Adli Kontrol Tedbiri Olarak Güvence

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 659 - 695

İlhan Bulut

Öz

Adli kontrol tedbirlerinin temel amacı tutuklamaya alternatif oluşturmaktır. Güvence tedbiri de 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) yer alan adli kontrol tedbirlerinden biridir. 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK) döneminde "kefalet" veya "teminatla salıverme" olarak bilinen bu tedbir, CMK ile hem isim hem de yapı olarak farklılaştırılmış ve kapsamı genişletilmiştir.
Güvence tedbiri CMK’da üç ayrı amaca yönelik olarak düzenlenmiştir. Bu amaçlar; şüpheli veya sanığı kaçmaktan caydırma (CMK m. 109/3-f), mağdurun haklarını koruma (CMK m. 109/3-h), aile yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve nafaka borcunun ödenmesini sağlamaktır (CMK m. 109/3-i). Ayrıca, CMK m. 113, 114 ve 115’te güvence tedbirinin içeriği, önceden ödenmesi ve iadesiyle ilgili hükümler yer almaktadır.
CMK’daki detaylı düzenlemeye rağmen güvence tedbirine uygulamada sıkça başvurulmamaktadır. Bunun temel nedenleri, düzenlemedeki sistematik ve yapısal eksiklikler ile uygulamaya dair mevzuatın yetersizliğidir.
Güvence tedbiri sahip olduğu öneme rağmen öğretide yeterince incelenmemiştir. Konuyla ilgili Yargıtay içtihatları da yetersizdir. Belirtilen sorunların giderilmesine katkı sunmak adına bu çalışmada güvence tedbiri, geniş kapsamlı olarak incelenmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Adli Kontrol , Güvence , Kefalet , Teminatla Salıverme.

Security As a Judicial Control Measure

Öz

The primary aim of judicial control measures is to provide an alternative to detention. Among these, the security measure (bail) is regulated under the Criminal Procedure Code (CPC) Law No. 5271. Previously known as “bail” or “release upon guaranty” in the former Criminal Procedure Law No. 1412, this measure has undergone terminological and structural transformation and been expanded under the current CPC.
The CPC regulates the security measure for three distinct purposes: to deter the suspect or the accused from fleeing (Art. 109/3-f), protecting the rights of the victim (Art. 109/3-h), and ensuring the fulfillment of family obligations and alimony payments (Art. 109/3-i). Additionally, CPC articles 113, 114, and 115 regulate the content of the measure, its advance payment, and its refund.
Despite its detailed legal framework, the application of the security measure in practice remains limited. This is largely due to structural and systematic deficiencies within the legal framework and the insufficiency of procedural legislation guiding its implementation.
Although it holds considerable significance, the security measure has not been thoroughly addressed in the legal doctrine. Moreover, case law from the Court of Cassation on the subject is insufficent. This study offers a comprehensive examination of the secuirty measure and proposes solutions to address these deficiencies.

Anahtar Kelimeler

Judicial Control , Security Measure , Bail , Release upon Guaranty.

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut/Ateş, Derya. Medeni Hukuk. 36. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2024.
• Aldemir, Hüsnü. Yakalama Gözaltına Alma Tutuklama Adli Kontrol- Hürriyeti Kısıtlayan Koruma Tedbirleri. 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Amendt, Wolfgang. Die Verfassungsmäßigkeit der strafprozessualen Sicherheitsleistungsvorschriften (§§ 116, 116a; 127a; 132 StPO). Duncker und Humboldt Verlag, Berlin, 1986.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide. Ceza Muhakemesi Hukuku. 22. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2024.
• Corre, Neil/Wolchover, David. Bail in Criminal Proceedings. Oxford University Press New York, 2004.
• Çolak, Haluk. “Fransız Hukukunda Adli Kontrol (Le Control Judiciare).” Adalet Dergisi, S. 10, 2002, s. 7-10.
• Çolak, Haluk/Taşkın, Mustafa. Ceza Muhakemesi Kanunu Şerhi. 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2007.
• Demir, Abdullah. Hukuki Terimler Sözlüğü. Astana Yayınevi, Ankara, 2017.
• Devine, F. E. “Forms of Bail in Common Law Systems.” International Journal of Comparative and Applied Criminal Justice, Vol. 13, No. 1, 1989, s. 83-95.
• Donay, Süheyl. Ceza Muhakemesi Kanunu Şerhi. Beta Yayınevi, İstanbul, 2009 (CMK Şerhi).
• Donay, Süheyl. Ceza Yargılama Hukuku. Beta Yayınevi, İstanbul, 2012 (Ceza Yargılama Hukuku).
• Dülger, Murat Volkan/Taşkın, Şaban Cankat. Ceza Muhakemesi Hukuku. 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Garrett, Brandon L. “Models of Bail Reform.” Florida Law Review, Vol. 74, No. 6, 2022, s. 879-932.
• Göçmen, Özen Kaya. “Adli Kontrol Koruma Tedbirinin İnsan Hakları Işığında Değerlendirilmesi.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, S. 4, 2016, s. 1749-1814.
• Gökçen, Ahmet, vd. Ceza Muhakemesi Hukuku. 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• Göktürk, Neslihan. Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat. Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Güler, Hünkar/Toparlak, Ekrem. “Türkiye'de Kayıtdışı Ekonominin Ölçümü ve Avrupa Birliği Ülkeleriyle Karşılaştırılması.” Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, 2018, s. 209- 220.
• Hacıoğlu, B. Caner. “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Tutuklama Koruma Tedbirine Seçenek Olarak Düzenlenen Adli Kontrol Koruma Tedbiri Üzerine Bir İnceleme.” Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1-2, 2005, s. 167-192.
• Hall, Daniel E. Criminal Law and Procedure. 6th Edition, Delmar Cengage Learning, New York, 2012.
• Hayes, James V. “Contracts to Indemnify Bail in Criminal Cases.” Fordham Law Review, Vol. 6, No. 3, 1937, s. 387-407.
• Kahraman, Abdullah. “İslam Hukukunda Şahsa (Nefse) Kefâlet Müessesesi ve Türk Ceza Muhakemeleri Hukuku'ndaki Teminatla Salıverme Müessesesi ile Mukayesesi.” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 2, 1998, s. 301-328.
• Kartal, Cansu Büşra. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı.” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 2, 2013, s. 63-87.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. 17. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Koca, Mahmut. “Tutuklamada Oranlılık İlkesi Çerçevesinde 2002 CMUK Tasarısının “Adli Kontrol” Tedbirinin Değerlendirilmesi.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, 2003, s. 109-140.
• Kunter, Nurullah/Yenisey, Feridun. Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku. 10. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 1998.
• Kunter, Nurullah/Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe. Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku. Beta Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Mutta, Serdar. Ceza Muhakemesi Hukukunda Adli Kontrol. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar. Ceza Muhakemesi Hukuku. 17. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Özen, Mustafa. Ceza Muhakemesi Hukuku. 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2025.
• Özgüven, A. Duygu. “Ceza Muhakemesi Kanunu Çerçevesinde Adli Kontrol.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 81, 2009, s. 311-352.
• Öztürk, Bahri, vd. Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku. 18. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Öztürk, Bahri/Kazancı, Behiye Eker/Güleç, Sesim Soyer. Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri. 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Roxin, Claus/Schünemann, Bernd. Strafverfahrensrecht. 29. Auflage, C. H. Beck Verlag, 2017.
• Scheb, John M. Criminal Law and Procedure. 6th Edition, Belmont, 2011.
• Schmitt, Bertram “§116a.” Strafprozessordnung- Beck’ische Kurz Kommentare, Hrsg. Meyer-Grossner Lutz /Schmitt Bertram 58. Auflage, Verlag C.H. Beck, München, 2015.
• Schnacke, Timothy R. “A Brief History of Bail.” Judges Journal, Vol. 57, No. 3, 2018, s. 4-36.
• Scott-Hayward, Christine S/Fradella, Henry F. Punishing Poverty: How Bail and Pretrial Detention Fuel Inequalities in the Criminal Justice System. University of California Press, California, 2019.
• Smith, Tom. “The Practice of Pre-Trial Detention in England & Wales-Changing Law and Changing Culture.” European Journal on Criminal Policy and Research, Vol. 28, No. 3, 2022, s. 435-449.
• Soyaslan, Doğan. “Adli Kontrol.” İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 71, S. 1, 2013, s. 1109-1117, (Adli Kontrol).
• Soyaslan, Doğan. Ceza Muhakemesi Hukuku. 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018 (Ceza Muhakemesi Hukuku).
• Şahin, Cumhur. Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi. Seçkin Yayınevi, Ankara, 2005.
• Şahin, Cumhur/Göktürk, Neslihan. Ceza Muhakemesi Hukuku. 15. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Şentuna, Mustafa Tarık. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Tutuklama ve Adli Kontrol. 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2007.
• Taneri, Gökhan. Ceza Muhakemesi El Kitabı. Seçkin Yayınevi, Ankara, 2020.
• Taşdemir, Kubilay/Özkepir, Ramazan. Ceza Muhakemesi Kanunu Şerhi, Cilt 1. 3. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007.
• Tekin, Abdurrahman. “Adli Kontrol Tedbirleri.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 32, 2017, s. 283-313.
• Tezcan, Mehmet. Adli Kontrol. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Toroslu, Nevzat/Feyzioğlu, Metin. Ceza Muhakemesi Hukuku. 21. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2023.
• Travers, Max, vd. Rethinking Bail: Court Reform or Business as Usual? Palgrave Macmillan Publishing, 2020.
• Ünver, Yener/Hakeri, Hakan. Ceza Muhakemesi Hukuku. 19. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Vedantam, T. M. “Bail in Criminal Law.” Canadian Law Times, Vol. 34, No. 7, 1914, s. 660-675.
• Yang, Crystal S. “Toward an Optimal Bail System.” New York University Law Review, Vol. 92, No. 5, 2017, s. 399- 1493.
• Yaşar, Osman/Otacı, Cengiz. Yeni İçtihatlarla Yorumlu ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Kanunu I. Cilt 10. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe. Ceza Muhakemesi Hukuku. 12. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Yıldıran, Mustafa. “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Büyüklüğü ve Vergi Kaybı (2005-2023).” Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, C. 12, S. 34, 2023, s. 335-351.
• İnternet Kaynakları
• Anayasa Mahkemesi Karar Bilgi Bankası, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/, ET: 15.06.2025.
• https://360.lexisnexis.at/d/L-10002326-P180?origin=timeline, ET: 28.07.2025.
• https://legislationline.org/sites/default/files/202310/France_Code_of_criminal_procedure_EN.pdf, ET: 21.07.2025.
• https://www.mjusticia.gob.es/es/AreaTematica/DocumentacionPublicaciones/Documents/Criminal%20Proc edure%20Act%202016.pdf, ET: 28.07.2025.
• HUDOC Database, https://www.echr.coe.int/hudoc-database, ET: 20.06.2025,
• Lexpera İçtihat Bankası, https://www.lexpera.com.tr, ET: 10.05.2025.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü (TDK), https://sozluk.gov.tr, ET: 13.05.2025.