CEPHE GERİSİNE BAKMAK: İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA İSTANBUL’DA FUHUŞ PROBLEMİ

Yıl 2022, , 1579 - 1598, 02.10.2022

Bariş Celep

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1121240

Cited By: 1

Öz

Türkiye her ne kadar İkinci Dünya Savaşı’nda cephede savaşmamış olsa da savaşın getirmiş olduğu iktisadi, siyasal, kültürel ve toplumsal sorunlardan yoğun bir şekilde etkilenmiştir. Savaş dönemi boyunca yaşanan gelişmeler Türkiye’deki ekonomik hayatı en az savaşan ülkeler kadar olumsuz etkilemiş ve bozulan iktisadi durum dilencilik, hırsızlık, kumar ve özellikle fuhuş gibi birçok sosyal problemin ortaya çıkmasına yol açmıştır. İstanbul da hem nüfusun büyük kısmına ev sahipliği yapması, hem de hala canlılığını koruyan iktisadi hayatı nedeniyle özellikle fuhşun yayıldığı bir şehir görünümü kazanmıştır. İstanbul’da yayılan fuhuşla ilgili asıl sıkıntı ise fuhşun yasal çerçeveden çıkıp şehirde daha görünür hale gelmesidir. Kanunlar çerçevesinde yasal genelevlerde yapılmasına müsaade edilen fuhuş hızlı bir şekilde randevuevlerinde, otel odalarında, sinema localarında ve hatta plaj kabinlerinde yapılmaya başlanmıştır. Fuhşun kayıt dışına çıkmış olması hem toplum sağlığını hem de toplum ahlakını ilgilendirmesinden dolayı iktidarın yakından izlediği bir soruna dönüşmüştür. Fuhşun İstanbul’da hızla yayılması ve daha görünür hale gelmesi sonrasında farklı ideolojik gruplar sorunun çözümüne yönelik palyatif önlemler sunmuşlardır. Devlet ricali ise fuhşun artmasına yol açan sebepler üzerinde durmak yerine polisiye önlemlere başvurmuş ve baskınlarla yasadışı fuhşun önüne geçmek istemiştir. Bu yüzdendir ki savaşın etkilerinin hissedildiği 1940’lı yılların ikinci yarısında dahi fuhuşla uğraşan kadın sayısında ciddi bir artış yaşanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fuhuş, İkinci Dünya Savaşı, İstanbul, kadın, yoksulluk.

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). 030.10.206.407.14
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). 030.10.00.00.177.221.5.7.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). 490.1.0.0.162.646.1.
• National Archives and Records Administration (NARA). 867.401.23. Letter from Robert P. Skinner to The Secretary of State, Subject: Women in Turkey, 31.03.1935. Report Prepared by Mr. Robert Coe, entitled Women in Turkey.
• İstanbul Umumi Meclisi D. Encümeni (16.01.1940). Karar No: 277.
• İstanbul Umumi Meclisi D. Encümeni (16.07.1940). Karar No: 6264.
• İstanbul Umumi Meclisi D. Encümeni (09.09.1940). Karar No: 7840.
• İstanbul Umumi Meclisi D. Encümeni (10.09.1940). Karar No: 7841.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi (8.IV.1940). Devre: VI, Cilt: 10, İçtima: 1, Otuz Yedinci İnikat.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi (14.I.1944). Devre: VII, Cilt: 7, İçtima: 1, On Dokuzuncu İnikat. Adasal R (1940). Sıhhat Gangsterleri ve Şarlatanları. Tasviri Efkâr, 3 Eylül, 3.
• Adliye Ceridesi (1942). Yüksek Vekâlete. 12: 1327-1353.
• Akbeğ F (1949). Fuhuşla Mücadele. Seksoloji: Cinsi Bilgiler Mecmuası, 9: 20-23.
• Akşam Gazetesi (03.01.1939). Gizli Fuhuşla Mücadele.
• Akşam Gazetesi (06.04.1940). Bekârlık Vergisi.
• Akşam Gazetesi (01.10.1940). Bir Randevu Evi Basıldı.
• Akşam Gazetesi (29.06.1944). Hacı ağanın Başına Gelenler.
• Akşam Gazetesi (03.12.1945). İki Randevu Evi.
• Atsız (1944). Türk Kızları Nasıl Yetiştirilmeli. Orhun, 13: 15.
• Avni H (1943). İstanbul’un Nüfusu Neden Artıyor?. Yurt ve Dünya, 31: 236-238.
• Baltacıoğlu İ H (1936). Aile Faciaları Karşısında Ne Düşünüyoruz?. Yeni Adam, 129: 2.
• Büyük Doğu (1946). Varan 1: Sümerbank. Büyük Doğu, 22: 4-5.
• Chicago Daily Tribune (10.11.1950). Turkey to Shut Brothels; Isn’t Sure It is Wise.
• Cumhuriyet (21.04.1939). Beyoğlu 47 nci Mekteb Derhal Başka Bir Binaya Nakledilmelidir.
• Cumhuriyet (03.08.1939). Şehirde Zabıta Vak’aları Azaldı.
• Cumhuriyet (07.07.1940). Randevu Evlerinde Yakalanan Kadınlar.
• Çandır R (1944). İşte Yunanistan!: Yunanistan Açlık ve Frengiden Kırılıyor!. Büyük Doğu, 30: 9.
• Dincer C (1946). Kadın İşçilerimiz, Kreş ve Çocuk Yuvası İhtiyacımız. Çalışma, 8: 28-29.
• En Son Dakika (16.07.1942). Bir Randevucu Kadının Marifetleri.
• En Son Dakika (20.11.1942). Zenci Emine, Küçük Kızlara Serbestçe Nasıl Fuhuş Yaptırıyormuş?
• En Son Dakika (25.06.1943). Çocuklarını Geçindirmek İçin Umumhane Açmış!
• En Son Dakika (25.08.1943). Gençlerimizin Ahlakı Gün Geçtikçe Sukut Mu Ediyor?
• En Son Dakika (27.08.1943). Kızlarımızın Ahlâkı Gün Geçtikçe Sukut Mu Ediyor?
• Eriş M (1949). Basın ve Fuhuş. Kelepçe, 23: 3.
• Ersöz C (1987). Elli Yıl Öncesinin Ünlü Evleri ve Kadınlarıyla Abanoz Sokağının İffeti. Cumhuriyet (Dergi), 82: 10-11.
• Gülersoy Ç (1990). Abanoz Sokağı. Cumhuriyet, 5 Şubat, 9.
• Güneysu A (1945). Peşlerine Takılan Zorbalar. Tanin, 12 Nisan, 5.
• Hakikat Gazetesi (04.11.1940). Gizli Fuhuşla Mücadele.
• İrdel H O (1943). Polisin Selâhiyetlerinden: Fuhuşla Mücadele. Polis Dergisi, 335: 20-28.
• Kaflı K (1943). Ahlaksızlığa Karşı. Haber (Akşam Postası), 8 Eylül, 2.
• Kaflı K (1943). Kızlarımızın Ahlâkı, Haber (Akşam Postası), 29 Eylül, 2.
• Kaflı K (1949). İstanbul’da 5000 Fahişe. Yeni Sabah, 1 Mayıs, 2.
• Karay R H (1946). Hacıağalar Dönüyor. Akşam, 16 Haziran, 5.
• Kısakürek N F (1946). Başyücelikte Ceza Ölçüsü. Büyük Doğu, 46: 2.
• Köroğlu Dergisi (13.04.1940). Bekârlar Lâfım Size!
• Köroğlu Dergisi (10.08.1940). Amma Ana Ha.!.
• Küçükay N (1939). Ahlâk Bozukluğu. Bozkurt, 1: 15-16.
• Laç A Ş (1946). Fuhuş. Büyük Doğu Dergisi, 17: 4.
• Muhsinoğlu N (1943). Sınıflardan Cemiyete… Dokuz Fahişe Arasında. Büyük Doğu, 11: 4-16.
• Muhsinoğlu N (1945). Yeni Bir Tarz. Büyük Doğu, 8: 15.
• Nurettin V (1943). Ahlak Zabıtasının Sefahet Yerlerinden Topladığı Genç Kızlar. Akşam, 29 Ağustos, 3.
• Önen Y R (1942). Otellerde Oda ve Plajlarda Kabine Nasıl Kiralanır? En Son Dakika, 21 Ağustos, 2.
• Önen Y R (1943). Sinemaların Gündüz Seanslarının Kaldırılması Doğru Değildir. En Son Dakika, 11 Ocak, 2.
• Önen Y R (1943). Zabıtamızın Ahlak Kontrolü. En Son Dakika, 23 Ağustos, 3.
• Önen Y R (1945). Randevuculukla Mücadele. En Son Dakika, 28 Temmuz, 3.
• Pekgirgin V (1949). Ahlak Düşkünlerine Karşı Açılan Savaş Şiddetleniyor. Kelepçe, 20: 4-7.
• Saymen F H (1950). Türkiye’de Fuhuşla Mücadele. Seksoloji: Cinsi Bilgiler Mecmuası, 21, 1-5.
• Seno C (1946). Çalışan Kadın ve Aile. Büyük Doğu, 49: 3.
• Seno C (1946). Kadın Çalışmamalı. Büyük Doğu, 50: 3.
• Sertel S Z (1940). Hukukçular Buna Ne Der? Tan, 23 Mart, 5.
• Sertel S Z (1940). Meslek Kadınının Şikâyeti. Tan, 27 Mart, 5-6.
• Sertel S Z (1940). On Altı Suale On Altı Cevap. Tan, 6 Mayıs, 5-6.
• Sertoğlu M (1945). Hak Edilmiş Mükafatlar. Tanin, 5 Nisan, 3.
• Sertoğlu M (1945). Fuhuş Yuvası Oteller Hakkında. Tanin, 24 Mayıs, 3.
• Sertoğlu M (1945). Yine Fuhuşla Mücadele Hakkında. Tanin, 27 Mayıs, 3.
• Son Posta (04.02.1941). İki Fuhuş Yuvası Daha Basıldı.
• Son Posta (11.11.1941). Dün Kasımpaşa’da Bir Fuhuş Yuvası Basıldı.
• Tan (13.01.1942). Polise Rüşvet Veren Randövücüler.
• Tan (08.05.1942). Sinema Locasında Bir Cürmümeşhut Tertip Edildi.
• Tan (08.06.1942). Yersiz Muameleler Yaptırmamalıyız.
• Tanin Gazetesi (24.12.1944). Bir Cürmümeşhud.
• Tanin Gazetesi (04.07.1945). Beyoğlu’nda İki Randevu Evi Kapatıldı.
• Tanin Gazetesi (16.08.1945). Ahlak Zabıtası Faaliyeti.
• Tanin Gazetesi (26.10.1945). Bir Randevu Evi Bulundu.
• Tasviri Efkâr (04.09.1940). Randevucular Toplattırılıyor.
• Ulus (20.06.1940). İstanbul’da Kapatılan Randevu Evleri. Ulus (16.08.1940). İstanbul’da Basılan Randevu Evleri.
• Ulus (29.08.1940). İstanbul’da Kapatılan Randevu Evleri.
• Vakit Gazetesi (17.01.1939). Aksaray’da Bir Randevu Evi Basıldı.
• Vakit Gazetesi (20.06.1939). Bir Randevu Evi Basıldı. Vakit Gazetesi (19.04.1940). Randevu Evi İşleten Kadın.
• Vakit Gazetesi (19.04.1940). Randevu Evi İşleten Kadın Polise Rüşvet Teklifinden Mahkûm Oldu.
• Vakit Gazetesi (22.12.1940). Sinemada Münasebetsiz Vaziyette Yakalandılar.
• Vakit Gazetesi (28.01.1941). Bir Randevu Evinde 11 Yaşında Bir Kız Bulundu.
• Vakit Gazetesi (16.02.1941). Şiddetli Bir Ahlak Mücadelesi.
• Vakit Gazetesi (10.06.1941). Gizli Bir Randevu Evi Basıldı.
• Vakit Gazetesi (17.02.1942). Fatih’te Bir Randevu Evi Basıldı.
• Vakit Gazetesi (17.09.1942). Bir Fuhşa Teşvik Suçlusu Mahkum Oldu.
• Vakit Gazetesi (24.08.1943). 14-18 Yaş Arasında 100 Fuhuş Yapan Kız Yakalandı.
• Vakit Gazetesi (06.09.1943). Gizli Fuhuş Mücadelesi.
• Vakit Gazetesi (01.06.1944). Bir Randevu Evi Basıldı.
• Vakit Gazetesi (24.05.1945). Beyoğlu’nda Beş Otel Kapatıldı.
• Vatan Gazetesi (11.11.1940). Fuhşa Karşı Mücadele Arttırıldı.
• Vatan Gazetesi (17.12.1940). Bir Randevu Evi Bulundu.
• Vatan Gazetesi (16.04.1941). Randevucu Atina Adalet Pençesinde.
• Yalgın H (1942). Kanunsuz Evlenmeler. Adliye Ceridesi, 12: 1391-1395.
• Yeni Adam (16.09.1943). Fuhuşla Mücadele Nasıl Olabilir?. 5.
• Yesari M (1943). Ahlâk Facialarımız Üstünde. Büyük Doğu, 16: 3.
• Yurt ve Dünya (01.03.1944). Vurgunculuğa Karşı. 41: 145-146.
• Adil F (2018). Asmalımescit 74 (Bohem Hayatı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Akbal O (2019). Önce Ekmekler Bozuldu: Bütün Öyküleri-I. İstanbul: Doğan Kitap.
• Akdemir N (1944). Hacı Ağanın Kaymak Tabağı. İstanbul: Aydınlık Basımevi.
• Alan G (2014). 19. Yüzyılda Osmanlıda Sürgün Politikası Çerçevesinde Sürgün Kadınlar. Belleten, 78 (281): 245-272.
• Arpacı M (2014). Hastalık, Ulus ve Felaket: Türkiye’de Frengi ile Mücadele (1920-1950). Toplum ve Bilim, 130: 59-86.
• Belli M (1989). İnsanlar Tanıdım (Mihri Belli’nin Anıları). İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Boysan A (2019). İstanbul’un Kuytu Köşeleri. 17. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cantek L (2013). Cumhuriyet’in Büluğ Çağı: Gündelik Yaşama Dair Tartışmalar (1945-1950). 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Czech H (2011). Venereal Disease, Prostitution, and the Control of Sexuality in World War II Vienna. East Central Europe, 38(1): 64-78.
• Çenebaz (1945). Hacı Ağa ve Bar Türküleri. Giresun: Yeşil Giresun Matbaası.
• Derviş S (2021). Fosforlu Cevriye. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Diamond H (2013). Women and the Second World War in France 1939-1948 Choices and Constraints. New York: Routledge.
• Dikici A (2014). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Miras Kalan İç Güvenlik Anlayışı ve Türk Polis Teşkilatı. Türk İdare Dergisi, 479: 91-122.
• Dönmezer S (1950). Umumî Âdab ve Aile Nizamı Aleyhinde Cürümler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Evered K T ve Evered E Ö (2012). Syphilis and Prostitution in The Socio-Medical Geographies of Turkey’s Early Republican Provinces. Helath & Place, 18: 528-535.
• Evered K T ve Evered E Ö (2013). ‘Protecting The National Body’: Regulating The Practice and The Place of Prostitution in Early Republican Turkey. Gender, Place and Culture, 20(7): 839-857.
• Foucault M (2015). Biyopolitikanın Doğuşu. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Freely B ve Freely J (2019). Galata, Pera, Beyoğlu: Bir Biyografi. 6. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fuhuşla ve Fuhuş Yüzünden Bulaşan Zührevî Hastalıklarla Mücadele Nizamnamesi (1935). Ankara: D. Müfit Matbaası.
• Irmak S (1941). Millet Bünyesinin Hayatî Meseleleri. Ankara: Ulus Matbaa.
• İstanbul Şehri İstatistik Yıllığı 1939-1943 (1944). İstanbul: İstanbul Belediyesi Neşriyat ve İstatistik Müdürlüğü.
• İstanbul Şehri İstatistik Yıllığı 1945-1949 (1950). İstanbul: İstanbul Belediyesi Neşriyat ve Umum Müdürlüğü.
• Kaptan (Arkan) Ö (1993). Beyoğlu: Kısa Geçmişi, Argosu. 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karakoyunlu Y (2016). Salkım Hanım’ın Taneleri. 16. Baskı, İstanbul: Doğan Kitap.
• Kısakürek N F (2013). Vesikalar Konuşuyor. 2. Baskı, İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• King C (2019). Pera Palas’ta Geceyarısı: Modern İstanbul’un Doğuşu. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Lemke T (2013). Biyopolitika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Makal A (1999). Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946. Ankara: İmge Kitabevi.
• Metinsoy M (2017). İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye: Gündelik Yaşamda Devlet ve Toplum. 2. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nacar C (2006). Ekmeğin Yokluğunu Bilirim, Kıtlığı Gördüm: İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Kentsel Alanlarda Emekçiler. Praksis, 16: 195-218.
• Özbek M (2010). The Regulation of Prostitution in Beyoğlu (1875-1915). Middle Eastern Studies, 46 (4): 555-568.
• Özman A. Ve Yakın A Y (2020). Anti-Komünist Fanteziler: Doğa, Toplum, Cinsellik, Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman
• İmgeleri (Der. İnci Özkan Kerestecioğlu ve Güven Gürkan Öztan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Scognamillo G (1990). Bir Levantenin Beyoğlu Anıları. 4. Baskı, İstanbul: Metis Yayınları
• Scott G R (1996). The History of Prostitution. London: The Guernsey Press.
• Sertel S (1987). Roman Gibi: Demokrasi Mücadelesinde Bir Kadın. İstanbul: Belge Yayınları.
• Seviğ V R (1939). Cumhuriyet Halk Partisi ve Aile. İçinde: CHP Konferanslar Serisi Kitap: 10. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 3-11.
• Şahinbaş C (1945). Hacı Ağa Barda. İstanbul: Tecelli Matbaası.
• Şahinbaş C (1945). Hacı Ağa İstanbul’da. İstanbul: Tecelli Matbaası.
• Şahsuvaroğlu B N (1953). İstanbul’da 500 Yıllık Hayatımız. İstanbul: İstanbul Fetih Derneği Neşriyatı.
• Tirali N (1998). Yirmibeş Kuruşa Amerika. 4. Baskı, İstanbul: Yön Yayıncılık.
• Toprak Z (1987). İstanbul’da Fuhuş ve Zührevi Hastalıklar 1914-1933. Tarih ve Toplum, 39: 31-40.
• Toprak Z (2017). Türkiye’de Yeni Hayat: İnkılap ve Travma 1908-1928. İstanbul: Doğan Kitap.
• Uçak H (1949). Hacıağa İstanbul’da. İstanbul: Bakış Matbaası.
• Uludağ O Ş (1943). Çocuklar Gençler Filmler. İstanbul: Kader Basımevi.
• Willcox R R (1961). Prostitution and Veneral Disease : Social Considerations of Prostitution, British Journal of Preventive and Social Medicine, 15(1): 42-47.
• Yakut K ve Yetkin A (2011). II. Meşrutiyet Dönemi’nde Toplumsal Ahlâk Bunalımı: Fuhuş Meselesi, Kebikeç, 31: 275-307.
• Zührevi Hastalıklar Müptelalarına Nasihatler ve Tavsiyeler (1931), Yeni Gün Matbaası, Ankara.
• Akman A (1949). Fuhuş Hadisesine Dair Sosyolojik Bir Etüd. (Bitirme Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Sarıoğlu E (2004). Reconstructing The Experiences of Lower Class Women in Urban Turkey During World War II. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.