1960 Sonrası Türkiye Ekonomisinde Askeri Harcamalar ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı, 52 - 76, 17.12.2023

Şerife Özşahin , Tayfun Şahin

Öz

Her ülke milli bağımsızlığı sürdürmek ve ulusal sınırları içerisinde yaşayan vatandaşları korumak amacıyla iç ve dış tehditlere karşı savunma politikaları üretmek durumundadır. Bu doğrultuda ülke yöneticileri tarafından belirlenen askeri strateji ve savunma programları doğrultusunda milli gelirden belirli bir pay savunma amacıyla ayrılmaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de 1960-2022 döneminde askeri harcamalar ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisini ampirik olarak test etmektir. Bu kapsamda değişkenler arası nedensellik ilişkisi, dört yöntem aracılığıyla incelenmiştir. Ampirik analiz neticesinde Toda ve Yamamoto ve Hatemi-J asimetrik nedensellik testleri, incelenen dönemde Türkiye’de askeri harcamalar ve ekonomik büyüme arasında geri bildirim hipotezinin geçerli olduğunu ve iki değişken arasında çift yönlü nedenselliğin bulunduğunu göstermiştir. Ancak Hacker ve Hatemi-J simetrik nedensellik testi ve Fourier Toda-Yamamoto nedensellik testleri, ekonomik büyümeden askeri harcamalara tek yönlü nedenselliğin varlığına işaret etmiştir. Bu bulgu, incelenen dönem için Türkiye’de Keynesyen hipotezin doğrulanmadığına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Askeri harcamalar, Savunma, Ekonomik Büyüme, Nedensellik

Kaynakça

• Akcan, A.T. (2019). Türkiye’de Yatırım ve Askeri Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: 1982-2017 ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(2), 359-369.
• Akgül, A., Kaptı, A., & Demir, O. Ö. (2015). Göç ve Kamu Politikaları: Suriye Krizi Üzerine Bir Analiz. The Global Journal of Policy and Strategy, 1-22.
• Akkaya, İ. (2007). Gelişen Teknolojinin Türk Savunma Sanayiine ve Türk Silahlı Kuvvetlerin Modernizasyonuna Olan Etkilerinin Ekonomik Açıdan İncelenmesi (Y.Lisans Tezi). İstanbul.
• Arı, Ü. (1996). Türkiye'nin Jeopolitik Duyarlılık Analizi ve Savunma Sanayii. (Y.Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, M. (2020). Askeri Harcamalar, Ekonomik Büyüme ve Çevre Kirliliği Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Yapısal Kırılmalı Nedensellik Testinden Kanıtlar. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2), 261-275.
• Aydın, B. (2021). Türkiye Ekonomisi İçin Benoit Hipotezinin Geçerliliği. Savunma Bilimleri Dergisi, 39, 1-27.
• Balcı, M., & Göcen, C. E. (2018). Sınır Ötesi Operasyonların Politik Ekonomisi: Fırat Kalkanı Harekâtı Örneği.
• TESAM 3’üncü Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi ''Yerelden Küresele; Türkiye – Türk Dünyası ilişkilerinin dünü, bugünü ve yarını'' (s. 341-350). İstanbul: TESAM.
• Batmaz, T., & Yürük, B. (2021). Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Analizi: Türkiye Örneği (1985-2019). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 1764-1781.
• Benoit, E. (1973). Defense and Economic Growth in Developing Countries. Lexington: Lexington Books.
• Benoit, E. (1978). Growth and Defense in Developing Countries. Economic Development and Cultural Change, 26 (January), 271-280.
• Castillo, J., Lowell, J., Tellis, A.J., Monoz, J., & Zycher, B. (2001). Military Expenditures and Economic growth. Arroya Center RAND Raport. https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/2007/MR1112.pdf
• Ceyhan, T., & Köstekçi, A. (2021). The Effect of Military Expenditures on Economic Growth and Unemployment: Evidence from Turkey. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 31(2), 913-928.
• Chang, T., Chien-Chiang L., Ken, H., & Kuo-Hao, L. (2014). Does Military Spending Really Matter for Economic Growth in China and G7 Countries: The Roles of Dependency and Heterogeneity, Defence and Peace Economics, 25(2), 177-191.
• Christopoulos, D. K., & León-Ledesma, M. A. (2010). Smooth Breaks and Non-linear Mean Reversion: PostBretton Woods real exchange rates. Journal of International Money and Finance, 29(6), 1076-1093.
• Chowdhury, A.R. (1991). A Causal Analysis of Defense Spending and Economic Growth. The Journal of Conflict Resolution. 35(1), 80-97.
• Çolak, O., & Ismayilzada, E. (2021). Kaldor Yaklaşımı Çerçevesinde İmalat Sanayii ve Hizmetler Sektörünün Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: Seçili Geçiş Ekonomileri Örneği. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 3(1), 82-100.
• Değer, S., & Sen, S. (1995). Military Expenditure and Developing Countries, Chapter 11 in Handbook of Defense Economics. Vol. 1, ss. 275-307.
• Destek, M. A. (2016). NATO Ülkelerinde Askeri Harcamalar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Panel Veri Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi,
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of The Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root, Journal of The American Statistical Association, 74, 427-431.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series With a Unit Root, Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Doğan, F. C. (2018). G-8 Ülkelerinde ve Türkiye'de Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri ve Zaman Serisi Analizi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Dunne, P., & Nikolaidou, E. (2005). Military Spending and Economic Growth in Greece, Portugal and Spain. Frontiers in Finance and Economics, SKEMA Business School, 2(1): 1-17.
• Durgun, Ö. ve Timur, M. C. (2017). Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(54), 126-137.
• Elveren, A. Y. (2021). Askeri Harcamalar ve Ekonomi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Enders, W., &Jones, P. (2015). Grain Prices, Oil Prices, and Multiple Smooth Breaks in a VAR. Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 20(4), 399-419.
• Erbaykal, E. (2007). Türkiye’de Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eshay, E. (1983). Fiscal And Monetary Policies And Problems in Developing Countries (Cilt 87). Cambridge: Cambridge University Press.
• Giray, F. (2004). Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 5(1), 181-199.
• Gökbunar, R., & Yanıkkaya, H. (2004). Savunma Harcamalarını Belirleyen Faktörler ve Ekonomik Büyümeye Etkileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59(1), 159-179.
• Gökmenoğlu, K. K., Taşpınar, N., & Sadeghieh, M. (2015). Military expenditure and economic growth: the case of Turkey, Procedia Economics and Finance, 25, 455-462.
• Görkem, H., & Işık, S. (2008). Türkiye'de Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki (1968-2006). Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 405-424.
• Granger, C., & Yoon, G. (2002). Hidden Cointegration, University of California at San Diego, Economics Working Paper Series, Department of Economics, UC San Diego.
• Gültekin Tarla, E. & Boyrazlı, M. A. (2023). Savunma Harcamaları İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği. Savunma Bilimleri Dergisi, 2(43), 295-312.
• Güriş, B. (2019). A New Nonlinear Unit Root Test with Fourier Function. Communications in Statistics-Simulation and Computation. 48(10), 3056-3062.
• Hacker, R. S., & Hatemi-J A. (2006). Tests for Causality Between Integrated Variables Using Asymptotic and Bootstrap Distributions: Theory and Application. Applied Economics, 38(13), 1489–1500.
• Halıcıoğlu, F. (2004). Defense Spending and Economic Growth in Turkey: An Empirical Application of New Macroeconomic Theory. Review of Middle East Economics and Finance, 2(3), 193-201.
• Has, B. ve Çınar, S. (2022). Türkiye’de Askeri Harcamalar ve Ekonomik Büyüme: Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 9(2), 256-270.
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric Causality Tests with an Application. Empirical Economics, 43(1), 447–456.
• Hatemi-J, A., Chang, T., Chen, W-Y., Lin, F-L., & Gupta, R. (2018). Asymmetric Causality Between Military Expenditures and Economic Growth in Top Six Defense Spenders. Quality ve Quantity: International Journal of Methodology, 52(3), 1193-1207.
• Hemming, R., & Hewitt, D.P. (1991). Military Expenditure. In Public Expenditure Handbook. (Eds.) Ke-young Chu & Richard Hemming. USA: International Monetary Fund. https://doi.org/10.5089/9781557752222.071.ch013
• Hepsağ, A. (2022). Ekonometrik Zaman Serileri Analizlerinde Güncel Yöntemler: WinRats Uygulamalı. Der Yayınları: İstanbul.
• Hewitt, D. (1991). What Determines Military Expenditures? Finance and Development, 28(4), 22-25.
• Hyman, D.N. (2011). Public Finance: A Contemporary Application of Theory to Policy. Tenth Edition, South-Western, Cengage Learning.
• İpek, E. (2014). Savunma Harcamalarının Seçilmiş Makroekonomik Değişkenler Üzerine Etkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 113-126.
• Jain, A., & Ghosh, S. (2013), Dynamics of Global Oil Prices, Exchange Rate and Precious Metal Prices in India, Resources Policy, 38 (1), 88-93.
• Kalyoncu, H., & Yücel, F. (2006). An Analytical Approach on Defense Expenditure and Economic Growth: The Case of Turkey and Greece. Journal of Economic Studies, 33(5), 336-343.
• Kanca, O. C., & Yamak, R. (2020). Türkiye Ekonomisi Açısından Benoit Hipotezinin Testi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(3), 823-839.
• Karagöl, E., & Palaz, S. (2004). Does Defense Expenditures Deter Economic Growth In Turkey? A Cointegration Analysis. Defence and Peace Economics, 15(3), 289-298.
• Karakaya, C., & Şahinoğlu, T. (2020). Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Business and Economics Research Journal, 11(2), 335-351.
• Kaya, S. S. (2013). Türkiye’de Savunma Harcamalarının İktisadi Etkileri Üzerine Nedensellik Analizi (1970–2010). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 17-38.
• Kesgingöz, H., & Olcay, T. (2016). Türkiye ve Seçilmiş Ortadoğu Ülkeleri için Benoit Hipotezinin Sınanması: Panel Veri Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 585-607.
• Koç, Ş., & Özcan, G. (2023). Endüstri 4.0’ın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: G7 Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-16.
• Kollias, C., Manolas, G., & Paleologou, S.Z. (2004) Defence expenditure and economic growth in the European Union: A causality analysis. Journal of Policy Modeling, 26(5) 553–569.
• Korkmaz, Ö., & Bilgin, T. (2017). Askeri Harcamalar ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Karşılaştırmalı Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (18), 289-316.
• Köse, Z., Gölpek, F. ve Doğan, F. C. (2019). Savunma harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin incelenmesi: Türkiye örneği. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 30-40.
• Lee, C.C., & Chen, S. (2007). Do Defence Expenditures Spur GDP? A Panel Analysis From OECD and non‐OECD Countries. Defence and Peace Economics, 18(3), 265–280.
• Lee, J., & Strazicich, M. C. (2003). Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks, The Review of Economcis and Statistics, 85(4), 1082-1089.
• Lee, J., & Strazicich, M. C. (2004). Minimum LM Unit Root Test with One Structural Break, Manuscript, Department of Economics, Appalachian State University, 1-16.
• Lipow, J., & Antinori, C. M. (1995). External Security Threats, Defense Expenditures, and the Economic Growth of Less-Developed Countries. Journal of Policy Modeling, 17(6), 579–595.
• Looney, R. (1994). Third World Defense Expenditures. London: Jai Press, Inc.
• Manamperi, N. (2016). Does Military Expenditure Hinder Economic Growth? Evidence from Greece and Turkey. Journal of Policy Modeling, 38(6), 1171-1193.
• Mendez, R. P. (1999). Global Public Goods: International Cooperation in the 21st Century. (I. Kaul, I. Grunberg ve S. Mark) New York: Oxford University Press, Inc.
• Nadaroğlu, H. (1985). Kamu Maliyesi Teorisi. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Naimoglu, M., & Özbek, S. (2022). Türkiye’de Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Yeniden Gözden Geçirilmesi: Fourier Yaklaşımı. İzmir İktisat Dergisi, 37(1), 174-188.
• Nazlıoğlu, S., Görmüş A., & Soytaş, U. (2016). Oil Prices and Real Estate Investment Trusts (REITS): Gradualshift Causality and Volatility Transmission Analysis. Energy Economics, 60: 168-175.
• Nordhaus, W., Oneal, J., & Russett, B. (2012). The Effects of the International Security Environment on National Military Expenditures: A Multicountry Study. Uluslararası Organizasyon, 66(3), 491-513.
• Ng, S., & Perron, P. (2001). Lag Length Selection and The Construction of Unit Root Tests with Good Size and Power, Econometrica, 69(6), 1519-1554.
• Özer, M. O. (2020). Savunma Harcamaları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye için Bir Fourier Eşbütünleşme Testi Uygulaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 23(1), 186-197.
• Özsoy, O. (2008). Defence Spending and the Macroeconomy: The Case of Turkey. Defence and Peace Economics 19(3), 196-197.
• Perron, P. (1989). The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1361-1401.
• Phillips, P. C.B., & Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression, Biometrica, 75(2), 335-346.
• Poole, E., & Bernard, J. (1992). Defence Innovation Stock and Total Factor Productivity. The Canadian Journal of Economics, 25(2), 438-452.
• Sandler, T., & George, J. (2016). Military Expenditure Trends for 1960–2014 and What They Reveal. Global Policy, 7: 174-184.
• Saygılı, Z. (2022). Savunma Sanayi ve Savunma Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği (2002-2019). Altınbaş Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Soyyiğit Kaya, S. (2013). Türkiye’de Savunma Harcamalarının İktisadi Etkileri Üzerine Nedensellik Analizi (1970 – 2010). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 17-38.
• Sürücü, L., Eminer, F., & Sağbaş, M. (2022). The Relationship of Defense Expenditures and Economic Growth Examples of Turkey and China (2000-2020). Güvenlik Stratejileri Dergisi, 18, 171-199.
• Şenesen, G. G. (2002). Türkiye’de Savunma Harcamaları ve Ekonomik Etkileri 1980-2001. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Şit, M. (2018). Macroeconomic Effects of Defense Expenditures in Turkey. Savunma Bilimleri Dergisi, 17(2), 93-114.
• Taş, S., Örnek, İ., & Aksoğan, İ. (2013). Türkiye’de Savunma Harcamaları, Büyüme ve Gelir Eşitsizliği, 1970-2008: Ekonometrik Bir İnceleme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(3), 659-682.
• Toda, H.Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes, Journal of Econometrics, 66, 225-250.
• Topal, M. H. (2018). Türkiye’de Askeri Harcamalar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Bir Analizi (1960-2016), Maliye Dergisi, 174, 175-202.
• Topal, M. H., Unver, M., & Türedi, S. (2022). The Military Expenditures and Economic Growth Nexus: Panel Bootstrap Granger Causality Evidence from NATO Countries. Panoeconomicus, 69(4), 555–578.
• Tuncay, Ö. (2017). Finansal Serbestleşme Sonrası Dönem Savunma Harcamalarının Ekonomik Analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(2), 23-37.
• Tüğen, K. (1988). Dünyada ve Türkiye'de Savunma Harcamalarındaki Gelişmeler ve Ekonomik Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F., 3(2), 285-302.
• Üçler, G. (2017). Türkiye'de Savunma Harcamalarının İşsizlik Üzerine Etkisi: 1980-2014 Dönemi için Ekonometrik Bir Analiz. Journal of Yasar University, 12(46), 161-170.
• Yalçın, O. (2012). İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Türk Amerikan İlişkileri. Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 21, 103-105.
• Yardımcı, M.C. (2022). Savunma Harcamaları ile Ekonomik Büyüme İlişkisi: Benoit Hipotezinin Geçerliliğinin Sınanması. Journal of Emerging Economies and Policy, 7(1), 436-445.
• Yılancı, V., & Özcan, B. (2010). Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin Savunma Harcamaları İle GSMH Arasındaki İlişkinin Analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 21-33.
• Yıldız, B., & Akbulut Yıldız, G. (2019). Ortadoğu Ülkelerinde Askeri Harcamalar ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Bootstrap Panel Granger Nedensellik Analizi. Sayıştay Dergisi, (112), 53-74.
• Yılmaz, B., Atik, M., & Melekoğlu, G. (2022). Savunma Harcamalarının Ekonomiye Etkisi ve Harcama Kalemlerinin Ağırlıklarının Belirlenmesi. SAVSAD Savunma ve Savaş Araştırmaları Dergisi, 32(2), 273-304.
• Yılmaz, M. (2023). Doğum Oranı ve Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi - Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(1), 93-102.
• Zivot, E., & Andrews, K. (1992). Further Evidence on the Great Crash, The Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis, Journal of Business and Economic Statistics, 10, 251-270.