Trabzon Emir Mehmet Türbesi’ nin Mimarisi Üzerine Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 83 - 91, 30.09.2023

İbrahim Aktürk

Öz

Türbeler, tarihi zaman içerisinde önemli görülen kişiler için yapılmış mezar anıtları olarak dini mimari kapsamında inşa edilmişlerdir. Tarihi süreçte türbeler çeşitli mimarilerde yapılıp kimi zaman gösterişli kimi zaman sade formlarıyla kentler içerisinde varlık göstermişlerdir. Bu bağlamda Trabzon genelinde yapılan türbelerden günümüze özgün haliyle ulaşan dört türbe yapısı bulunmaktadır. Bunlardan biri olarak çalışmaya konu olan Emir Mehmet Türbesi Gülbahar Hatun Mahallesi Kavak Meydanı içerisinde konumlanmıştır. Yapı kitabesinde yazan bilgiye istinaden 1523 yılında inşa edilmiş olup günümüze gelene kadar çatı formunun değişmesi dışında özgün kimliğinden uzaklaşmamıştır. Mimari yapı olarak düzgün kesme taştan yapılmış türbe sekizgen planlı olup kubbe ile örtülüdür. Türbenin içerisinde iki tane sanduka mevcut olup yapının nişli doğramaları ve sonradan yapılmış saçakları dışında süsleme elemanı bulunmamaktadır. Yapılan çalışma kapsamında Emir Mehmet Türbesi’ nin mimarisi analiz edilerek tarihsel süreci incelenmiştir. Osmanlı Dönemi yapılan bu türbenin günümüzde korumaya yönelik sorunları yerinde yapılan tespitler ile belirlenmiştir.Yapı üzerindeki izlerden ve türbenin çevresine yönelik yapılan incelemelerin ardından koruma kapsamında britakım öneriler sunulmuştur. Bu çalışmayla birlikte türbe yapılarının özgün mimarileriyle korunması ve kültürel değerlerinin farkına varılmasıyla benzer çalışmalara zemin hazırlayacağı ön görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türbe, Emir Mehmet, Mimari, Trabzon

Evaluation on the Architecture of Trabzon Emir Mehmet Tomb

Öz

The tombs were built within the scope of religious architecture as tomb monuments for people who were considered important in historical time. In the historical process, tombs have been built in various architectures and have existed in cities, sometimes with flamboyant and sometimes plain forms. In this context, there are four tomb structures that have survived to the present day in their original form from the tombs built throughout Trabzon. Emir Mehmet Tomb, which is the subject of this study, is located in Gülbahar Hatun Neighborhood, Kavak Square. It was built in 1523 based on the information written in the building inscription, and it has not moved away from its original identity, except for the change in the roof form, until today. The tomb, which is made of smooth cut stone as an architectural structure, has an octagonal plan and is covered with a dome. There are two sarcophagi inside the tomb and there are no decoration elements other than the niche joinery and the eaves made later. Within the scope of the study, the architecture of Emir Mehmet Tomb was analyzed and its historical process was examined. The problems related to the protection of this tomb, which was built in the Ottoman Period, have been determined by on-site determinations. With this study, it is foreseen that the mausoleum structures will be preserved with their original architecture and they will prepare the ground for similar studies with the awareness of their cultural values.

Anahtar Kelimeler

Tomb, Emir Mehmet, Architecture, Trabzon

Kaynakça

• Açık, T. (2017). Fetihten 19. Yüzyıla Kadar Trabzon Şehri'nin Mahalleleri, History Studies, 9 (5).
• Ahunbay, Z. (2019). Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri, İstanbul: Yem Yayın.
• Fatsa, M. (2015). Trabzon Yöresinin İslamlaşma Süreci ve Zaviyeler, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 9(18), 61-74.
• Hasol, D. (2017). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yem Yayın.
• Horuluoğlu, Ş. (1978). Tarihi Eserleri ile Trabzon. Ankara: Cihan Matbaası.
• Horuluoğlu, Ş. (1983). Trabzon ve Çevresinin Tarihi Eserleri. Ankara: Er Ofset.
• Karpuz, H. (1990). Trabzon, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları/1127 Tanıtma Eserleri Dizisi/34.
• Orman, İ. (2012). Türbe, İslam Ansiklopedisi 41.cilt, 41, 464-466. URL-1, https://docplayer.biz.tr/4866337-Geleneksel-yapi-ogeleri-i-d-e-r-s-n-o-t-l-a-r-i.html, 10.07.2023 URL-2, https://www.google.com.tr/maps/place, 14.07.2023.
• Üstün Demirkaya, F. (2014). Toplumsal Dinamikler Bağlamında Trabzon Kent Dokusunun Dönüşümü (Komnenos Hanedanlığı’ndan Cumhuriyet’e Kadar), Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Üstün Demirkaya, F. & Tuluk, Ö. İ. (2018). Komnenos Hanedanlığından Osmanlı’ya Trabzon Mahalleleri: Kentsel Dinamikler Bağlamında Bir Fiziksel Gelişim Okuması, “DeğişKent” Değişen Kent, Mekân ve Biçim, Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, 713-723. Z orlu, T. (2011). Trabzon Gülbahar Hatun ve Emir Mehmet Türbeleri, Vakıflar Dergisi, 35, 215-234.