ÜNİVERSİTELERİN İHTİSASLAŞMA EKOSİSTEMİ VE DÖNÜŞÜMSEL BİR MODEL ÖNERİSİ: NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, , 315 - 336, 06.10.2023

Mehmet Cansız , Neval Karanfil , Utku Eren Bağcı

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1356155

Öz

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde, yenilik ve girişimcilik kültürü öne çıkmış ve bilgi üretim faktörleri arasında yer almaya başlamıştır. Bilginin üretilmesinde önemli bir merkez olan üniversiteler de bu süreçte iş yapış biçimleri değişen ve dönüşen kurumlar arasında yer almaktadır. Söz konusu dönüşüm, üniversitelerin geleneksel misyonlarına bölgesel kalkınmada üstlendikleri rolü ekleyerek üniversiteleri bölgesel yenilik sisteminde (BYS) sosyo-ekonomik gelişime katkıda bulunan birer aktör konumuna getirmiştir. Bu anlayış ile Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından 2016 yılında Mülga Kalkınma Bakanlığının da destek vermiş olduğu Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Programı başlatılmıştır. Bu çalışmada, söz konusu program çerçevesinde şekillenen bölgesel kalkınma odaklı ihtisaslaşma ekosisteminin yapısını ve işleyişini belirleyen bileşenler, Parsons’ın Sistem Kuramı üzerinden analiz edilmiş ve ilgili analiz Bourdieu’nün Sermaye Kuramı ile genişletilmiştir. Çalışmada, Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Programının BYS perspektifinden değerlendirilmesi temel amacı çerçevesinde; ekosistemin başlıca aktörlerinden biri olan üniversitelerin ihtisaslaşma sürecindeki konumları ve sürece sağlayacakları katkılar sahip oldukları kaynaklar ve paydaşlar noktasında ele alınmıştır. Söz konusu amaç paralelinde, 12 Kasım 2021 tarihinde Doğal ve Kültürel Miras Turizmi alanında Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Üniversitesi ilan edilen Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi’nde (NEVÜ) ihtisaslaşma programı dâhilinde takip edilen işleyiş örnek vaka olarak sunulmuş ve bu çalışmanın ihtisaslaşan diğer üniversiteler için bir rehber işlevi görmesi ve ana projeye katkılar sunması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel yenilik sistemleri, Bölgesel kalkınma, İhtisaslaşma ekosistemi, Üniversitelerin dönüşümü

Kaynakça

• Asheim, B. T., & Coenen, L. (2005). Knowledge bases and regional innovation systems: Comparing Nordic clusters. Research policy, 34(8), 1173-1190.
• Asheim, B. T., Smith, H. L., & Oughton, C. (2011). Regional innovation systems: Theory, empirics and policy. Regional studies, 45(7), 875-891.
• Asheim B, Grillitsch M. & Trippl M (2016). Regional innovation systems: Past–present–future. In: Shearmur R, Carrincazeaux C, Doloreux F (eds) Handbook on the Geographies of Innovation. Cheltenham: Edward Elgar, 45–62.
• Bell, D. (1973). The coming of postindustrial society, New York. Basic Books.
• Bourdieu, P. (2005). The social structures of the economy. Polity Press.
• Bucăţa, G., & Tileagă, C. (2023). The Role of Human Capital in the Universities’ Management Efficiency Process. Land Forces Academy Review, 28(2), 136-147.
• Cansız, M. (2013). Türkiye'nin Yenilikçi Girişimleri Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Örneği. Ankara. Kalkınma Bakanlığıashe
• Cansız, M. (2016a). Türkiye’de akademik girişimciliğin sosyolojik analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. T.C. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Cansız, M. (2016b). Türkiye’de akademik girişimcilik. Ankara. Kalkınma Bakanlığı.
• Cansız, M. (2020). Türkiye’de Organize Sanayi Bölgelerinin Dönüşümü, Manisa OSB Yenilik Merkezi Tasarımı ve kurulması, UNDP, Ankara.
• Cansız, M. & Şavlı, D. (2022). Yeni Nesil Sanayi Bölgeleri: OSB’lerde Yenilikçi Dönüşümün Sosyolojisi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Dijitalleşme Özel Sayısı. 204-223.
• Castells, M. (2005). Enformasyon çağı, ekonomi, toplum ve kültür, ağ toplumunun yükselişi. (Çev. Ebru Kılıç). İstanbul. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cooke, P. (1992). Regional innovation systems: competitive regulation in the new Europe. Geoforum, 23(3), 365-382.
• Cooke, P., Uranga, M. G., & Etxebarria, G. (1997). Regional innovation systems: Institutional and organisational dimensions. Research policy, 26(4-5), 475-491.
• Çalışır, M. & Gülmez, A. (2010). Teknoloji politikaları çerçevesinde ekonomik gelişim: Türkiye-Güney Kore karşılaştırması. Akademik İncelemeler Dergisi, 5(1), 23-55.
• Dökmen, G. (2009). Bölgesel kalkınmada yenilik sistemleri ve devletin rolü: Türkiye örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Drucker, F. P. (1991). Yeni Gerçekler (Çev. B. Karanakçı). Ankara. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dulupçu, M. A., Sungur, O. & Keskin H. (2010). Bölgesel kalkınmada yeni yaklaşımlar ve Türkiye’de kalkınma planlarına yansımaları: kalkınma planlarının yeni teoriler açısından değerlendirilmesi. 6. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Ankara.
• Etzkowitz, H. (2001). The second academic revolution and the rise of entrepreneurial science. IEEE Technology and Society Magazine, 20(2), 18-29.
• Freeman, C. (1987), Technology and Economic Performance: Lessons from Japan. Pinter, London.
• García-Carbonell, N., Guerrero-Alba, F., Martín-Alcázar, F., & Sánchez-Gardey, G. (2021). Academic human capital in universities: definition and proposal of a measurement scale. Science and public policy, 48(6), 877-888.
• Golikov, A., Kudaka, M., Sergeev, V., Sergeeva, I., Tishin, P. & Tumakova, E. (2018). Human capital as a basis for the development of a modern university. In: Mottaeva, A., Melović, B. (eds.) International Scientific Conference Environmental Science for Construction Industry – ESCI 2018, MATEC Web of Conferences 2018, vol. 193, p. 05059. EDP Sciences, Ho Chi Minh City.
• Landsberger, H. A. (1961). Parsons’ theory of organizations. İçinde M. Black (Der.), Parsons: A critical examination. (214-249). Printice-Hall, Inc.
• Lawton Smith, H. (2003). Knowledge organizations and local economic development: The cases of Oxford and Grenoble. Regional Studies, 37(9), 899-909.
• Lenger, A. (2006). Bölgesel yenilik sistemleri ve devletin rolü: Türkiye’deki kurumsal yapı ve devlet üniversiteleri. Ege Academic Review, 6(2), 141-155.
• Lundvall, B.-A. (ed.) (1992), National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning. Pinter, London.
• Nelson, R.R. (ed.) (1993). National innovation systems: A comparative analysis. Oxford University Press.
• NEVÜ İhtisaslaşma Koordinatörlüğü (2022). Doğal ve Kültürel Miras Turizmi İhtisaslaşma Stratejisi ve Yol Haritası 2022-2026, Simtel, Nevşehir.
• Odabaşı, Y., (2006). Değişim ve dönüşümün aracı olarak girişimci üniversite, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(1), 87-104.
• OECD, (n. d.) Productivity, human capital and educational policies. Erişim Tarihi; 6 Temmuz 2023, https://www.oecd.org/economy/human-capital/
• Özer, Y. E. (2011). Girişimci üniversite modeli ve Türkiye. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 85-100.
• Parsons, T. (1951). The social system. Free Press.
• Parsons, T. (1956). Suggestions for a sociological approach to the theory of organizations-I. Administrative Science Quarterly. 1(1), 63-85.
• Röpke, J. (1998). The entrepreneurial university: innovation, academic knowledge creation and regional development in a globalized economy. In: Working Paper. Philipps-Universität Marburg, Germany.
• Rukancı F. & Anameriç H. (2004). “Bilgi Toplumu ve Toplumun Bilgilenmesinde Kütüphanelerin Rolü”. Yay. Haz. Arslantekin & F. Özdemirci, Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler 21-24 Ekim 2004 (2004) 330-338. Ankara.
• SBB (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı), (2018). 2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı. Erişim Tarihi; 11 Temmuz 2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/2019_Yili_Cumhurbaskanligi_Yillik_Programi.pdf
• SBB (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı), (2022). 2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yılı Yatırım Programı. Erişim Tarihi; 11 Temmuz 2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/01/2023_Yili_Yatirim_Programi-19012023.pdf
• SBB (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı), (2023). 2023 Yılı Yatırım Programı. Erişim Tarihi, 11 Temmuz 2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/01/2023_Yili_Yatirim_Programi-19012023.pdf
• SBB (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı), (n. d.). Yıllık Programlar. Erişim Tarihi; 17 Mart 2023, https://www.sbb.gov.tr/yillik-programlar/
• SBB (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı), (n. d.). Kalkınma Planları. Erişim Tarihi; 17 Mart 2023, https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/
• Sungur O. (2015). Üniversitelerin bölgesel kalkınmada değişen rolü ve girişimci üniversite kavramı. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(4), 35-61.
• Tonta, Y., & Küçük, M. E. (2005). Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde temel dinamikler. Türk Kütüphaneciliği, 19(4), 449-464.
• Tödtling, F., & Kaufmann, A. (1999). Innovation systems in regions of Europe: A comparative perspective. European planning studies, 7(6), 699-717
• Ulrich, W. & Dash, D. P. (2013) ‘Research skills for the future: summary and critique of a comparative study in eight countries’, Journal of Research Practice, 9, 1–21.
• Ünal, Y. (2009). Bilgi toplumunun tarihçesi. Tarih Okulu, 5, 123-144.
• Yiğit, A. G. & Maden, S. (2019). Bölgesel kalkınma politikalarındaki dönüşüm: yeni bölgecilik yaklaşımı ve Türkiye yansımaları. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 113-120.
• YÖK (Yükseköğretim Kurulu), (2020a). Yükseköğretimde İhtisaslaşma ve Misyon Farklılaşması: İhtisaslaşma Üniversiteleri, Ankara. Erişim Tarihi; 11 Temmuz 2023, https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/2020/misyon-faklilasmasi-ve-ihtisaslasma-arastirma-universiteleri.pdf
• YÖK (Yükseköğretim Kurulu), (2020b). Yükseköğretimde İhtisaslaşma ve Misyon Farklılaşması: Bölgesel Kalkınma Odaklı Üniversiteler, Ankara. Erişim Tarihi; 04 Eylül 2023, https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/2020/bolgesel_kalkinma_odakli_universiteler.pdf