‘Gök Üzüm’ (Vitis Vinifera L.) Çeşidinin Ticari Potansiyeli ve Ampelografik Özellikleri

Yıl 2016, Cilt: 5 , 395 - 410, 04.04.2016

Zeki Kara , Ali Sabır , Osman Doğan Ömer Eker

https://doi.org/10.17100/nevbiltek.211038

Cited By: 6

Öz

‘Gök Üzüm’ (Vitis vinifera L.), antik dönemden gelen, Konya yöresinde yoğun olarak yetiştirilen, ekolojik adaptasyonu iyi, omçaları güçlü ve çok verimli, lokalde sofralık, kuruduğunda doğal rengi yeşil rengini koruyan çerezlik çekirdekli kurutmalık, pekmezlik gibi çok maksatlı değerlendirilebilen, ‘Ekşi Kara’ çeşidine tozlayıcı olarak kullanılan, lokalde ve diğer benzer bağ ekolojileri için ümitvar, ülkesel ve global pazar potansiyeli taşıyan bir üzüm çeşididir. Çeşidin ampelografik tanımı, OIV üzüm ve asma anaç çeşit tanımlama kriterleri listesinde yer alan 69 asıl tanımlayıcıdan 63’ü ve 89 tamamlayıcı tanımlama karakterinden 81’i olmak üzere, toplam 144 karakterle yapılmıştır.   

‘Gök Üzüm’ çeşidinin minimal tanımı; Genç sürgün: Sürgün ucu tipi (OIV 001) 5 ‘Tamamen açık’; Sürgün ucunda dik tüy yoğunluğu (OIV 004) 9 ‘Çok yüksek’tir. Sürgün: Arka arkaya gelen sülük sayısı (OIV 016) 1 [Kesikli (2 veya daha az)]’dir. Genç yaprak: Aya üst yüzeyinin rengi  (4. yaprak) (OIV 051) 3 ‘Bronz’dur. Olgun yaprak: Ayanın şekli (OIV 067) 3 ‘Beşgen şeklinde’; Dilim sayısı (OIV 068) 3 ‘Beş’; Aya üst yüzeyinde antosiyanin renklenme alanı (OIV 070) 2 ‘Sadece sap bağlantı noktasında’; Dişlerin şekli (OIV 076) 3 ‘Her iki tarafı dışbükey’; Sap cebinin açıklık / üst üste binme durumu (OIV 079) 7 ‘Üst üste binmiş’; Sap cebi kenarında damarla sınırlanma (OIV 81-2) 1 ‘Sınırlanma yok’. Olgun yaprak: Aya alt yüzeyinde ana damarlar arasında yatık tüylerin yoğunluğu (OIV 084) 5 ‘Orta’; Aya alt yüzeyinde ana damarlar üzerinde dik tüylerin yoğunluğu  (OIV 087) 3 ‘Düşük’tür. Tane: Şekli (OIV 223) 3 ‘Yuvarlak’; Kabuk rengi  (OIV 225) 1 ‘Yeşil sarı’ olarak tanımlanmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

Sofralık üzüm, yeşil çekirdekli çerezlik, kuru üzüm, antik çeşit, pekmez, Konya

Kaynakça

• Kara, Z., ‘Konya’nın üzümleri’, Konya ansiklopedisi (Basımda), 2015
• FAO, “www.fao.org” Erişim tarihi 05.09.2015
• TUIK, “www.tuik.gov.tr “Erişim tarihi 05.09.2015
• Kara Z., “Sustainable Development in Viticulture Industry in Turkey”. Dubai International Conference Proceedings by Australian Society for Commerce Industry and Engineering UAE, 15th – 16th; 67-72, 2014
• Eşitken, A., Pırlak, L., Kara, Z., Bayramoğlu, Z., Sabır, A., “Konya ili meyvecilik ve bağcılık eylem planı”. T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı Konya, 81s., 2012
• Kara, Z., Beyoğlu, N., “Konya İli Beyşehir Yöresinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri üzerinde bir araştırma”. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 3-6 Ekim, Cilt II: 519-523, Adana, 1995
• Kara, Z., Sabır, A., Yazar, K., “Sürdürülebilir bağcılık faaliyetlerinin gerekliliği ve uygulanabilirliği”. Tarım Türk, 30, 26-30, 2011
• Oraman, N., “Ampelografi”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları ,154, 128s., Ankara, 1959
• Morton, L.T., “A Practical Ampelography (Translated and Adapted from P.Galet)”. Cornell University Press. Ithaca and London, 24p., 1979
• Oraman, N., “Ankara Vilayeti bağcılığı ve Ankara'da yetişen başlıca üzüm çeşitlerinin ampelografisi”. Yüksek Ziraat Enstitüsü, 61, 206s., Ankara, 1937
• Kısakürek, H., “Güneydoğu Anadolu ve bilhassa Gaziantep bağcılığı ve bu bölgede yetiştirilen başlıca üzüm çeşitlerinin morfolojik vasıfları ve iktisadi önlemleri üzerinde araştırmalar”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 21, 205s., Ankara, 1950
• Kısakürek, H., “İzmir ve Manisa bağlarında yetiştirilen önemli sofralık üzüm çeşitlerinden istihsalin standardizasyonu ve standart çeşitlerin ampelografik vasıfları üzerinde araştırmalar”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 88, Ankara, 1956
• İştar, A., “Akdeniz Bölgesi ve bilhassa İçel bağcılığı ve bu bölgelerde yetiştirilen başlıca üzüm çeşitlerinin ampelografileri ile İçel ili bağcılığının geliştirilmesi imkanları üzerinde araştırmalar”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları , 149, 114s., Ankara, 1959
• İştar, A., “Erzincan Merkez İlçede yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografileri ile kuru maddeasit analizleri üzerine bir araştırma”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zirai Araştırma Enstitüsü., No: 38, 33s., Erzurum, 1968
• Fidan, Y., “Bağ - Bahçe kürsüsü araştırma bağında yetiştirilen Kayırcık üzümünün ampelografik vasıfları üzerinde araştırma”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 22, (3-4), 404-413, 1973
• Fidan, Y., “Ziraat Fakültesi Fermantasyon Teknolojisi Kürsüsü koleksiyon bağında yetiştirilen Papaz karası, Öküzgözü ve Merzifon karası üzüm çeşitlerinin ampelografik vasıfları üzerinde araştırmalar”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24, 67-95, 1975
• Fidan, Y. ,Tamer, M.S., “Ankara Üni. Zir. Fak. Fermantasyon Teknolojisi Kürsüsü araştırma bağında yetiştirilen furmint ve semillon üzüm çeşitlerinin morfolojik özelliklerinin saptanması üzerinde çalışmalar”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 2, 307-322, 1976
• Fidan, Y., Fidan, I., Yavaş, I., “Ankara Üni. Zir. Fak. Tar. Ürünleri Teknolojisi Bölümü şaraplık üzüm deneme bağında yetiştirilen yabancı şaraplık üzüm çeşidi Cabernet Sauvignon'un ayrıntılı ampelografisi şaraplık değerleri üzerinde araştırma”. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 34, (1-4), 76-93, 1986
• Çelik, M.,Odabaş, F., “Amasya Merkez İlçede yetiştirilen bazı üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri ile şeker - asit oranlarının tespiti üzerine bir araştırma”. 19 Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 4, 25-33, 1989
• Kara, Z., “Tokat yöresinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerinde araştırmalar”. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 318s., Ankara, 1990
• Uslu, İ., “Islah çalışmalarında elde edilen yeni üzüm çeşitleri”. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Dergisi, , 55, 43-44, 1990
• Çelik, H., Odabaş, F., “Kastamonu İli bağcılık durumu ve burada yetiştirilen bazı üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma”. 19 Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6, 1-11, 1991
• Gürsöz, S., “GAP alanına giren Güneydoğu Anadolu Bölgesi bağcılık özellikle Şanlıurfa İlinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik nitelikleri ile verim ve kalite unsurlarının belirlenmesi üzerinde araştırmalar ”. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 361s. Adana, 1993
• Kaplan, N., “Diyarbakır ve Mardin illerinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin saptanması üzerine araştırma”. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 3-6 Ekim, Cilt II: 529-532, Adana, 1994
• Dursun, A., “Delice İlçesi bağcılığı ve yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri”. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 91s., Ankara ,1994
• Akın, A., Kara, Z., Ecevit, F., “Konya İli Akören, Güneysınır ve Hadim yöresi üzüm çeşitlerinin kısa ampelografik özellikleri ile göz verimliliklerinin belirlenmesi üzerinde araştırmalar”. Bahçe, 26, (1-2), 3-11, 1995
• Ecevit, F.M., Kelen, M., “Determination of ampelographical characters of grape cultivars grown in Isparta (Atabey)”. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23, 5, 511-518, 1999
• Odabaş, F., Köse, B., Çelik, H., “Amasya İli Merzifon İlçesinde yetiştirilen bazı üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma”. Türkiye V. Bağcılık ve Şarapçılık Sempozyumu, 366-371, Nevşehir, 2002
• Güleryüz, M. ve Köse, C., “Olur (Erzurum) İlçesi'nde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri”. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34, 3,205-209, 2003
• Ergül, A., Kazan, K., Aras, S., Çevik, V., Çelik, H.,Söylemezoğlu, G., AFLP analysis of genetic variation within the two economically important Anatolian grapevine (Vitis vinifera L.) varietal groups. Genome, 49, 5, 467-475, 2006
• Cangi, R., Celik, H. and Kose, B., “Identification and discrimination of eight greek grape cultivars (Vitis vinifera L.) by random amplified polymorphic DNA markers”. International Journal of Botany, 2,171-176, 2006.
• Küey, E., Çoban, H., “Manisa’da (Yuntdağı) yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar”. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43, 2, 41-52, 2006
• Sabir, A., Tangolar, S., Buyukalaca, S.,Kafkas, S., “Ampelographic and molecular diversity among grapevine (Vitis spp.) cultivars”. Czech J. Genetic Plant Breeding, 45, 4), 160–168, 2009
• Ersayar, F., Kazankaya, A., Doğan A.,Uyak C., “Van İl Merkez İlçe ve köyler nde yet şt r len bazı üzüm çeş tler n n ampelograf k özell kler n n bel rlenmes ”. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1, 2, 23-33, 2011
• Kılıç, F., Doğan M., Kazankaya, A., Uyak C., “Gevaş (Van)’da yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma”. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Ensitüsü Dergisi, 1, 1, 23-31, 2011
• Uyak, C., Doğan, A., Kazankaya, A.,. “S rt (Pervar ) Yöres nde yet şt r len üzüm çeş tler n n ampelograf k özell kler n n bel rlenmes üzer ne b r araştırma”. YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi, 21, 3, 158-173, 2011a
• Uyak, C., Doğan, A., Kazankaya, A., “Ş rvan ve Eruh (S rt) İlçeler nde yet şt r len üzüm çeş tler n n ampelograf k özell kler n n bel rlenmes üzer ne b r araştırma”. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1, 3, 27-40, 2011b
• Atak, A., Altındişli, A., Gökçe, A.F., Özer, C., “Molecular and ampelographic characterization of some grape hybrids (Vitis vinifera L.)”. African Journal of Agricultural Research, 7, 33, 4596-4606, 2012
• Dilli, Y., Ünal, A., Kesgin, M., İnan, M.S., Söylemezoğlu, G., “Comparison of ampelographic characteristics of some important grape varieties are grown in the Aegean Region, rootstock and clones”. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, Special Issue 2, 1546-1553, 2014
• Galet, P., “Precis D'ampelographia Pratique”. 3 et 5, rue de la vielle Intendance Montpellier. Fransa, 10, 114-117, 1976
• Calo, A., Costracurta, A., Cancelliner, S., Forti, R., “Verdicchio Bianco, Trebbiano di Soave. A single grapevine variety”. Vignevini, 18, 11, 49-52, 1991
• Blazina, I., “Ampelograhic description of the grapevine variethy Zelen (Vitis vinifera L. cv. Zelen) using the method of OIV descriptors”. Zbornik-Biyotehnisce-Fakultete-Univerze-vLjubljani, Kmetijstove, 57, 89-94, 1991
• Bowers, J.E., Bandman, E.B., Meredıth, C.P., “DNA fingerprint charecterization of some wine grape cultivars”. American Journal of Enology and Viticulture, 44, 3, 266-274, 1993
• Wang, Y., Chen, J., Lu, J., Lamikanra, O., “Randomly amplified polymorphic DNA analysis of Vitis species and Florida bunch grapes”. Scientia horticulturae, 82, 1, 85-94, 1999
• Fanizza, G., Chaabane, R., Lamaj, F., Ricciardi, L., Resta, P., “AFLP analysis of genetic relationships among aromatic grapevines (Vitis vinifera)”. Theoretical Applied Genetic, 107, 6, 1043-1047, 2003
• Pollefeys, P., Bousquet, J., “Molecular genetic diversity of the French-American grapevine hybrids cultivated in North America”. Genome, 46, 6, 1037-1048, 2003
• Rubio, J.A., Yuste, J., “Ampelographic differentiation of tempranillo clones from different area of origin, according to their synonyms”. Acta Horticulturea, 652, 73-79, 2004
• Schmid, J.,Manty, F., “Die Unterlagssorten im Deutschen Wienbau: Kober 5 BB”. Das Deutsche Weinmagazin, 13, 16-17, 2005
• Ates, F., Coban, H., Kara, Z., Sabır, A., “Ampelographic characterization of some grape cultivars (Vitis vinifera L.) grown in South-western Region of Turkey”. Bulgarian Journal of Agriculture Science, 17, 314-324, 2011
• Zhang J., Yanne P., Li H., “Identification of grape varieties via digital leaf image processing by computer”, Bulletin de l'OIV, 84, 959-961, 5-14, 2011
• Popescu, C.F., Dejeu, L.C., Ocete, R.R., “Preliminary characterization of wild grapevine populations (Vitis vinifera ssp. sylvestris) grown along the Danube river”. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj, 41, 2, 472-477, 2013
• OIV, “Description of World Vine Varieties”. Organisation Internationale de la Vigne et du Vin. 18 rue d’Aguesseau – 75008 Paris, 2009a
• OIV, “International list of vine varieties and their synonyms”. Printed and published by Organisation Internationale de la Vigne et du Vin (OIV). 18 rue d’Aguesseau – 75008 Paris, 187 pp. 2013
• Stavrakakis, M.,Loukas, M., “The between and within grape cultivars genetic variation”. ScientiaHorticulture, 19, 321-334, 1983
• Baleiras-Couto, M.M., Eiras-Dias, J.E., “Detection and identification of grape varieties in must and wine using nuclear and chloroplast microsatellite markers”. Analytica Chimica Acta, 563, 1, 283-291, 2006
• Lopes, M.S., Mendonça, D., Rodrigues dos Santos, M., Eiras-Dias, J.E., da Câmara Machado, A., “New insights on the genetic basis of Portuguese grapevine and on grapevine domestication”. Genome, 52, 9, 790-800, 2009
• Leão, P.C.S.; Cruz, C.D., Motoike, S.Y., “Diversity and genetic relatedness among genotypes of Vitis spp. using microsatellite molecular markers”. Rev. Bras. Frutic., Jaboticabal - SP, 35, 3, 799-808, 2013
• OIV, “OIV General Form for the description of vine varieties (Vitis Spp.) resolution” OIV-Viti, 467,2012.
• IBPGR, “Grape Descriptors”. International Board for Plant Genetic Resources. IBPGR Secreteriat Rome, 93p., 1983
• IPGRI, “Descriptors for grapevine (Vitis spp.)”. 2nd edition. IPGRI, Via delle Sette Chiese 142, 00145 Rome, 1997
• OIV, “Descriptor list for grapevine varieties and Vitis species”. OIV, Paris, 2nd edition foreseen in 2007. 18 rue d’Aguesseau – 75008 Paris, 2007
• OIV, “OIV descriptor list for grape varieties and Vitis species”. 2nd ed. 178 pp. 18 rue d’Aguesseau – 75008 Paris, 2009
• Meteoroloji, ”http://www.mgm.gov.tr”, Erişim tarihi 05.09.2015
• Anonim, “Türk gıda kodeksi üzüm pekmezi tebliği (Tebliğ No: 2007/27)”. Resmi gazete sayısı: 26553. http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2007/06/20070615-6.htm. 2007