Cartagena Protokolü Çerçevesinde Piyasa ve Gıda Güvenliği Kıskacında Biyolojik Çeşitlilik

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 100 - 119, 30.06.2022

Derya Ayten

Öz

Uluslararası çevre rejimlerinden biri olan Biyolojik Çeşitlilik Rejimi, ek protokolleriyle birlikte, özellikle biyo-teknolojideki gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan yeni tehdit alanlarına işaret etmek ve bu konuda devletlerarasındaki işbirliği yollarını oluşturmak amacıyla yürürlüğe girmiştir. Küresel sermayenin ve genetiği değiştirilmiş organizmaların ulusal biyolojik kaynaklara yönelik tehlike oluşturması, gıda konusunu yeni bir tehdit alanı haline getirmiş ve dolayısıyla devletlerin güvenlik algılamalarına yeni bir boyut eklemiştir. Bu çerçevede, biyolojik kaynaklara sahip olma ve çeşitliliğini koruma altına alma kapasitesi artık devletlerin birbirlerine olan göreli güçlerinin kıyaslandığı bir mesele haline gelmiştir. Çok uluslu şirketlerin, geleneksel üretimi giderek zayıflatması da, tek başına devletlerin mücadele edebilirliğini azaltmıştır. Çevresel bir sorun olan biyolojik çeşitliliğin azalmasının tüm insanlığı ve geleceği de etkileyen bir unsur olarak uluslararası gündeme alınması, uluslararası kurumlar aracılığıyla devletlerin kendi çıkar ve güçlerini koruma altına alma isteklerini göstermektedir. Bu açıdan, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi genelinde, Cartagena biyo-güvenlik protokolü özelinde mesele incelenecek olursa, hem neorealist hem de neoliberal yaklaşımların, bu rejimin meydana gelmesi ve işleyişini açıklamaya yardımcı olacağı açıktır.

Anahtar Kelimeler

Biyolojik Çeşitlilik Rejimi, Cartagena Protokolü, Gıda Güvenliği

Kaynakça

• About the Nagoya Protocol. (2015). Erişim adresi: www.cbd.int/abs/about/default.shtml
• About the Protocol. (t.y.). Erişim adresi: www.bch.cbd.int/protocol/background/
• Algan, N. (2002). Türk Boğazları’nda Çevresel Güvenlik. Mülkiye Dergisi, XXVI(234), 21-34.
• Aksoy, Z. (2014). Local-Global Linkages in Environmental Governance: The Case of Crop Genetic Resources. Global Environmental Politics, 14(2), 26-44.
• Aydın, C. (2004). Dünya Ticaret Örgütü Tarım Müzakereleri, AB ve Türkiye'nin Pozisyonları. Avrupa Birliği Bakanlığı. Erişim adresi: www.ab.gov.tr/files/Uzmanl%C4%B1k%20Tezleri/ceren_aydin.pdf
• Biyolojik Çeşitlilik. (t.y.). Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/biyolojik-cesitlilik.tr.mfa
• Büscher, B., Sullivan, S., Neves, K., Igoe, J., ve Brockington, D. (2012). Towards a Synthesized Critique of Neoliberal Biodiversity Conservation. Capitalism, Nature, Socialism, 23(2), 4-30.
• Chasek, P. S., Downie, D. L., ve Brown, J. W. (2010). Global Environmental Politics (Dilemmas in World Politics). New York: Westview Press.
• Convention on Biological Diversity. (1992). Erişim adresi: https://www.cbd.int/doc/legal/cbd-en.pdf
• Demir, A. (2013). Sürdürülebilir Gelişmede Yükselen Değer: Biyolojik Çeşitlilik Açısından Türkiye Değerlendirmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 12(24), 67-74.
• Dobson, A. (2011). Devletler, Yurttaşlar ve Çevre. Q. Skinner ve B. Strath (Der.). Devletler ve Yurttaşlar içinde (ss.251-274). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Falkner, R. (2000). Regulating Biotech Trade: The Cartagena Protocol on Biosafety. International Affairs,76(2), 299-313.
• Grieco, J. M. (1988). Anarchy and the Limits of Cooperation: A Realist Critique of the Newest Liberal Institutionalism. International Organization, 42(3), 485-507.
• Guruswamy, L. D. (2002). Sustainable Agriculture: Do GMOs Imperil Biosafety?. Indiana Journal of Global Legal Studies, 9(2), 461-500.
• Haspolat, I. (2012). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar ve Biyogüvenlik. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 59, 75-80.
• History of the Convention. (2021, 23 Aralık). Convention on Biological Diversity. Erişim adresi: https://www.cbd.int/history/
• Jervis, R. (1999). Realism, Neoliberalism, and Cooperation: Understanding the Debate. International Security, 24(1), 42-63.
• Karagöz, A. (1998). Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 7(1), 1-9.
• Kaypak, Ş. (2012). Güvenlikte Yeni Bir Boyut: Çevresel Güvenlik. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi,8(3), 1-22.
• Keohane, R. O. ve Martin L. L. (1999). Institutional Theory, Endogeneity, and Delegation. Working Paper Series, Weatherhead Center for International Affairs, Harvard University.
• Kıvılcım, Z. (2012). Cartagena Protokolü ve Türkiye Biyogüvenlik Mevzuatı. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1), 99-121.
• Litfin, K. (1998). Preface. The Greening of Sovereignty in World Politics içinde (ii-xvi). Cambridge: MIT Press. Orhan, G., Kaya, Y. ve Mazlum, S. C. (2017). Uluslararası Çevre Rejimleri: Oluşturulmaları, İşleyişleri ve Özellikleri. Uluslararası Çevre Rejimleri içinde (3-30). Bursa: Dora Basım Yayın Paarlberg, R. (1997). Agricultural Policy Reform and the Uruguay Round: Synergistic Linkage in a Two-Level Game?. International Organization, 51(3), 413-444.
• Paarlberg, R. (2010). GMO Foods and Crops: Africa’s Choice. New Biotechnology, 27(5), 609-613. Parties to the Cartagena Protocol and its Supplementary Protocol on Liability and Redress. (t.y.). Convention on Biological Diversity. Erişim adresi: https://bch.cbd.int/protocol/parties/ Serdar, İ. (2015). Neorealizm, Neoliberalizm, Konstraktivizm ve İngiliz Okulu Modellerinde Uluslararası Sistemsel Değişikliklere Bakış. The Journal of Europe and Middle East Social Science Studies, 1(1), 14-38.
• Swanson, T. (1999). Why is There a Biodiversity Convention?: The International Interest in Centralized Development Planning. International Affairs, 75(2), 307-331.
• Şener, G. (2015). Avrupa 2020 Stratejisi Kapsamında 2013 Sonrası Ortak Tarım Politikası ve Türkiye’nin Bakışı. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü. Erişim adresi:
• The Rio Conventions. (2013, 12 Aralık). Convention on Biological Diversity. Erişim adresi: https://www.cbd.int/rio/ The Uruguay Round. (t.y.). Erişim adresi: www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/fact5_e.htm Topçu, F. H. (2012). Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi: Müzakereden Uygulamaya. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1), 57-97.
• Topçu, T. (2003). Avrupa Birliği Tütün Ortak Piyasa Düzeni ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Dış İlişkiler ve A.T. Koordinasyon Dairesi Başkanlığı. Erişim adresi: www.tarim.gov.tr/ABDGM/Belgeler/İDARİ%20İŞLER/uzmanlık%20Tezleri/Ttopcu.pdf
• Varol, S. (2005). Dünden Bugüne Ortak Tarım Politikası ve AB Tarımının Yönetim Yapısı. Erişim adresi: www.zmo.org.tr/resimler/ekler/e740b84bb48a64d_ek.pdf
• Waever, O. (1996). Rise and Fall of the Inter-Paradigm Debate. S. Smith, K. Booth ve M. Zalewski (Der.) International Theory: Positivism and Beyond içinde (ss. 149-185). Cambridge: CUP.
• Waltz, K. N. (1993). The Emerging Structure of International Politics. International Security, 18(2), 44-79.