TEK EBEVEYN ANNELERİN KÖK AİLE İLİŞKİLERİ

Yıl 2023, , 1084 - 1097, 30.06.2023

Zülal Şahin , Kasım Karataş

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1272425

Öz

ÖZ
Türkiye’de bir sosyal kurum olarak ailenin tarihsel gelişiminde ve değişimde belirleyici olan dinamiklerin başında siyasi ve sosyal değişimler gelmektedir. Küresel ölçekte de ailenin biçimi, büyük aile olarak tanımlanan geleneksel aile modelinden çekirdek ve tek ebeveynli aile modeline doğru evrilirken; kök aile ve çocukların ilişkilerini ve bağlarını bir arada tutan değerler de değişmiştir. Artık kuşaklar arası birlikte yaşama duygusu azalırken, kök ailenin işlevi ve önemi de değişime uğramıştır. Kök ailedeki bu değişim, geçen yüzyıldan bu yana kişilerin gündelik yaşamlarında giderek daha belirleyici hale gelerek siyasi, sosyal ve iktisadi ilişkiler üzerinde de etkili olmuştur. Burada devletin ve toplumun sosyal destek mekanizmaları ile aile biçimi arasında gerilimli ve içsel bir ilişkinin kurulduğu ve farklı ilişkilenme biçimlerini ürettiği gözlemlenmektedir.
Bu çalışmanın amacı, düşük sosyo-ekonomik kaynaklara sahip tek ebeveyn anneler olarak ifade edilen kişilerin sosyal destek kaynaklarından biri olan kök aile ilişkilerini değerlendirmektir. Araştırmanın saha çalışması, İstanbul ilinde farklı sosyo-demografik ve kültürel özelliklere sahip semtlerde yaşayan 20 tek ebeveyn anneyle yapılmıştır. Nitel araştırma deseniyle planlanmış olan çalışmanın görüşme verileri MAXQDA 2022 programı ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucuna göre; tek ebeveyn annelerin boşanma sürecinde kök ailelerinden destek beklentileri olmuştur. Ancak kök ailelerin kökleşmiş iletişim örüntüleri, değerleri, öncelikleri ve toplumsal cinsiyet algılarına göre çocuklarına, yani tek ebeveyn annelere destek olma(ma) süreçleri değişkenlik göstermiştir. Tek ebeveyn annelerin kök aile bağlarında yaşanan değişim ve dönüşüm “mecburi aileler”, “can simidi aileler” ve “güvenilir aileler” başlıkları altında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tek Ebeveyn, Annelik, Tek Ebeveyn Anne, Tek Ebeveyn Annelik, Kök Aile

THE ROOT FAMILY RELATIONS OF SINGLE MOTHERS

Öz

In Turkey, political and social changes have been the main determinants of the historical development and change of the family as a social institution. On a global scale, the shape of the family has developed from the traditional family model, defined as the larger family, to the nuclear and single-parent family models, while the values that hold the relationships and bonds of the family of origin and children together have also changed. While the sense of intergenerational coexistence has decreased, the value, function and importance of the root family has also changed. Since the last century, this change in the family of origin has become increasingly decisive in the daily lives of individuals and has had an impact on political, social, and economic relations. It is observed here that a tense and intrinsic relationship exists between the social support mechanisms of the state and society and the family form, resulting in various forms of relating. The purpose of this research is to assess the root family relationships, which are one of the sources of social support for single-parent mothers with limited socioeconomic resources.
The fieldwork for the research was conducted with 20 single-parent mothers living in districts with different socio-demographic and cultural characteristics in Istanbul. The interview data of the study, which was planned as qualitative research, were analyzed with the MAXQDA 2022 program. According to the results of the study, single-parent mothers had expectations of support from their root families during the divorce process. However, the processes of supporting or not supporting their children, namely single-parent mothers, varied according to the deep-rooted communication patterns, values, priorities, and gender perceptions of the root families. The change and transformation experienced in the root family bonds of single-parent mothers are discussed under the headings of "forced families", "lifesaver families", and “reliable families.”

Anahtar Kelimeler

Single Parent, Mothering, Single Mothers, Single Mothering, The Root Family

Kaynakça

• Afyonoğlu, M. F., Bayyar, A. B., Kesen, N. F. & Morgül, B. (2021). Tek Ebeveyn Kadınların Sorunlarının Sosyal Hizmet Perspektifinden Değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 5(2), 85-107.
• Attree, P. (2005). Parenting Support in the Context of Poverty: A Meta-Synthesis of the Qualititative Evidence. Health and Social Care in the Community 13(4), 330-337.
• Bernardes, J. (1985). Family İdeology: Idendification and Exploration. The Sociological Rewiew, 275-298.
• Bouridieu, P. (2015). Pratik Nedenler (2. Baskı). (H. Uğur Tanrıöver, Çev.) İstanbul: Hill yayın.
• Bradbury, B. (2000). Single Parenthood in the Past. historical Methods, 211-217.
• Brandwein, R. A., Brown, C. A., & Fox, E. M. (1974). Women and Children Last: the Social Situation of Divorced Mothers and Their Families. Journal of Marriage and Family, 498-514.
• Boztilki, M. (2020). Sosyal Yardımlar ve İstihdama Katılımın Yoksulluk Üzerindeki Etkisi: Yalnız Anneli Ailelere Yönelik Bir İnceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi: İstanbul.
• Boztilki, M. (2022). Tek Ebeveynli Ailelerde Sosyal Sermaye Gelişimi ve Güvenin Önemi: Yalnız Anneler Odaklı Bir Çalışma. Journal of Emerging Economies and Policy, 7(2), 248-262.
• Canatan, K., Bilge, Y., Çapar, H. (2019). Tek Ebeveynli Aile Bağlamında Yaşayan Annelerin Sosyal ve Psikolojik Problemleri: Küçükçekmece Örneği. Turkish Studies Social Sciences, 14(4), 1331-1354.
• Campbell, M., Thomson, H., Fenton, C., & Gibson, M. (2016). Lone Parents, Health, Wellbeing And Welfare To Work: A Systematic Review Of Qualitative Studies. BMC Public Health, 16(1), 1-10.
• Connell, R. W. (1987). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı.
• Creswell, J. W. (2009). Research Design Oualitative, Ouantitative and Mixed Methods Approach. USA: SAGE Puplications.
• Cohen, R., Coxall, J.,Craig, G. & Sadiq-Sangster, A. (1992). Hardship Britain: Being Poor in the 1990s. London: Child Poverty Action Group.
• Delaney, C. (2018). Tohum ve Toprak. İstanbul: İletişim.
• Demircioğlu, N. S. (2000). Boşanmanın, Çalışan Kadının Statüsü ve Cinsiyet Rolü Üzerine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ege Üniversitesi: İzmir.
• Demirel, B. (2021) Sosyal Hizmet Bakış Açısıyla Tek Ebeveynli Ailelerin Gereksinimleri ve Sosyal Politika Uygulama Süreci Üzerine Bir Değerlendirme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi: Ankara.
• Demirel, B. Ve Buz, S. (2021). Tek Ebeveynli Hanelerdeki Kadınların Rol ve Sorumluluklarındaki Değişimler ve Deneyimledikleri Güçlükler. Akademik Hassasiyetler, 8(17), 157-192.
• Doğancı, H. K. ve Tuncay, T. (2022). Kaçarak Evlenen Kadınların Yaşam Deneyimlerinin İncelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 22 (55), 2148-9424.
• Durusoy Öztepe, N. (2018). Ev Eksenli Çalışan Kadınlar ve Denizli Örneği. Yayınlanmış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi: Ankara.
• Esping-Andersen, G. (2011). Tamamlanmamış Devrim Kadınların Yeni Rollerine Uymak. İstanbul: İletişim.
• Feyzioğlu, S., & Kuşçuoğlu, C. (2011). Tek Ebeveynli Aileler. Aile ve Toplum, 97-110.
• Ghate, D. Ve Hazel, N. (2002). Parenting in Poor Environments: Stress, Support and Coping. London: Jessica Kingsley Puplihers.
• Hamzaoğlu, M. (2019). Namus Kadına Karşı Şiddetin İdeolojisi. İstanbul: Siyah Kitap.
• İlkkaracan, İ. (2018). Toplumsal Cinsiyet Eşitlikçi, Sürdürülebilir Büyüme ve Kalkınma İçin Mor Ekonomi. Ç. Ünlütürk Ulutaş içinde, Feminist Sosyal Politika: Bakım, Emek, Göç (s. 31-67). İstanbul: Notebene Yayınları.
• Kancı, T. (2008). Cumhuriyetin İlk Yıllarından Bugüne Ders Kitaplarında Kadınlık ve Erkeklik Kurguları. N. Mutluer, & N. Mutluer (Dü.) içinde, Cinsiyet Halleri Türkiye'de Toplumsal Cinsiyetin Kesişim Sınırları (3. Basım, s. 88-103). İstanbul: Varlık.
• Kandiyoti, D. (1988). Bargaining with Patriarchy. Gender and Society, 2(3), 274-290.
• Kavas, S., & Gündüz Hoşgör, A. G. (2010). Divorce and Family Change Revisted: Porfessional Women’s Divorce Experience in Turkey. Demografia, 53 (5), 102-126.
• Keim, S. (2018). Are Lone Mothers Also Lonely Mothers? Social Networks of Unemployed Lone Mothers in Eastern Germany. In L. Berbardi ve D. Mortelmans (Ed.), Lone Parenthood in the Life Course. Switzerland: Springer Nature.
• Kelebek Küçükarslan, G. (2022). Feminist Sosyal Çalışma Perspektifiyle Kadınların Boşanma Deneyimleri. Yayınlanmış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi: Ankara.
• Kelebek Küçükarslan, G., Cankurtaran, Ö. (2022). Experince of Divorced Women Subject to Domestic Violence in Turkey. Journal of İnterpersonal Violence, 1-24.
• Kılıçaraslan, S. ve Şahan, B. (2019). Divorce in Turkish Society: Personal and Family of Origin Characteristics. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50 (2), 1003-1032.
• Kohen, J. A. (1981). From Wife to Family Head. Psychiatry, 44(3), 230-240.
• Koray, M. (2011). Küreselleşen Eşitlik Politikalarına Karşı Küreselleşen Kapitalizm: “Sol-Feminist” Bir Eleştiri.
• Kümbetoğlu, B. (2015). Sosyolojide ve Antopolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. Ankara: Bağlam.
• Leslie, L. A., & Grady, K. (1985). Changes in Mother’s Social Networks and Social Support Following Divorce. Journal of Marriage and Family, 66-673.
• McLanahan, S. S., Wedemeyer, N. V., & Adelberg, T. (1981). Network Structure, Social Support,and Psychological Well-Being in the Single-Parent Family. Journal of Marriage and the Family, 43(3), 601-612.
• Millett, K. (2018). Cinsel Politika. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Neuman, W. L. (2006). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımları I. (Çev. S. Özge) (7. Baskı). Ankara: Yayınodası.
• Özar, Ş., Yakut, Çakar, B. (2015). Aile, Devlet ve Piyasa Kıskacında Boşanmış Kadınlar. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 16, 31-41.
• Patton, M. O. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Sancar, S. (2020). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti Erkek Devlet, Kadınlar Aile Kurar. (5. Baskı). İstanbul: İletişim.
• T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, (2011). Tek Ebeveynli Aileler. Erişim: 28 Mayıs 2022, https://www.aile.gov.tr/uploads/athgm/uploads/pages/arastirmalar/tek-ebeveynli-aileler.pdf
• Temiz, H. E. (2004). Eğreti İstihdam: İşgücü Piyasasında Güvencesizliğin ve İstikrarsızlığın Yeni Yapılanması. Çalışma ve Toplum, 2, 55-80.
• Tuncay, T. ve İL, S. (2006). Sosyal Hizmette Baskı Karşıtı Uygulama: Sosyal Adalet Paradigması Temelinde Bir Özgürleştirme Pratiği. Toplu ve Sosyal Hizmet, 17(2), 59-71.
• Ünlüönen, S. (2018). Kıymetli Şeylerin Tanzimi. İstanbul: İletişim.
• Yıldırım, İ. (2007). Üniversite Öğrencilerinin Eş Seçimi Kriterleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 111(27), 15-26.
• Yıldırım, E. (2017). Yeni Bir Hayat Kurmak Kadınlar Anlatıyor: Babalık, Evlilik ve Boşanma. İstanbul: İletişim.
• Walby, S. (1990). Theorizing Patriarchy. USA: Basil Blackwell Ltd.
• Wilcox, B.1981 The role of social support in adjusting to marital disruption: a network analysis. In B. H. Gottlieb (Ed.), Social Networks and Social Support. Beverly Hills, CA: Sag.