Tax Culture and Tax Administration Culture as Factors Forming Fiscal Culture in Türkiye

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 420 - 435, 31.12.2024

Nagihan Erdal , İhsan Cemil Demir

Öz

Tax culture is the totality of the elements that shape individuals' and society's perceptions, attitudes and behaviors regarding taxes. Tax administration culture reflects the interaction between the tax administration and the taxpayer on issues related to tax administration on the perceptions, attitudes and behaviors of individuals and society about tax administration. As a factor that constitutes fiscal culture, tax culture and tax administration culture guide the implementation of fiscal policies by addressing the interaction of taxes with other fiscal instruments. In this study, a questionnaire was administered to 1.750 people across Türkiye in order to measure the perception of tax culture and tax administration culture and to determine the factors affecting this perception.According to the results, the perception of tax culture and tax administration culture is slightly above average and generally positive. When the frequency distributions of the items that constitute the tax culture and tax administration culture are analyzed, it is seen that there is a positive perception of tax culture and a negative perception of tax administration culture. The factors affecting tax culture and tax administration culture are analyzed in three categories: demographic, socio-cultural and socio-economic factors.

Anahtar Kelimeler

Tax, Tax Culture, Tax Administration Culture, Fiscal Culture, Social Perception

Türkiye'de Mali Kültürü Oluşturan Faktörler Olarak Vergi Kültürü ve Vergi İdaresi Kültürü

Öz

Vergi kültürü, bireylerin ve toplumun vergiyle ilgili algı, tutum ve davranışlarını şekillendiren unsurların bütünüdür. Vergi idaresi kültürü, vergilerin vergi idaresiyle ilgili konularda vergi idaresiyle mükellef arasında gerçekleşen etkileşimin bireylerin ve toplumun vergi idaresiyle ilgili algı, tutum ve davranışlarına yansımasıdır. Mali kültürü oluşturan bir faktör olarak vergi kültürü ve vergi idaresi kültürü, vergilerin diğer mali araçlarla etkileşimini ele alarak uygulanacak maliye politikalarına yol gösterici niteliktedir. Bu araştırmada vergi kültürü ve vergi idaresi kültürü algısını ölçmek ve bu algıyı etkileyen unsurları belirlemek için 1.750 kişiye Türkiye genelinde anket uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, vergi kültürü ve vergi idaresi kültürü algısı ortalamanın biraz üzerinde olup genellikle pozitiftir. Vergi kültürünü ve vergi idaresi kültürünü oluşturan maddelerin frekans dağılımları incelendiğinde ise vergi kültüründe pozitif, vergi idaresi kültüründe negatif bir algının hakim olduğu görülmektedir. Vergi kültürünü ve vergi idaresi kültürünü etkileyen unsurlar demografik, sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik unsurlar olmak üzere üç kategoride incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergi Kültürü, Vergi İdaresi Kültürü, Mali Kültür, Toplumsal Algı

Kaynakça

• Abbas, Y., Tjen, C. & Wicaksono, P. T. (2021). Tax Education and Tax Awareness: An Analysis on Indonesian Tax Education Program. LPEM-FEBUI Working Paper, 060: 1-8.
• Aktan C.C. & Çoban H. (2012). Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi Perspektiflerinden Vergiye Karşı Tutum ve Davranışları Belirleyen Faktörler. Eds: C.C. Aktan, A. Kesik ve D. Dileyici. İçinde; Yeni Maliye: Değişim Çağında Kamu Maliyesi, Yeni Trendler, Yeni Paradigmalar, Yeni Öğretiler, Yeni Perspektifler (199-223). Hermes Matbaacılık: Ankara.
• Alm, J. & Torgler, B. (2006). Culture Differences and Tax Morale in the United States and in Europe. Journal of Economic Psychology, 27(2): 224-246.
• Alm, J., Jackson, B.R. & McKee, M. (1992). Estimating the Determinants of Taxpayer Compliance with Experimental Data. National Tax Journal, 45(1): 107-114.
• Alm, J., Sanchez, I. & De Juan, A. (1995). Economic and Noneconomic Factors in Tax Compliance. KYKLOS, 48: 3-18.
• Ardiansyah, R., Sudarma, M., Djamhuri, A. & Andayani, W. (2021). Taxpayer Compliance and Tax Amnesty; Does Tax Amnesty Work. The International Journal of Accounting and Business Society, 29(3): 139-154.
• Atçeken, F.D., Altundemir, M.E. & Turan, A.H. (2018). Vergi Aflarının Vergi Uyumuna Etkisi: Kocaeli Örneği. Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(1): 59-75.
• Aydın, Z.B. & Akbelen, Z. (2020). Vergi Aflarına Yönelik Mükellef Görüşleri ve Sosyo-Ekonomik Faktörlere İlişkin Bir Analiz. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(1): 215-234.
• Ayyıldız, Y. (2014). Vergi Mükelleflerinin Suç ve Ceza Algısı: Türkiye Alan Araştırması. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 598: 19-43.
• Batrancea, L., Nichita, A., Olsen, J., Kogler, C., Kirchler, E., Hoelzl, E.,... & Zukauskas, S. (2019). Trust and Power as Determinants of Tax Compliance across 44 Nations. Journal of Economic Psychology, 74: 102-191.
• Beck, P.J., Davis, J.S. & Jung, W.O. (1991). Experimental Evidence on Taxpayer Reporting Under Uncertainty. Accounting Review, 66(3): 535-558.
• Brink, W.D. & Porcano, T.M. (2016). The Impact of Culture and Economic Structure on Tax Morale and Tax Evasion: A Country-Level Analysis Using SEM. Advances in Taxation, 23: 87-123.
• Canbay, T. & Çetin, G. (2007). Vergiye Uyumu Belirleyen Bir Faktör Olarak Vergi Kültürü. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1): 52-64. Cansız, H. (2015). Defterdarlık Çalışanlarının Vergi Algıları: Afyonkarahisar Örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(2): 433-450.
• Chuenjit, P. (2014). The Culture of Taxation: Definition and Conceptual Approaches for Tax Administration. Journal of Population and Social Studies, 22(1): 14-34.
• Clotfelter, C. T. (1983). Tax Evasion and Tax Rates: An Analysis of İndividual Returns. The Review of Economics and Statistics, 65(3): 363-373.
• Cummings, R. G., Martinez-Vazquez, J., McKee, M., & Torgler, B. (2009). Tax Morale Affects Tax Compliance: Evidence from Surveys and an Artefactual Field Experiment. Journal of Economic Behavior & Organization, 70(3): 447-457.
• Çelikkaya, A. & Gürbüz, H. (2006). Mükelleflerin Vergiye Gönüllü Uyumunu Etkileyen Faktörlerin Analizi: Bir Alan Çalışması. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 21(247): 122-139.
• Çiçek, H. & Herek, H. (2012). Türkiye'deki Vergi Suç ve Cezalarının Değerlendirilmesi: Antalya İli Örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1): 311-342.
• Çiçek, H., Karakaş, M. & Yıldız, A. (2008). Güney Doğu Anadolu Bölgesi'nde Vergi Yükümlülerinin Vergiyi Algılama ve Tutum Analizi: Bir Alan Araştırması. Ümit Ofset Matbaacılık: Ankara.
• Çiçek, U. & Bitlisli, F. (2017). Vergi Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Vergi Bilinci ve Farkındalığı Üzerindeki Etkisi: Bir Araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10(2): 261-278.
• Demir, İ.C. (2013). Türkiye’de Vergi Yükü (Objektif ve Subjektif Vergi Yönleriyle). Dora Yayıncılık: Bursa. Demir, İ.C. & Küçükilhan, M. (2013). Vergi Mükelleflerinin Kayıt Dışı Ekonomi Algısı: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1): 31-48.
• Demir, İ.C. (2017). Kamu Maliyesi (Üçüncü Baskı). Limit Yayınları: Afyonkarahisar.
• Demir, İ.C. & Ciğerci, İ. (2016). Vergi Bilincinin Oluşumunda Eğitimin Rolü: İlköğretim Öğrencileriyle Ampirik Bir Çalışma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23(1): 127-143.
• Demir, M., Demirgil, B., Mazman İtik, Ü. & Deniz, Y. (2016). Vergi Dairesi Personeli Açısından Vergi Aflarının Etkinliği: Sivas İlinde Bir Araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2): 275-302.
• Doğan, B.S. (2020). Karmaşık Vergi Sistemi ve Maliyetleri. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2(2): 129-139.
• Dumlupınar, S. & Yardımcıoğlu, F. (2015). Vergi Denetimlerinin Kayıtdışı Ekonomi Üzerine Etkisi: Trabzon İli Örneği. Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(1): 1-16.
• Erdal, N. (2024). Türkiye’de Mali Kültürü Belirleyen Faktörler: Ampirik Bir Çalışma, [Doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Feinstein, J.S. (1991). An Econometric Analysis of Income Tax Evasion and Its Detection. The RAND Journal of Economics, 4(12): 14-35.
• Freire-Serén, M.J. & Panadés, J. (2013). Do Higher Tax Rates Encourage/Discourage Tax Compliance?. Modern Economy, 4(12): 809-817.
• Gangl, K., Torgler, B., Kirchler, E. & Hofmann, E. (2014). Effects of Supervision on Tax Compliance: Evidence from a Field Experiment in Austria. Economics Letters, 123(3): 378-382.
• Gencel, U. & Kuru, E. (2012). Vergi Kültürü ve Vergi Politikaları Etkileşimi: Türkiye Değerlendirmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(20): 29-60.
• Gergerlioğlu, U. & Aytaç, D. (2021). The Measurement of the Students Attitudes Regarding Tax Consciousness: A Case Study. Aurum Journal of Social Sciences, 6(1): 59-78.
• Hastuti, R. (2014). Tax Awareness and Tax Education: A Perception of Potential Taxpayers, International Journal of Business, Economics and Law, 5(1): 83-90.
• İpek, S., Aktas, E. & Kaynar, İ. (2012). Demografik Faktörlerin Vergi Affına Bakış Üzerindeki Etkileri: Trakya Bölgesinde Ticari Kazanç Elde Eden Yükümlülere Yönelik Bir Uygulama. İstanbul İktisat Dergisi, 62(2): 79-98.
• Jayawardane, T.G.D.S. & Low, K. (2017). Exploring Key Determinants of Tax Compliance Decision Among Individual Taxpayers in Sri Lanka. European Journal of Business and Management, 9(3): 125-135.
• Kadıoğlu Özdemir, H. (2021), Maliye Bölümü Lisans Öğrencilerinin Vergi Bilincinin Ölçülmesi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Maliye Bölümü Öğrencileri Örneği. Karadeniz Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2(1): 1-15.
• Karaca, C., Oktay, S. & Yemez, İ. (2020). Vergi Uyumunun Ekonomik Ve Sosyo-Kültürel Belirleyicileri: Sivas İli Örneği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (2020 Sonbahar Özel Sayı I/II): 62-73.
• Kasper, M. & Alm, J. (2022). Audits, Audit Effectiveness and Post-Audit Tax Compliance. Journal of Economic Behavior & Organization, 195: 87-102.
• Kastlunger, B., Lozza, E., Kirchler, E. & Schabmann, A. (2013). Powerful Authorities and Trusting Citizens: The Slippery Slope Framework and Tax Compliance in Italy. Journal of Economic Psychology, 34: 36-45.
• Kemme, D.M., Parikh, B. & Steigner, T. (2020). Tax Morale and International Tax Evasion. Journal of World Business, 55(3): 2-12.
• Kirchler, E., Hoelzl, E., & Wahl, I. (2008). Enforced Versus Voluntary Tax Compliance: The “Slippery Slope” Framework. Journal of Economic Psychology, 29(2): 210-225.
• Koç, Ö.E. (2019). Mükelleflerin Vergi Aflarına Bakışı: Çorum İli Üzerine Bir Araştırma. Maliye Araştırmaları Dergisi, 5(2): 159-174.
• Kogler, C., Batrancea, L., Nichita, A., Pantya, J., Belianin, A. & Kirchler, E. (2013). Trust and Power as Determinants of Tax Compliance: Testing the Assumptions of the Slippery Slope Framework in Austria, Hungary, Romania and Russia. Journal of Economic Psychology, 34: 169-180.
• Korostelkina, I., Dedkova, E., Vаraksa, N. & Korostelkin, M. (2020). Models of Tax Relations: Improving the Tax Culture and Discipline of Taxpayers in the Interests of Sustainable Development. In E3S Web of Conferences, 1-13.
• Lang, O., Nöhrbaß, K.H. & Stahl, K. (1997). On Income Tax Avoidance: The Case of Germany. Journal of Public Economics, 66(2): 327-347.
• Mendoza, J.P., Wielhouwer, J.L. & Kirchler, E. (2017). The Backfiring Effect of Auditing on Tax Compliance. Journal of Economic Psychology, 62: 284-294.
• Mutluer K., Öner E. & Kesik A. (2013).Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi (Üçüncü Baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul
• Nerré, B. (2001). The Concept of Tax Culture. In Proceedings. Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, 94: 288-295.
• Nerré, B. (2002). Modeling Tax Culture-A First Approach. In Proceedings. Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, 95: 34-41.
• Noyan, E. & Samancı, M. (2022). Türkiye’de Vergilerin Kamu Finansmanindaki Rolü Üzerine Bir İnceleme. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 4(2): 144-156.
• Nurkhin, A., Novanty, I., Muhsin, M. & Sumiadji, S. (2018). The İnfluence of Tax Understanding, Tax Awareness and Tax Amnesty toward Taxpayer Compliance. Jurnal Keuangan Dan Perbankan, 22(2): 240-255.
• Organ, İ. & Çavdar, F. (2017). Türkiye’de Vergi Müfettişleri Perspektifinden Vergi Denetiminde Sorunlar: İstanbul, Tekirdağ, Edirne Ve Kırklareli ‘den Bulgular. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2): 145-168.
• Ömürbek, N., Çiçek, H.G. & Çiçek, S. (2007). Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları. Maliye Dergisi, 153(2007): 102-122.
• Park, C.G. & Hyun, J.K. (2003). Examining the Determinants of Tax Compliance by Experimental Data: A Case of Korea. Journal of Policy Modeling, 25(8): 673-684.
• Pommerehne, W.W. & Weck-Hannemann, H. (1996). Tax Rates, Tax Administration and Income Tax Evasion in Switzerland. Public Choice, 88(1-2): 161-170.
• Ramona-Anca, N. & Larissa-Margareta, B. (2013). The Implications of Tax Morale on Tax Compliance Behaviour. Annals of Faculty of Economics, 1(1): 739-744.
• Sağbaş, İ. & Başoğlu, A. (2005). İlköğretim Çağındaki Öğrencilerin Vergileri Algılaması: Afyonkarahisar İli Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2): 123-144.,
• Sağlam, M. (2013). Vergi Algısı ve Vergi Bilinci Üzerine Bir Araştırma: İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinde Vergi Algısı ve Bilinci. Sosyoekonomi, 19(19): 315-334.
• Sağlam, M. & Aytaç, D. (2015). Vergi Mükelleflerinin Vergi Denetimi Algıları: Çorum Örneği. Sosyoekonomi, 23(25): 127-148.
• Slemrod, J. (1985). An Empirical Test for Tax Evasion. Review of Economics and Statistics, 67(2): 232-238. Stetsenko, T. & Nishcheretov, O. (2021). Tax Culture and Tax Morale: Impact on Tax Compliance in Ukraine. Social Economics, 61: 83-91.
• Tabakan, G. & Orçun, A. (2021). Vergiye Gönüllü Uyumu Etkileyen Faktörlerin Lojistik Regresyon Analizi ile Belirlenmesi. Sosyoekonomi, 29(48): 541-561.
• Tekin, A. & Gürçam, Ö. S. (2017). Vergi Affı Uygulamalarının Vergiye Gönüllü Uyum İle İlişkisi: Iğdır İli Üzerine Bir Araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(6): 116-126.
• Teyyare, E. & Kumbaşlı, E. (2016). Vergi Bilinci ve Vergi Ahlakinin Gelişmesinde Maliye Bölümü Eğitiminin Rolü. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(4): 1-30.
• Torgler, B. (2003), Tax Morale and Institutions, Center for Research in Economics, Management and the Arts (Crema), 2-36.
• Torgler, B. (2004). Tax Morale, Trust and Corruption: Empirical Evidence from Transition Countries, Center for Research in Economics, Management and the Arts (Crema), 3-24.
• Torgler, B., Demir, İ.C., Macintyre, A. & Schaffner, M. (2008). Causes and Consequences of Tax Morale: An Empirical Investigation. Economic Analysis and Policy, 38(2): 313-339.
• Torgler, B., Schaltegger, C.A. & Schaffner, M. (2003). Is Forgiveness Divine? A Cross-Culture Comparison of Tax Amnesties. Swiss Journal of Economics and Statistics, 139(III): 375-396.
• Torgler, B. & Schneider, F. (2005). Attitudes Towards Paying Taxes in Austria: An Empirical Analysis, Empirica, 32(2): 231-250.
• Torgler, B. & Schneider, F. (2009). The İmpact of Tax Morale and İnstitutional Quality on the Shadow Economy. Journal of Economic Psychology, 30(2): 228-245.
• Tosuner, M. & Demir, İ.C. (2007). Toplumsal Bir Olgu Olarak Vergi Ahlaki. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3): 1-20.
• Uysal, E. (2022). Din, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika Üzerine Kavramsal Bir Çerçeve. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 4(1): 85-99.
• Yamamura, E. (2014). Trust in Government and Its Effect on Preferences for Income Redistribution and Perceived Tax Burden. Economics of Governance, 15(1): 71-100.
• Yeşilyurt, Ş. (2015). Vergi Bilincinin Vergi Ahlakı Üzerindeki Etkisi: Maliye ve İlahiyat Bölümü Öğrencileri Örneği, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32): 36-56.