MUZAFFERÎLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI VE MÜBARİZÜDDİN MUHAMMED DÖNEMİNDE MUZAFFERİLER (H 718 - H 765)

Yıl 2022, , 128 - 139, 31.03.2022

Samet Alıç

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1073400

Öz

Bu çalışmada, Orta Çağ İran tarihinde iz bırakan Muzafferîlerin tarih sahnesine çıkışı ve devletin asıl müessisi olarak kabul edilen Mübarizüddin Muhammed’in faaliyetleri incelenmiştir. Muzafferîler, İlhanlı Devleti’nin zayıflamasıyla ortaya çıkan tevâif-i mülûktan biridir. Ekseriyetle bu hanedanın menşeinin Araplara dayandığı kabul edilmektedir. Bu hanedanın üyeleri henüz siyasi bir teşekkül tesis etmeden önce XIII. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren, Yezd, Maybud ve Neduşen’da siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunmuşlardır. Muzafferîlerden Şerefüddin Muzaffer; İlhanlı hükümdarlarından Argun, Geyhatu ve Gazan Han ile iyi münasebetler kurmuştur. Şerefüddin Muzaffer’e atfen bu hanedana Muzafferîler denilmiştir. Şerefüddin Muzaffer’in oğlu Mübarizüddin Muhammed, Olcaytu Han ve Ebu Said Bahadır Han ile iyi ilişkiler kurmuş ve Ebu Said Bahadır Han’ın vefatından sonra bağımsız bir hanedan tesis etmeyi başarmıştır. Sınır komşuları İncûlulara son vererek, geniş bir hâkimiyet sahasına sahip olmuştur. Onun döneminde Muzafferî sınırları batıda Luristan’a, doğuda Sind nehrine, kuzeyde Sultaniye’ye ve güneyde Umman denizine kadar genişlemiştir. Mübarizüddin Muhammed, hâkim olduğu beldelerde bayındırlaştırma faaliyetlerinde bulunarak, sosyal hayatın gelişmesine katkıda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Muzaafferîler, Şerefüddin Muzaffer, Mübarizüddin Muhammed, İran

THE EMERGENT OF MUZAFFARIDS IN HISTORY AND THE MUZAFFARIDS IN THE ERA OF MUBAR AL-DIN MUHAMMAD (H 718 - H 765)

Öz

In this study, the emergence of the Muzaffarids that left a mark in the history of medieval Iran, and the activities of Mubar al-Din Muhammad who is accepted as the real founder of the state, were examined. The Muzaffarids are one of the tawaif-i muluk that emerged with the weakening of the Ilkhanid State. It is generally accepted that the origin of this dynasty is based on the Arabs. Before establishing a political organization the members of this dynasty had political and military activities in Yazd, Maybud and Nedusen from the first quarter of the 13th century. Sharaf al-Din Muzaffar from the Muzaffarids, established good relations with Ilkhanid rulers Arghun, Gaykhatu and Ghazan Khan. Referring to Sharaf al-Din Muzaffar, this dynasty was called Muzaffarids. Mubar al-Din Muhammad, son of Sharaf al-Din Muzaffar established good relations with Oljei Khan and Abu Said Bahadur Khan and succeeded in establishing an independent dynasty after the death of Abu Said Bahadur Khan. After the destruction of the Injuids, he had a wide area of domination. During his reign, the Muzaffarids borders expanded to Luristan in the west, to the Sind River in the east, to Sultaniye in the north and to the Oman Sea in the south. He contributed to the development of social life by carrying out public works in the towns he ruled.

Anahtar Kelimeler

Muzafferids, Sharaf al-Din Muzaffar, Mubar al-Din Muhammed

Kaynakça

• Abbas, C. Âbad, F. (1390). Guzar ez münasebat-ı cihanî be münasebet-i mahallî mıntıka-i der İran kurun-ı heştem-i hicri. Fasılname-i Tarih Revabet-i Haricî, 12 (45), 115-137.
• Ahmedi, M. (1399). Şehrsaz-yi Şiraz der kurun-ı heşt-i hicri kameri nemune moredi. Fasılname-i İlmi Tahsisi Mütaalat-ı Tarahi Şehri ve Pejuheşhay-ı Şehri, 2 (3/1), 43-50.
• Alıç, S. (2021). İran’da yerel hanedanlar dönemi (XIV.-XV. yüzyıl). Atlas International Congress on Social Seciences 8. Ankara.
• Altıkulaç, T. (2009). Secâvendî, Muhammed b. Tayfur. DİA, C.36. (ss. 268-269). TDV Yayınları.
• Bazın, M. (2002). Kirman. DİA, C.26. (ss. 62-63). TDV Yayınları.
• Bertold, S. (1957). İran Moğolları. (C. Köprülü, Çev.). TTK. (Orijinal yayın tarihi 1939).
• Bosworth, C. R. (1996). The new İslamic dynasties. Edinburgh University.
• Coşkun D. (2020). Kertler, Kitabevi. (Coşkun D. (2020). Kertler, Kitabevi.)
• Demir, M. (2002). İlhanlı Devleti’nin yıkılış sürecindeki siyasi gelişmeler. Türkler. C.8. (ss. 376-385). Yeni Türkiye Yayınları.
• Devletşah. (1997). Tezkiretü’ş-şuarâ, C.2. (N. Lugal, Çev.). Tercüman Yayınları. (Orijinal yayın tarihi XV. yüzyıl).
• Farsname-i Nasırî (1378). C.1. (H. Fesai, Haz.). Müessese-i İntişaratı Emir Kebir.
• Hafız Ebru. (2001). Zübdetü’t- tevarih. C.1. (S. Javadi, Haz.) (Orijinal yayın tarihi XV. yüzyıl)
• İbn Batuta. (2004). İbn Batuta seyahatnâmesi, C.1. (A. S. Aykut, Çev.). YKY. (Orijinal yayın tarihi XIV. yüzyıl).
• Kazvinî. (1913). The tarikh-i guzida. (E. G. Browne, Haz.). E.J. Brill. (Orijinal yayın tarihi XIV. yüzyıl).
• Kurtuluş, R. (2000). İncûlular. DİA. C.22. (ss. 280-281). TDV Yayınları.
• Kurtuluş, R. (2020). Muzafferîler. DİA. C.31. (ss. 417-418).TDV Yayınları.
• Kutbî. (1364). Tarih-i Al-i Muzaffer. (A. Nevai, Haz.). Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir.
• Lane-Poole, S. (2020), İslam devletleri tarihi başlangıçtan 1927 yılına kadar. (Halil Edhem, Çev.). (S. Alıç, Haz.). Selenge Yayınları. (Orijinal yayın tarihi 1927)
• Limbert , J. (2004). Shiraz in the age of Hafez. University of Washington Press.
• Limbert, J. (2012). Inju dynasty. Encloaedia Iranica, V.13.
• Manz B. F. (2011). The rule of the infidels: the Mongols and the Islamic World. The New Cambridge History Of Islam, V.3. (ss. 128-168).
• David M., Anthony R. (Ed), Cambridge University Press.
• Merçil. E. (1982). Yezd atabegleri. Tarih Enstitüsü Dergisi, 12, 367-386.
• Merçil. E. (2013). Yezd. DİA, C.43. (ss. 510-512). TDV Yayınları.
• Morgan D. (2016). Medieval Persia (1040-1797). Roudtledge.
• Özel, A. (2009). Secâvendî, Muhammed b. Muhammed. DİA. C.36. (ss. 266-268). TDV Yayınları.
• Özgüdenli, O. G. (2003). Bir Ortaçağ İran şehrinin anatomisi: İsfehan (650-1500), Name-i Aşina, 5(11), 56-96.
• Özgüdenli, O. G. (2009). Gazan Han ve reformları (1295-1304). Kaknüs Yayınları.
• Parmaksızoğlu, İ. (1977). Muzafferîler. Türk Ansiklopedisi. C.25. (ss. 7-8). MEB Yayınları.
• Petrushevsky, P. (1968). The socio-economic condition of İran under the İl-Khans. The Cambridge History of Iran. Vol.5. (pp. 483-537). Cambridge University Press.
• Piyadeoğlu, C. (2012). Güneş ülkesi Horasan. Bilge Kültür Sanat Yay.
• Roemer, H. R. (2006). The Jalayirids, Muzafferids and Sarbadârs. The Cambridge History of Iran. Vol.6. (pp. 1-42). Cambridge University Press.
• Seyid Ali El Davud. (1399). Al-i Muzaffer. Dairet’ül- Maarif-i Büzürg-i İslami. Online Edition.
• Sotodeh, H. (1346). Tarih-i Al-i Muzaffer. C.1. İntişarat-ı Danişgâh-ı Tahran.
• Sotodeh, H. (1347). Tarih-i Al-i Muzaffer. C.2. İntişarat-ı Danişgâh-ı Tahran.
• Subaşı, Ö. (2019). Moğol Neküderilerinin kökeni ve faaliyetleri. Belleten, 83(298), 853-886. 10.37879/belleten.2019.853 Şahin, M. (2017). Serbedariler, İdeal Yayınları.
• Şebankarei, (2021). Mecma’u’l-Ensab. (F. Unan, Çev.). TTK Yayınları. (Orijinal yayın tarihi XIV. yüzyıl)
• Şerefüddin Ali Yezdi. (2013). Emir Timur, (A. Batur, Çev.). Selenge Yayınları (Orijinal yayın tarihi XV. yüzyıl).
• Taşağıl, A. (2002), Kutluğhanlılar, DİA. C.22. (ss. 462-464). TDV Yayınları.
• Tuysuz Ş. C. (2021). Muzafferiler tarihinde Şah Şüca (1358-1384). Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (67), 419-441.
• Tuysuz, C. (2004), İlhanlı Tarihinde Çobanoğulları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Üstündağ, M. (2016). Orta Çağ İran tarihinde yerel bir hanedan: Muzafferiler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Wing, P. (2014). Mozaffarids. Encyclopaedia İranica. (Wing, P. (2014). Mozaffarids. Encyclopaedia İranica, )
• Yezdi. (1326). Mevahib-i İlahi, (Siad-i Nefisî, Neş.). İkbal. (Orijinal yayın tarihi XIV. yüzyıl).
• Yılmaz, B. (2002). Celayirliler kabile-devlet. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.