Günlenmeye Bağlı Oluşan Şekiller ve Yerleşme Üzerine Etkileri, Gümüşhane Örneği

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 83 - 99, 30.06.2018

Ali İmamoğlu , Selim Eraslan Halil Çot

https://doi.org/10.17100/nevbiltek.412852

Cited By: 2

Öz

Şehirler fiziki çevre şartlarına ve
fonksiyonlarına göre büyür ya da küçülür. Araştırma litoloji ve günlenme hareketlerine
bağlı olarak oluşan şekillerin oluşum ve gelişimlerini açıklanmıştır. Bu
şekillerin şehrin yerleşme ve gelişme alanı üzerindeki etkisi incelenmiştir.
Ayrıca bu şekillerin yerleşme üzerinde oluşturduğu baskı unsurları belirlenmiş bu
probleme çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır. Araştırmamızın sınırını oluşturan
Hasanbey Mahallesi ve yakın çevresi, Gümüşhane şehir merkezinin doğu tarafında
Harşit çayının sağ yamaçlarında bulunmaktadır. Bu araştırmada saha ile ilgili literatür
taraması arazi gözlem ve incelemeleri yapılmıştır. Saha ile ilgili çeşitli
sayısal ve kartografik materyaller derlenmiş araştırma sahasının sayısal
yükselti modeli, eğimi, bakısı, jeolojisi gibi yeni haritalar oluşturulmuştur.
Elde edilen veriler bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilerek jeomorfolojik
süreç açıklanmaya çalışılmış ve bu sürecin yerleşme üzerindeki etkisi
değerlendirilmiştir. Araştırma sahası yıllık ortalama 461.1 mm yağış alırken
sahanın yıllık ortalama sıcaklığı 9.6 °C dir. Araştırma sahası iklimi yarı kurak
az nemli, mezotermal, su fazlası kış mevsiminde olan ve orta derecede deniz
tesirine yakın iklim özellikleri gösterir. Araştırma sahası büyük toprak
grupları haritasında kahverengi orman toprakları hakim görülmektedir. Fakat
sahanın çok şiddetli erozyona maruz kalması sebebiyle toprak örtüsü birçok yerinde
ortadan kalkmıştır. Araştırma sahası sınırları içerisinde çok fazla bitki
çeşitliliği bulunmamaktadır. Araştırma sahası anakayası granitlerden oluşur. Bu
anakayaya Gümüşhane granitleri adı verilir. Bu anakaya günlenmeye karşı oldukça
duyarlı gelişmiş çatlak sistemlerine sahiptir.

Araştırma
sahanın planlaması yapılırken coğrafi özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle eğimli
yamaçlar üzerinde açılan yol kenarlarında önlemler alınmalıdır. Bazı bölgelere
istinat duvarları yapılmalıdır. Riskli bulunan kesimlerde püskürtme betonlar dökülerek
zemin stabil hale getirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Günlenme, Yerleşme

Forms Due to weathering and Their Effects on Settlement, Gümüşhane Sample

Öz

Cities enlarged or dwindle according to physical
environmental conditions and functions. Research explains the formation and
development of forms, formed by lithology and weathering movements. The
influence of these forms on the settlement and development area of the city has
been examined. İn adition to the pressure elements of these forms on the
settlement have been determined and solution proposals submitted fort his
problem. Hasanbey Mahallesi and its immediate surroundings, which constitute
the border of our research is located east of Gümüşhane city center and right
hillshade of Harşit river. Field related literature review, field observations
and reviews were done in this research. Related to the area digital and
cartographic materials was compiled and the digital elevation model of the
research area, the geology of the research area, the slope of the
research new map have been created. The geomorphological process have tried to
explain by evaluating the data that obtained. And the effect on this

settlement was assessed. The research area receives
an average annual precipitation of 461.1 mm and the average annual temperature
of the area is 9.6 ° C. The climate of research area is shows semi-arid,
slightly damp, mesotermal, over-water winter season and moderate to near-sea
climate features characteristics. Brown forest soils are dominant in map whicw
the large soil groups of research area. However, soil cover has risen in many
places for the land was exposed to very severe erosion. There are not many
plant varieties in the area of reserach. The reserach area has a structure is
formed granite bedrock. This structure is called Gümüşhane granite. İt occurs that
advanced crack systems that highly sensitive to weathering. The geographical
features should be taken into consideration when planning the research area.
Especially, measures should be taken in on the sides of the road on sloping
hillshade. Retaining walls must be made in some areas. Structure must be
stabilized that concrete extrusion worked in risky segments area.

Anahtar Kelimeler

Weathering, Settlement, The Granite of Gümüşhane

Kaynakça

• [1] SARGIN, S. 2011. Isparta Yöresinde Fiziki Coğrafya Faktörlerinin Yerleşme Birimleri Üzerindeki Etkisi, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:11, Erzurum.
• [2] PREECE, D. M. ve WOOD, H. R. B. 1968. The British Isles. Modern Geography Series, Book II, University Tutorial Press LTD, London.
• [3] TWIDALE, C. R. 1982. Granitic Inselberg, Perspectives in Geomorphology, Edited by H.S. SHARMA, Concept’s International Series In Geography, No:3. New Delhi.
• [4] UZUN, A. 1995. Uludağ’da Tor Oluşumu, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 30, Sayfa: 53-65, İstanbul.
• [5] UZUN, A., ZEYBEK, H.İ., HATİPOĞLU, İ. 2012. Bazaltik Aglomeralar Üzerinde Tor Oluşumu, Giresun, UJES 2012, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Hatay.
• [6] TUNCEL, M. 1991. Türkiye’de yer değiştiren Şehirler ve Gümüşhane örneği, Geçmişte ve günümüzde Gümüşhane Sempozyumu (13-17 Haziran 1990). Syf. 29-33, Ankara.
• [7] KETİN, İ. 1966, Anadolu’nun tektonik birlikleri, M.T.A. Enstitüsü Dergisi, S. 66, s.20-34.
• [8] ÇOĞULU, E. 1975. Gümüşhane ve Rize Granitik Plütonların Mukayeseli Petrojeolojik ve Jeokronometrik Etüdü, Yayınlanmamış Doçençtlik Tezi, Î.T.Ü. Maden Fakültesi, İstanbul.
• [9] YILMAZ, Y. 1972. Petrology and Structure of the Gümüşhane: Granite and the Surrounding Rocks,.N.E. Anatolia : PhD. Thesis, Univ. of London, Syf. 266, London.
• [10] YILMAZ, C. 1992. Kelkit (Gümüşhane) Yöresinin Stratigrafisi, Jeoloji Mühendisliği, No: 40, 50-62,1992
• [11] SPARKS, B. W. 1976. Geomorphology, Longman, London.
• [12] DOĞANAY, S. 2001. Gümüşhane Şehir Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• [13] ÜSTÜNDAĞ, Ö. ve ŞENGÜN, M.T. 2011. Türk İmar Mevzuatındaki Plan Türleri ve Fiziki Planlama – Coğrafya İlişkisi Üzerine Genel Bir Değerlendirme, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 21, Sayı:2, Sayfa:1-25 Elazığ
• [14] ÖZÇAĞLAR, A., 2006a. Coğrafyaya Giris - Sistematik, Kavramlar Yöntemler. Hilmi UstaMatbaacılık, ISBN 975-93704-3-3, Ankara.
• [15] GRESSWELL, R. K. 1968. Physical Geography, Longman.
• [16] GIBBONS, C. L. M. H. 1981. Tors in Swaziland, The Geographical Journal, Vol: 147, No: 1.