TÜRKŞEKER FİRMALARINDA CRİTİC VE EATWİOS YÖNTEMİYLE VERİMLİLİK ANALİZİ

Yıl 2021, , 224 - 244, 30.03.2021

Munise Ilıkkan Özgür , Esra Soyu , Haşim Bağcı , Cuma Demirtaş

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.877622

Cited By: 5

Öz

Şeker sektörü, ekonomik ve sosyal etkileri sebebiyle tüm ülkeler için stratejik bir öneme sahiptir. Bu sektörde sürdürülebilirliğin sağlanması ve rekabet edilebilirliğin artırılması için verimlilik ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı; 2002-2019 yılları arasında Türkiye’deki 25 kamu şeker fabrikasının girdi ve çıktılarının önem düzeylerini belirlemek ve belirlenen önem derecelerine göre firmaların verimlilik düzeylerini kıyaslamaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için öncelikle Critic yöntemi ile girdi ve çıktı ağırlıkları, ardından Eatwios yöntemiyle fabrikaların verimlilikleri hesaplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, yakıt tüketimi önem düzeyi en yüksek girdi iken, şeker üretimi ise önem düzeyi en yüksek çıktıdır. Verimlilik analizine göre; en verimli fabrikalar Ereğli ve Eskişehir iken, en verimsiz fabrikalar ise Kars ve Alpullu’dur.

Anahtar Kelimeler

Şeker Sektörü, Verimlilik, Critic, Eatwios Yöntemi

Destekleyen Kurum

Aksaray Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi

Proje Numarası

2019-021

Kaynakça

• Akpınar, D. ve Karadeniz, V. (2015). Erzincan Şeker Fabrikasının Kuruluşu, Gelişimi ve Geleceği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 233-243.
• Aslan, Ş. (2007). Performans Ölçümünde Kıyaslama Yöntemi Olarak Veri Zarflama Analizi Nin Kullanımı: Türkiye Şeker Fabrikaları Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 383-396.
• Avcı, S. (2015). Türkiye'de Şeker Sanayinde Yaşanan Değişiklikler ve Coğrafi Sonuçları. Ulusal Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı. 457–466.
• Bozdağ, E. G. (2008). Türkiye Ve Avrupa Birliği Şeker Sanayilerinin Etkinlik Karşılaştırması 1990-2005. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 45-55.
• Çakır, S. ve Perçin, S. (2012). Kamu Şeker Fabrikalarında Etkinlik Ölçümü: VZA - Malmquist TFV Uygulaması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 49-64.
• Çınar, Y., Atıcı, K. and Menten, C. (2021). Evaluating Technical Efficiency of Turkish Sugar Production in Pre and Post Privatization Periods. Sosyoekonomi, 29(47), 59-78.
• Daştan, H. (2018). Türkiye Şeker Sanayinin Etkinlik ve Verimlilik Analizi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(14), 478-498.
• Demir, M. (2017). Kars İlinde Şeker Pancarı Üretiminin Beşeri Ve Ekonomik Önemi, Sürdürülebilirliği. Marmara Coğrafya Dergisi, (36), 175-190.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G. and Papayannakis, L. (1995). Determining Objective Weights in Multiple Criteria Problems: The Critic Method. Computers & Operations Research, 22: 763-770.
• Dikmen, F. H. ve Bozdağ, E. G. (2018). Türkiye’de Kamu Şeker Fabrikaları İçin Bir Etkinlik Analizi:2003-2016. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 452-470.
• Eştürk, Ö. (2018). Türkiye’de Şeker Sektörünün Önemi ve Geleceği Üzerine Bir Değerlendirme. Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 2(1) , 67-81.
• Eyüpoğlu, A. C. (1967). Şeker Fabrikasının Tarihçesi ve Türkiye'de Şeker Sanayii. Kimya Mühendisleri Odası Yayını.
• Güvemli, O. ve Karayaman, M. (2017). Uşak Şeker Fabrikasının Kuruluşu ve Gelişmesi. Accounting and Financial History Research Journal, (13), 6-50.
• Karayaman, M. (2012). Atatürk Döneminde Şeker Sanayi ve İzlenen Politikalar. Atataürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, 53-96.
• Kaya, F. (2015). Küresel ve Bölgesel Şeker Politikalarının Türkiye Şeker Fabrikalarına Etkilerine Bir Örnek; Ağrı Şeker Fabrikası. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 31, 41-61.
• Kostakoğlu, S. F., Keskin, U. ve Büyük, K. (2016). Eskişehir Şeker Fabrikasının Özelleştirilmesine Yönelik Porter'ın Elmas Modeli Analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (13), 50-61.
• Kumar, S. and Arora, N. (2011). Assessing Technical Efficiency of Sugar Industry in UttarPradesh: An Application of Data Envelopment Analysis, Indian Economic Review, 46(2), 323-353.
• Mulwa, M. R.,Emrouznejad, A. and Murithi, F. M. (2009). Impact of Liberalization on Efficiency and Productivity of Sugar İndustry in Kenya. Journal of Economic Studies, 36(3), 250-264.
• Mülayim, A. ve Kaprol, T. (2016). İşçi Sınıfı İçin Modern Yaşamın Kodları:Alpullu Şeker Fabrikası. Electronic Journal of Vocational Colleges, 25-32.
• OECD and FAO. (2020). OECD-FAO Agricultural Outlook 2020-2029. Rome, Italy: FAO and OECD.
• Özbek, A. (2017). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Peters, M. L. and Zelewski, S. (2006). Efficiency analysis under consideration of satisficing levels for output quantities. In Proceedings of the 17th Annual Conference of the Production and Operations Mnagement Society (POMS), 28(1).
• Peters, M. L. and Zelewski, S. (2012). Erweiterung von EATWOS um die Berücksichtigung von Satisfizierungsgrenzen für Inputs. Arbeitsbericht Nr. 38, Insitut für Produktion und Industrielles Informationsmanagement, Universitat Duisburg-Essen, Essen.
• Raheman, A.,Qayyum, A., and Afza, T. (2009). Efficiency Dynamics of Sugar Industry of Pakistan. The Pakistan Development Review, 48(4), 921-938.
• Şeker-İş Sendikası. (2011). Şekerin Geleceği. Ankara: Mattek Matbaacılık.
• T.C. Resmi Gazete. (2001). Şeker Kanunu (Resmi Gazete ile yayımı: 19.4.2001 Sayı:24378) https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/Kanunlar_Kararlar/kanuntbmmc085/kanuntbmmc085/kanuntbmmc08504634.pdf. (Erişim Tarihi: 15.06.2020)
• T.C. Resmi Gazete. (2017). 24/12/2017 Tarihli ve 30280 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/12/20171224-22.htm (Erişim Tarihi: 15.06.2020)
• T.C. Resmi Gazete. (2018). 27/03/2018 Tarihli ve 30373 Sayılı Vergi Kanunları İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180327M2-1.htm (Erişim Tarihi: 15.06.2020)
• T.C. Resmi Gazete. (2019). 4/2/2019 Tarihli ve 702 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararının Eki(5 Şubat 2019). Ocak 28, 2021 tarihinde alındı
• TAGEM (Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü). (2018). Tarım Ürünleri Piyasaları Şekerpancarı. Ankara: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı.
• TAGEM (Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü). (2020). Şeker Pancarı, Tarım Ürünleri Piyasa Raporu. Ankara: Tarım ve Orman Bakanlığı.
• Taşdoğan, B. ve Taşdoğan, C. (2012). Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’nin Malmquist Endeksi Çerçevesinde Etkinlik Analizi. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (23), 59-77.
• Temizgüney, F. (2010). Erzurum Şeker Fabrikasının Açılışı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (43), 329-343.
• Tosun, F. (2016). Şeker Pancarı ve Şeker 2015. T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü.
• Türkşeker (Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş Genel Müdürlüğü) (2020). 2019 Sektör Raporu, https://www.turkseker.gov.tr/data/dokumanlar/2019_Sektor_Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 10.10.2020).