dava Ehliyeti Koşulu), Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016.
• Zabunoğlu, Yahya Kazım. İdare Hukuku, C. 2, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012. Kullanılan tüm yargı kararları kesinleşmiş olup, kararlara erişim “uyap.gov.tr” adresinden sağlanmıştır.