HANEFİ FIKIH KİTAPLARINDAKİ BAZI RİVAYETLERİN HADİS AÇISINDAN PROBLEMLERİ

Yıl 2011, Cilt: 31 Sayı: 31, 219 - 248, 01.08.2011

Yusuf Acar

Öz

Fıkıhta ictihat hareketlerinin duraklamasından sonra, ortaya çıkan bir takım fıkhî ihtiyacı tercih ve temyiz yoluyla karşılamak maksadıyla hicrî beşinci asırdan itibaren meydana getirilen ve geçmişte medreselerde, günümüzde farklı ilmi mahfillerde yaygın olarak başvurulan Hanefi fıkıh kitaplarında hadis açısından bazı problemler söz konusudur. Örneğin Merğînânî’nin el-Hidâye ve Mevsılî’nin el-İhtiyâr adlı eserlerinde, bazen hadislerden mülhem olan anlam Hz. Peygamberin sözü şeklinde zikredilmekte, sahabeye ait sözlerin/mevkufların bir kısmı bizzat Hz. Peygamberin sözü/merfû olarak nitelendirilmekte, kaynağı tespit edilemeyen bazı rivayetlere ve sayıları az da olsa bazı aşırı zayıf rivayetlere yer verilmektedir. Dolayısıyla bu kitaplarda fetvanın delili olarak yer alan her hadisin, tek tek Hanefî mezhebinin de delili olduğu noktasında ihtiyatlı olunmalıdır

Hanefi Fıkıh Kitaplarındaki Bazı Rivayetlerin HAdis Açısından Problemleri

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Abdurrazzâk, Ebû Bekr İbn Hemmâm es-San'ânî, el-Musannef, Tahkîk: Habîbu'r-Rahmân el-A'zamî, II. Baskı, el-Mektebü'l-İslâmî, Beyrut 1403.
• Acar, Yusuf, Kuraşî’nin el-İnâye’si ve Hidâye Hadisleri, I. Baskı, Konya
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn (ö. 458/1066), es-Sünenü’l- kübrâ, Beyrût t.s.
• ________, Kitâbu'd-da'avât, Tahkîk: Bedr b. Abdullah el-Bedr, Merkez Menşûrâti’l-Mahtûtât, Kuveyt 1993.
• ________, Ma'rifetü's-Sünen ve’l-âsâr, Tahkîk: Abdulmutî Emin Kala’cı, I. Baskı, Beyrut 1991.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), el-Câmiu’s- Sahîh, İstanbul 1981.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu'l-Kurân, (Muhammed Sâdık Kamhâvî), Dâru’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1405.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, II. baskı, İstanbul 1989.
• Deylemî, Ebû Şücâ' Şîrûye b. Şehredâr, Firdevsü'l-Ahbâr, Tahkîk: Said b. Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1986.
• ________, Hılyetü'l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ, Mısır 1974.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as (ö. 275/888), es-Sünen, İstanbul 1992.
• Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn,
• Silsiletü'l-ehâdîsi’s-Sahîha,
• Mektebetü'l-Meârif, Riyad ts.
• ________, Silsiletü'l-ehâdîsi'd-daîfe ve'l-mevdûa, Mektebetü'l-Meârif, Riyad ts.
• Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, I. bs. TDV Yayınları, Ankara 1997.
• Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ale’s- Sahîhayn, Beyrut 1990.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah en-Nemerî (v. 463/1071), et-Temhîd limâ fi'l-Muvattai mine'l-meânî ve'l-esânîd, Tahkîk: Mustafa b. Ahmed el-Alevî ve Muhammed Abdulkebîr el-Bekrî, Müessesetü'l-Kurtuba, Mağrib 1387.
• İbn Adiyy, Abdullah Ebû Ahmed el-Cürcânî, el-Kâmil fî du'afâi'r-ricâl, Tahkîk: Yahya Muhar, Daru'l-Fikr, Beyrut 1988.
• İbnü'l-Cevzî, Ebu'l-Ferac Cemalüddin Abdurrahman b. Ali, Kitâbu'l- Mevdû’ât, Tahkîk: Tevfik Hamdân, II. Baskı, Dâru'l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• İbn Ebi'l-Avvâm, Ebu’l-Kâsım Abdullah b. Muhammed, Fadâil Ebî Hanîfe ve Ahbâruh, Tahkîk: Latîfurrahmân el-Behrâicî, el-Mektebetü’l- İmdâdiyye, I. Baskı, Mekke 2010.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kûfî (ö. 235/849), el-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Asâr, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Riyad 1409.
• İbn Kutluboğa, Ebu'l-Fidâ Zeynüddin Kâsım (ö. 879/1474), Münyetü'l- Elma'î fî mâ Fâte min Tahrîci Ehâdîsi'l-Hidâye li'z-Zeyla'î, (Nasbu'r-râye ile birlikte), Mektebetü'r-Riyâd, II. bs. Riyad ts.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhanuned b. Yezid el-Kazvînî (ö. 273/886), es-Sunen, thk. M. F. Abdülbaki, Istanbul 1981.
• İbn Hıbbân, Muhammed el-Büstî, es-Sahîh, Tahkî: Şuayb el-Arnavut, I. Baskı, Beyrut 1998.
• İbnü’s-Salâh, Mukaddime, Tahkîk: Nurettin 'Itr, Dâru'l-fikr, Dımışk 1986.
• İbnü't-Türkmânî, Alâuddîn b. Osman (ö. 750/1349), et-Tenbîh alâ Ehâdîsi'l-Hidâye ve'l-Hulâsa, Süleymaniye Kütüphanesi Carullah Koleksiyonu, No. 261.
• Karaman, Hayreddin, İslâm Hukuk Tarihi, İz Yay, İstanbul 1999.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mesud, Bedâi’u’s-sanâi’fî tertîbi’ş-şerâi’, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts.
• Kevserî, Zâhid (ö. 1952), el-Hâvî fî Sîrati't-Tahâvî, (Makâlât içerisinde), Matbaatu'l-Envar, Kahire 1368.
• Kırbaşoğlu, Hayri, 'İmam Şâfiî'nin Risâlesi'nin Hadis İlmine Etkisi', İslâmi Araştırmalar Dergisi –Hadis-Sünnet Özel Sayısı, c. 10, sayı 1, Ankara 1997.
• Kuraşî, Muhyiddin Ebû Muhammed Abdulkadir b. Muhammed b. Muhammed b. Ebi'l-Vefâ (ö. 775/1373), el-Inâye bi Ma'rifeti Ehâdîsi'l- Hidâye, İstanbul Millet Yazma Eser Kütüphanesi Feyzullah Efendi Koleksiyonu, No: 288 (Arşiv no: 34 Fe 288).
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, el-Hâvî fî fıkhı’ş-Şâfiî, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, I. Baskı, Beyrut 1994.
• Mâlik, İbn Enes(ö. 179/795), el-Muvatta, Tahkîk; Muhammed Mustafa el-A’zami, Beyrut 2004.
• Merğînânî, Burhâneddin Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî Bekr (ö. 593/1197), el- Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî, İstanbul 1991.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud, el-İhtiyâr li-ta'lîli'l-Muhtâr, Beyrut
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî (v. 261/875), el-Câmiu’s- Sahîh, Dârul-Cîl - Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, Beyrut ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed, es-Sünen, Tahkîk: Abdülğaffâr Süleyman el-Bündârî, Beyrut 1411.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât, Kenzü’d-dekâik, (Fahreddin Osman b. Ali ez- Zeyla’î’nin Tebyînu'l-hakâik adlı şerhiyle birlikte basım), Dâru'l-Kitâbi'l- İslami, II. Baskı, Kahire ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahya b. Şeref (ö. 676/1277), Hulâsatü'l-Ahkâm fî Mühimmâti's-Sünen ve Kavâidi'l-İslâm, thk. Hüseyin İsmail Cemel, I. bs. Beyrut 1997.
• ________, el-Mecmu' şerhu'l-Mühezzeb, Dâru'l-Fikr, Dımeşk ts.
• Pezdevî, Ali b. Muhammed, Usul, (Kenzu'l-vusûl ilâ ma'rifeti'l-usûl), Câvid Matbaası, Karaçi ts.
• Râmehurmûzî, Ebû Muhammed Hasen b. Abdirrahman, el- Muhaddisü’l-fâsıl bey’r-râvî ve’l-vâ’î, Tahkî: Muhammed Accac, III. Baskı, Beyrut 1404.
• Serahsî, Şemsüddin Ebû Bekr, Usul, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, I. Baskı, Beyrut 1993.
• ________, el-Mebsût, Tahkîk: Halil Muhyiddin Meyyis, I. Baskı, Dâru'l- Fikr, Beyrut 2000, c. I, 143.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed, Muğnî’l-muhtâc ilâ ma’rifeti elfâzı’l- Minhâc, Beyrut 1996.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmet (ö. 360/970), el-Mucemü’l- Kebîr, thk. Hamdi Abdülmecid es-Silefî, Kahire 1984.
• ________, el-Mu'cemü'l-Evsat, thk. Târık b. Avadullah , Kahire 1415.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmet . Muhammed,Şerhu Me’âni’l-âsâr, Tahkîk: Muhammed Zühri Neccâr, II. Baskı, Beyrût 1987.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed (ö. 279/892), es-Sünen, İstanbul 1992.
• Uğur, Müctebâ, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV Yayınları, Ankara 1992.
• Ünal, İsmail Hakkı, Ebû Hanîfe'nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayımları, Ankara 1994.
• Zeyla’î, Cemalüddin Abdullah b. Yusuf (ö. 762/1361), Nasbu'r-Râye li Ehâdîsi'l-Hidâye, Mektebetü'r-Riyâd, II. bs. Riyad ts. ﺚﻳﺪﳊا ﻢﻠﻋ ﻦﻣ ﺔﻴﻔﻨﳊا ﺔﻴﻬﻘﻔﻟا ﺐﺘﻜﻟا ﰲ تﺎﻳاﻭﺮﻟا ﺾﻌﺑ ﻞﻴﻛﺎﺸﻣ ﺺﺨﻠﳌا ﺪﺴﻟ ﻱﺮﺠﳍا ﺲﻣﺎﳋا ﻥﺮﻘﻟا ﻦﻣ ﺎﻬﻔﻴﻟﺄﺗ أﺪﺑ ﻲﺘﻟا ﻑﺎﻨﺣﻼﻟ ﺔﻴﻬﻘﻔﻟا ﺐﺘﻜﻟا ﰲ ﺔﻴﺜﻳﺪﳊا ﻞﻴﻛﺎﺸﳌا ﺾﻌﺑ ﻊﻗﻭ ﺪﻗ ﰲ ﺖﺟﻭر ﺐﺘﻜﻟا ﻩﺬﻫﻭ ,ﺢﻴﺟﱰﻟاﻭ ﺰﻴﻴﻤﺘﻟ ا ﻖﻳﺮﻄﺑ ﻪﻘﻔﻟا ﰲ ﺔﻳدﺎﻬﺘﺟﻻا تﺎﻛﺮﳊا ﻒﻗﻮﺗ ﺪﻌﺑ ﺔﺌﺷﺎﻨﻟا ﺔﻴﻬﻘﻔﻟا ﺔﺟﺎﳊا ﲇﺻﻮﻤﻠﻟ رﺎﻴﺘﺧﻻاﻭ ﲏﺎﻨﻴﻏﺮﻤﻠﻟ ﺔﻳاﺪﳍا ﰲ ﻼﺜﻣ ﺪﺟﻮﺗﺔﻔﻠﺘﺨﳌا ﺔﻴﻤﻠﻌﻟا ﺔﺌﻴﺒﻟﺎﺑ ﴐﺎﳊا ﰲﻭ ﺔﻴﻣﻼﺳﻻا سراﺪﳌﺎﺑ ﴈﺎﳌا
• ﻒﻴﺻﻮﺗﻭ ,ﻢﻠﺳﻭ ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﲆﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻡﻼﻜﺑ ﺚﻳدﺎﺣﻻا ﻦﻣ ةذﻮﺧﺄﳌا ﺎﻌﳌا ﺮﻛﺬﻛ ;ﺚﻳﺪﳊا ﻢﻠﻋ ﻦﻣ ﻞﻛﺸﳌا ﺎﻬﻴﻓ تﺎﻳاﻭر
• ةﺪﻳﺪﺸﻟا ﺔﻔﻴﻌﻀﻟا تﺎﻳاﻭﺮﻟا ﺾﻌﺑ عﻮﻗﻭﻭ ,ﺎﻫردﺎ
• ﺼﻣ ﻑﻮﻗﻭ ﻦﻜﻤﻳ ﻻ ﻲﺘﻟا ﺚﻳدﺎﺣﻻا ﺾﻌﺑ دﻮﺟﻭﻭ ,عﻮﻓﺮﳌﺎﺑ ﻑﻮﻗﻮﳌا
• ﺪﻨﻋ ￯ﻮﺘﻔﻠﻟ ﻞﻴﻟد ﺐﺘﻜﻟا ﻩﺬﻫ ﰲ ﺮﻛذ ﺚﻳﺪﺣ ﻞﻛ ﻥ ﲈﻴﻓ طﺎﻴﺣﻻا ﺐﳚ بﺎﺒﺳﻻا ﻩﺬﻫ ﻦﻣﺎﻫدﺪﻋ ﻞﻗ ﲈﻬﻣ ﺎﻬﻴﻓ ﹼ
• ﺎﻫدﺪﻋ ﻞﻗ ﲈﻬﻣ ﺎﻬﻴﻓ . ﻑﺎﻨﺣﻻا