Lefkoşa ve Mağusa’da Gotik Yapıların Mimari Elemanlara Göre Analizi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 20, 08.04.2021

Celal Öztürk Huriye Gürdallı

Öz

Ortaçağ’da 13. ve 15. yüzyıl aralığında dini yapılar Gotik mimariden etkilenerek inşa edilmişlerdir. Hristiyanlığın tüm dünyada yayılmasında Gotik sanatının doruğa çıkmasının etkisi olduğu düşünülmektedir. Tanrıya ulaşmak, insanoğlunun başaramayacağı soyut bir kavramdır. Gotik mimari üslupla yedi kat göğe ulaşmak tabirini, bu dini yapılar doğrulamaktadırlar. Gotik dönemde yapılan katedraller; mimarların ve sanatçıların kendi sanat dallarına özgü yarış içerisinde olduğuna tanıklık etmektedir. Özellikle Küdüs’e giden yolu işaret eden batı cepheleri katedrallerin özelleştiği ve birçok farklılıkların açıkça gözlemlendiği cephelerdir. Buluştukları ortak noktaların en önemlisi Tanrı’ya ulaşma çabası içerisinde hep daha yükseğe çıkmak ve sivrileşmektir. Bu tezde, Lefkoşa ve Mağusa’da bulunan ve Osmanlı döneminde camiye dönüştürülmüş iki katedral, Avrupa’da Gotik mimari üslupta yapılan önemli katedraller örnek alınarak incelenmiştir. St. Sophia Katedrali Selimiye Cami ve St. Nicholas Katedralleri Lala Mustafa Paşa Cami , Ortaçağ’dan Kıbrıs’a miras kalan Gotik eserlerdir. St. Sophia ve St. Nicholas katedralleri yüzyıllar boyunca geçirdikleri depremlerle, savaşlarla Kıbrıs adasının farklı tarih aralıklarında bir çok farklı kültüre ev sahipliği yapmış ve bugüne kadar gelmiştir. Fakat bu tarihi eserlerin orijinal mimarileri nasıldı? Ne kadar değişikliğe uğradılar? Yapılan değişiklikler nitel araştırmalar sonucunda resimler ve belgelerle kanıtlanmıştır. Gotik üslubun çıktığı dönemde Kıbrıs adasında Lüzinyan yönetiminin olduğu bilinmektedir. Fransa’da yapılan katedraller örnek alınarak inşa edilen St. Sophia ve St. Nicholas Katedralleri, Osmanlı Dönemi’nden günümüze kadar Selimiye ve Lala Mustafa Paşa Cami olarak hizmet vermiştir. Camiye dönüştürülmeden önce Avrupa’daki örneklerine ne kadar benziyorlardı? Farklılıkları nelerdir? Gotik katedral olarak hangi mimari öğelere sahiptirler? Sonrasında mimari olarak kayıpları neler olmuştur? Elde edilen nitel veriler ve yapılan araştırmalar sonucundaki bulguların, sonraki akademik çalışmalar için tartışma zemini hazırlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Kıbrıs; Gotik mimari; St. Sophia Katedrali; St. Nicholas Katedrali; Reims Katedrali; Notre Dame De Paris Katedrali; Chartres Katedrali

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Gotik mimari, St. Sophia Katedrali, St. Nicholas Katedrali, Reims Katedrali, Notre Dame De Paris Katedrali, Chartres Katedrali

The Analysis of Gothic Buildings according to Architectural Elements in Nicosia and Famagusta

Öz

In Middle Age between 13th and 15th centuries, religious buildings have been constructed by idolizing Gothic architecture. Intention of making the Christian religion to peak, art in Gothic style has become more prevalent. Reaching out to God is an intangible thing that the human race is not capable of. However, with the Gothic architecture, it has been proved by going high with seven floors upwards through the sky. It is pretty obvious that the cathedrals which have been built up; made the architects as well as artists to get in to some kind of competition. Western fronts that are pointing to a path which leads to Jerusalem have made cathedrals this special where various differences can mostly be observed. The common thing about these cathedrals is that all have been built up on a behalf of getting closer to the God by making them more sharp and high. In this thesis, in Nicosia and Famagusta, there are two cathedrals which have been turned into a mosque during Ottoman’s period. These buildings have been constructed by idolizing the Gothic-styled examples of them in Europe. Masterpieces like St. Sophia Selimiye Cami and St. Nicholas Lala Mustafa Paşa Cami have passed on to Cyprus from Middle Age as cathedrals in Gothic style. In reality, these work of arts have survived many earthquakes or wars so, Cyprus came until this time by hosting various cultures at different times. How was the original architecture of the mosques and how much they have changed until this time? If any difference has occurred, where it exactly happened. Those changes have been proved by several photos and data after a research. It is known that when the Gothic style came to the light, Cyprus Island was under administration of Lusignan Kings. St. Sophia and St. Nicholas have been constructed by idolizing the cathedrals in France. Since the Ottoman period, these cathedrals are serving the population as mosques. Before they have been turned into a mosque, how much they were alike with their examples in Europe? What they had as being a cathedral? What they have lost as architecture after reconstructing into a mosque? As a result of qualitative data and the researches may possibly shed a light to a possible upcoming debate for academic studies. Key words: Cyprus; Gothic architecture style; St. Sophia Cathedral; St. Nicholas Cathedral; Reims Cathedral; Notre Dame De Paris Cathedral; Chartres Cathedral

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Gothic architecture style, St. Sophia Cathedral, St. Nicholas Cathedral, Reims Cathedral, Notre Dame De Paris Cathedral, Chartres Cathedral

Kaynakça

• Arseven, E. (1975). Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Sanat Kitapevi.
• Arbel, B. (1995). Cyprus, The Franks and Venice, 13th.-16th. centuries. Tell Aviv: University Press.
• Beksaç, E. (2000). Avrupa Sanatına Giriş. İstanbul: Engin Yayıncılık.
• Balkan, E., (2017). Tarihsel süreç içerisinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde toplum ve mimarlık. Mağusa, Daü Mimarlık Fakültesi Kıbrıs Araştırmaları yazı dizisi No:1
• Balard, M. (1985). Bulettin monumental. Famagouste dé u début du XIV. esiécle, fortications, portes dé Villes, places publiques dans lé monde Méditerranceeén, ed. (pp. 178-179). Paris: Press dé ı Université dé Paris Sorbone.
• Copham, C., D. (1908). Exerptra Cypria, Kıbrıs yazıları M.S.23-1866. Lefkoşa: Galeri Kültür Yayınları.
• Dawkins, R. (1932). Recital concerning the Sweet Land of Cyprus entitled Chronicle, The Chronicle of Makhairas(pp. 333-685).Oxford: Clarendon Press.
• Edbury, P., W. (1994). The Kingdom of Cypryus and the crusade 1191-1374. New York: Cabrige University Press.
• Edbury, P., W. (1995). Famagusta in 1300,in Cyprus and the Crusades.Nicosa: Ed. N.Coureas and J.Riley-Smith.
• Enlart, C. (1920). Villes Mortes du Moyen Age, Dead cities of the Kingdom of Cyprus and Mediaval Remains of Baphos and Famagusta (pp. 111-162). Paris: Editions de Boccard.
• Enlart, C. (1987). Gotic Art and Renaissance in Cyprus.London: Davit Hunt.
• Fergusson, J. (1855). Chest of Book.Erişim2018, https://www. chestofbooks.com/architecture/James-Fergusson/Illustrated-Handbook-of-ArchitectureChristian-Architecture/535
• Freezee, C., A.(1985). The religions of Cyprus,In Greece and Cyprus in history(pp. 13-29). Amsderdam: Ed. John A. Koumoulides, Adolf M. Hakkert.
• Gimpel, J. (2004). Ortaçağ’da endüstri devrimi. Ankara: Tüpitak Yenigün Matbaası.
• Given, M. (2005). Architectural style and enhnic in medival to modern Cyprus. University of Glasgow. 25, 207-213.
• Gozolli, M. (1982). Gotik sanatı tanıyalım. Ankara: İnkilap ve Aka Kitapevleri.
• Gürkan, H., M. (1996). Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa.Lefkoşa: Galeri Kültür Yayınları.
• Hasol, D. (2005). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü.İstanbul:Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Hill, G. (1948). A history of Cyprus, volume II. The Frankish period, 1192-1432.Cambrige: Cambrige University Press.
• Hill, G. (1952). A History of Cyprus, 4 volumes, v.1 (1952a) ‘Stone Age-Byzantium and Islam, Frankish Period (1192-1432)’, v.2-3 (1952b) ‘Frankish Period (1432-11571)’, v.4 (1952c) ‘The Ottoman Province-The British Colony (1571-1948)’, First Published 1948, London, Newyork: Cambrige University Press.
• Jeffery, G. (1993). A description of the historic monument of Cyprus. London.: Zeve Book sellers and Publisher.
• Jeffery, G. (1932). Historical and Architectural Buildings,. Nicosia: New Illustrated Series.
• Kaya, N., K. (2010). 5. Ulusal çatı ve cephe sempozyumu. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Keshishian, K.,K. (1974). Nicosia capital of Cyprus Then and Now. Nicosia: Mouflon Book and Art Center.
• Kuban, D. (1998). Mimarlık kavramları tarihsel perspektik içinde mimarlığın kuramsal sözlüğüne giriş. İstanbul: Yem yayınları.
• Linazasoro, J. I. (2008). Linazasoro & Sanchez.Erişim 2018, http://www.linazasorosanchez.com
• Lynch, K. (1989). Good city form. London: The Mit Press.
• Machairas, T., A., H. (1458). Rectical converning the sweet land of Cyprus entitled chronicle. Oxford: The Chronicle of Machairas Clrender Press.
• Maier, F., G. (1968). Cyprus from earliest time to the prest day, London: Translated from the German by Peter Geroge Elek Books Ltd.
• Manga, G. (2014). St.CtherineKilisesi, Erişim 2014, http://www./st-catherine-kilisesihaydarpasa-camii.com
• Moffet, M. (2008). A world history Architecture. New York: Lourence King Puplishing.
• Numan, İ. (1992). Kıbrıs’ta Venedik’ten bir Osmanlı.Doğu Akdeniz Üniversitesi, Mimarlık Frakültesi Dergisi, 2358-2374.
• Oberling, P. (1989). The Cyprus Tragedy. Lefkoşa: Rüstem and Brothers Press.
• Otten-Froux, C. (2001). Notes sur quelques Monuments de Famagusta a la fin du Moyen age, Mosaic.Journal Article, British Scool at AthensStudies, 8,145-154.
• Öztürk, C. (2018). Lefoşa Selimiye, Mağusa Lala Mustafa Paşa Camilerinin Gotik mimari elemanlara göre analizi,(Yayınlanmamış)Yüksek Lisans Tezi,YakınDoğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Roth, L., M. (1993). Mimarlığın öyküsü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Richard, J. (1983). Une économie coloniale cyhre etses acricoles au moyen age Byzantinishe forscungen. Amsterdam, 5 , 331-352.
• Solesten, E. (1993). Cyprus, a country study. Washington, D.C.: Federal Research Division, Library of Congress.
• Şahin, T., E. (2006). Arkeoloji ve sanat tarihi.Ankara: Dikey Yayıncılık.
• Tekel, H. (2018, Mayıs). Mağusa Eski Eserler Dairesi. (C. Öztürk, Röportajı Yapan)
• Thomson, J. (1878). Trough Cyprus with the camera, in autumn of 1878.London: Trigraph Ltd.
• Turani, A. (1974). Dünya sanat tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi
• Turani, A. (2007). Dünya sanat tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Turani, A. (2000). Dünya sanat tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tümer, E., U. (2017). Gazi Mağusa Doğu Akdeniz’de bir liman kenti, Doktora Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Mağusa.
• Walsh, M.J.K., (2004). Saint Peter and Paul Church (Sinan Pasha Mosque), Famagusta: A Forgotten Gothic Moment in Northern Cyprus.
• Yapıcıoğlu, İ. (2007). Kuzey Kıbrıs’ta Basilika, Katedral, Manastır.Kıbrıs:İbrahim Yapıcıoğlu.
• Yüceer, H. (2016). Adana ve Kuzey kıbrıs’ta yer alan Camiye dönüştürülmüş Kilise yapıları üzerine bir karşılaştırmalı çalışma, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21, 437-451.