Kredi Temerrüt Takas Primi (CDS) ve Korku Endeksinin (VIX) Borsa İstanbul Endeksleri Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 402 - 419, 31.12.2024

Yusuf Çetinkaya Gülbahar Üçler

Öz

Teknolojinin gelişimi ve küresel finansal sistemin değişimiyle birlikte finansal piyasalarda yeni araçlar ortaya çıkmaya başlamış ve yaşanan finansal krizler de bu sürece öncülük etmiştir. Özellikle 2008 küresel finansal kriz döneminde kredi derecelendirme kuruluşlarının kredi riskini ölçmede yetersiz kalması, Kredi Temerrüt Takaslarının (CDS) risk ölçümünde önemli bir finansal enstrüman olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Benzer şekilde korku endeksi olarak adlandırılan VIX endeksi, finansal piyasalarda yatırımcılar için önemli bir risk göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’ de CDS primleri ve VIX endeksinin farklı borsa endeksleri üzerindeki etkisini incelemektir. Bu amaçla sırasıyla BIST-100, BIST-Mali ve BIST-Sınai endekslerinin bağımlı değişken olduğu üç farklı model oluşturulmuştur. Çalışma 2011:01-2023:12 dönemini kapsamaktadır. Modellerde yer alan değişkenler arasındaki kısa ve uzun dönem ilişkilerinin belirlenmesi amacıyla ARDL yöntemi ve Sınır Testi kullanılmıştır. Çalışmanın ampirik bulgularına göre, CDS primi ve VIX endeksi, ana sektör endekslerini uzun ve kısa dönemde negatif yönde etkilemektedir. Ayrıca ampirik sonuçlar, ülke riskini temsil eden CDS priminin, küresel bir risk göstergesi olan VIX endeksine kıyasla Borsa İstanbul yatırımcıları için daha önemli bir gösterge olduğu yönündedir.

Anahtar Kelimeler

CDS, VIX, BIST 100, BIST-Mali, BIST-Sınai

Kaynakça

• Abasov, F. (2023). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Çevre Üzerindeki Etkisi: Türkiye için Kirlilik Sığınağı Hipotezi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir.
• Acaravcı, S.K. & Karaömer, Y. (2017). Borsa İstanbul (BIST-100) ve Kredi Temerrüt Takası (CDS) Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mediterranean International Conference on Social Sciences Proceedings, Dobra Knjiga, 260-273
• Akgüneş, A.O. (2021). VIX Endeksinde Meydana Gelen Değişmelerin BIST Endeksleri Üzerine Etkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Kırklareli Üniversitesi Muhasebe ve Vergi Bölümü, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 19(1):237-252.
• Altuntaş, D. & Ersoy, E. (2020). CDS Primi ile BIST 30 Endeksi ve BIST Bankacılık Endeksi Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 2(2): 144-155
• Apergis, N. & Lake, A. (2010). Credit Default Swaps and Stock Prices: Further Evidence of Mean and Volatility Transmission Using a MVGARCH-M model. China-USA Review, 9(11): 1-22.
• Arık, E. & Mutlu E. (2014). Global Risk Aversion, the Benchmark Index and the Foreign Investors: The Case of Borsa İstanbul. Borsa İstanbul Working Paper No.08.
• Asandului, M., Lupu, D., Mursa, G. C., Cuza, A. I. & Musetescu, R. (2015). Dynamic Relations Between CDS and Stock Markets in Eastern European Countries. Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 4: 151-170.
• Augustin, P., Subrahmanyam, M.G., Tang, D.Y. &Wang, S. Q. (2016). Credit Default Swaps: Past, Present and Future. Annual Review of Financial Economics, 8(1): 175-196.
• Balı, S., & Yılmaz, Z. (2012). Kredi temerrüt takası marjları ile İMKB endeksi arasındaki ilişki. 16. Finans Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, 83-104.
• Becker, R., Clements, A.E. & McClelland, A. (2009). The Jump Component of S&P 500 Volatility and the VIX Index. Journal of Banking & Finance, 33(6): 1033-1038.
• Bektur, C. & Malcıoğlu, G. (2017). Kredi Temerrüt Takasları ile BIST 100 Endeksi Arasındaki İlişki: Asimetrik Nedensellik Analizi. AİBU Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3): 73-83.
• Bollerslev, T., Tauchen, G. & Zhou, H. (2009). Expected Stock Returns and Variance Risk Premia. The Review of Financial Studies, 22(11): 4463-4492.
• Bomfim, A. N. (2005). Understanding Credit Derivatives and Related Instruments. USA: Elsevier Inc. Chan, K. C., Fung, H.G. & Zhang, G. (2009). On the Relationship Between Asian Sovereign Credit Default Swap Markets and Equity Markets. Journal of Asia Business Studies, 4(1): 3-12.
• Coudert, V. & Gex, M. (2008). Does Risk Aversion Drive Financial Crises? Testing The Predictive Power of Empirical Indicators. Journal of Empirical Finance, 15(2): 167-184.
• Dickey, D. A. & Wayne, A. F. (1981). Likelihood Ratıo Statistics for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Econometrica, 49(4): 1057-1072.
• Engle, R.F. & Granger, C.W.J. (1987). Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. The Econometric Society, 55(2): 221-276
• Emna, R. & Myriam, C. (2017). Dynamics of the Relationship Between Implied Volatility Indices and Stock Prices Indices: The Case of European Stock Markets. Asian Economic and Financial Review, 7 (1): 52-62. Erdoğdu, H., & Baykut, E. (2016). BIST Banka Endeksi’nin (XBANK), VIX ve MOVE Endeksleri ile İlişkisinin Analizi. Bankacılar Dergisi, 98: 57-72.
• Evci, S. (2020). Kredı̇ Temerrüt Swapları ile Borsa İstanbul Arasındakı̇ Eşbütütünleşme İlı̇şkı̇sı̇nı̇n Analı̇zı̇. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1): 100-117. Fernandes, M., Medeiros, M.C. & Scharth, M. (2013). Modeling and Predicting the CBOE Market Volatility Index. Sao Paulo Schools of Economics, Working Paper 342, Ceqef No: 10.
• Fung, H.G., Sierra, G., Yau, J. & Zhang, G. (2008). Are the U.S. Stock Market and Credit Default Swap Market Related? Evidence from the CDX Indices. The Journal of Alternative Investments, 11(1): 43-61.
• Gürsoy, S. (2020). Investigation of the Relationship Between VIX Index and BRICS Countries Stock Markets: An Econometric Application. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(2): 397-413.
• Hancı, G. (2014), Kredi Temerrüt Takasları ve BIST-100 Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Maliye Finans Yazıları, 28 (102):9-22.
• Hassan, M.K., Maroney, N.C., El-Sady, H.M. & Telfah, A. (2003). Country Risk and Stock Market Volatility, Predictability and Diversification in the Middle East and Afrika. Economic Systems. 27(1): 63-82.
• Hwang, E., Min, H. G., Kim, B. G. & Kim, H. (2013). Determinants of Stock Market Comovements Among US and Emerging Economies During the US Financial Crisis. Economic Modelling, 35: 338-348.
• İlhan, B. & Bayır, M. (2021). BIST Sınai ve BIST Mali Endeksi ile CDS, Faiz, Döviz Kuru, Toplam Krediler ve COVİD-19 Arasındaki Dinamik İlişki. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(4):3090-3110.
• İltaş, Y. & Güzel, F. (2021). Borsa Endeksi ve Belirsizlik Göstergeleri Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(3): 411-424.
• Kaya, A., Güngör, B. & Özçomak, M. S. (2014). Is VIX Indeks a Fear Indeks for Investors? OECD Countries Stock Exchange Example with ARDL Approach. Proceedings of the First Middle East Conference on Global Business, Economics, Finance and Banking (ME14 DUBAI Conference) Dubai, 10-12 October 2014.
• Kunt, A.S. (2008). Kredi Temerrüt Swapları ve Türkiye’nin Kredi Temerrüt Swap Priminin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kuzu, S. (2017). Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Faiz Koridoru Stratejisinin Hisse Senedi Piyasası ve Döviz Kuru Üzerine Etkisinin Analiz Edilmesi. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2): 46-61.
• Korkmaz, T., & Çevik, E. İ. (2009). Zımni Volatilite Endeksinden Gelişmekte Olan Piyasalara Yönelik Volatilite Yayılma Etkisi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 3(2): 87- 105
• Longstaff, F. A., Pan, J., Pedersen, L. H. & Singleton, K. J. (2011). How Sovereign Is Sovereign Credit Risk?. American Economic Journal, 3(2): 75-103.
• Phillips, P.C.B. & Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2): 335-346.
• Narayan, P.K. & Smyth, R. (2005). The Residential Demand for Electricity in Australia: An Application of the Bounds Testing Approach To Cointegration. Energy Policy, 33(4): 467-474.
• Ng, S. & Peron P. (2001). Lag Length Selection and the Construction of Unit Root Tests with Good Size and Power. Econometrica, 69(6): 1519–1554.
• O’Rourke K.H. (2020). Economic History and Contemporary Challenges to Globalization. J Econ Hist., 79(2):356-82
• Özpınar, Ö., Doru, O. & Özman, H. (2018). Kredi Temerrüt Takası (CDS) ve Kur-Faiz İlişkisi: Türkiye Örneği. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 2(4): 31-45.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. & Smith R.J. (2001). Bounds Testing Approach to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3): 289-326.
• Rigobon, R. & Sack, B. (2004). The Impact of Monetary Policy on Asset Prices. Journal of Monetary Economics, 51(8): 1553-1575. Sakarya, Ş. & Akkuş, H.T. (2018). BIST-100 ve BIST Sektör Endeksleri ile VIX Endeksi Arasındaki İlişkisinin Analizi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(40): 351-373.
• Sarıgül, H. & Şengelen, H. E. (2020). Ülke Kredi Temerrüt Takas Primleri ile Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişki: Borsa İstanbul’da Banka Hisse Senetleri Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 86, 205-222.
• Sarwar, G. (2012). Is VIX an Investor Fear Gauge In BRIC Equity Markets. J. Multinational Financial Management, 22 (3): 55–65.
• Şevik, S. (2022). VIX Korku Endeksinin Dış Ticaret Faaliyetlerine Olan Etkisi Türkiye Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi: Kütahya
• Shear, F. & Butt, H. A. (2017). Relationship between Stock and the Sovereign CDS markets: A Panel VAR Based Analysis. South Asian Journal of Management Sciences, 11(1): 52-67.
• Silva, E.O. & Paulo, W. L. (2015). Determinants of Sovereign CDS Spreads: Evidence from Brazil. International Business Research, 8(7): 102-107.
• Turgut, E. (2020). CDS Primlerinin Borsa Endeksleri ile İlişkisi: Kırılgan 5’li ve G7 Ülkeleri Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Whaley, R.E. (2000). The Investor Fear Gauge. Journal of Portfolio Management, 26(3): 12-18.
• Yavuz, A.E. (2022). CDS, OVX ve VIX Endekslerinin BRICS ve MIST Ülke Borsa Endeksleri Üzerindeki Etkilerinin Karşılaştırmalı Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.