ARAP BAHARI SONRASI DÖNEMDE BÖLGESEL GÜVENLİK KOMPLEKSİ BAĞLAMINDA İRAN’IN LÜBNAN SİYASETİ

Yıl 2021, , 2131 - 2145, 31.12.2021

Çağla Mavruk Cavlak , Ali Gök

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.995587

Öz

Soğuk Savaş sonrası evrilen uluslararası sistemde güvenlik anlayışını bölgesel dinamikler bağlamında ele alan “bölgesel güvenlik kompleksi teorisi”, Kopenhag Okulu’nun yeni güvenlik yaklaşımı çerçevesinde yaptığı çalışmalar kapsamında ortaya koyduğu bir kuramsal çerçevedir. Karşılıklı güvenlik bağımlılığını başta mesafe olmak üzere coğrafik özelliklerle bağdaştıran bölgesel güvenlik kompleksi teorisine göre, coğrafi olarak birbirine yakın komşu ülkeler, bölgesel iç güvenlik dinamikleriyle ve tehdit algılarıyla birbirlerine bağlıdırlar. Bu kapsamda sınıflandırılan “Ortadoğu güvenlik kompleksi” de iş birliği ve çatışmanın sürekli yaşandığı ve İran, Suudi Arabistan, İsrail gibi bölgesel güçleri de içine alan bir komplekstir. Ortadoğu güvenlik kompleksi içerisinde İran, bölgesel bir güç olarak Arap Baharı ayaklanmalarının Suriye’ye sıçramasıyla birlikte tehdit algısını arttırarak savunma hattını sağlamlaştırmaya odaklanmış ve bu güvenlik kompleksinde güçlü bir devlet-dışı aktör olan Hizbullah ile ortak tehdit algısına, karşılıklı güvenlik bağımlılığına ve kimliksel bağa dayanan iş birliğine önem vermiştir. Bu önermeden yola çıkılarak, yapılan çalışmada İran’ın Arap Baharı sonrası dönemde, Hizbullah üzerinden Lübnan’a yönelik uyguladığı siyasetin incelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Güvenlik, Bölgesel Güvenlik Kompleksi Teorisi, Arap Baharı, İran, Lübnan

Kaynakça

• Akgül Açıkmeşe, S. (2011). Algı mı, Söylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni Klasik Gerçekçilikte Güvenlik Tehditleri. Uluslararası İlişkiler, 8(30), 43-73.
• Akram, F. (2012). Hamas Leader Abandons Longtime Base in Damascus. New York Times, Retrieved 20 December 2020 from https://www.nytimes.com/2012/01/28/world/middleeast/khaled-meshal-the-leader-ofhamas-vacates-damascus.html.
• Alagöz, B. ve Kandemir, E. (2015). 11 Eylül Sonrası Dönemde Bölgesel Güvenlik ve İran’ın Afganistan Siyaseti. Turkish Journal of Middle Eastern Studies, 2(2), 109-140.
• Altunışık, M.B. (2007). Lübnan Krizi: Nedenleri ve Sonuçları. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Buzan, B. and Waever, O. (2003). Regions and Powers: The Structure of International Security. Cambridge: Cambridge University Press.
• Buzan, B., Waever, O. and Wilde, J. (1998). Security: A New Framework for Analysis. Londra: Lynne Rienner Publishers.
• Buzan, B., Jones, C. and Little, R. (1993). The Logic of Anarchy: Neorealism to Structural Realism. New York: Columbia University Press.
• Buzan, B. (1983). People, States and Fear: The National Security Problem in International Relations. Brighton: Harvester Wheatsheaf.
• Bhalla, R. (2010). Syria, Hezbollah and Iran: An Alliance in Flux. Stratfor, Retrieved 23 December 2020 from https://worldview.stratfor.com/article/syria-hezbollah-and-iran-alliance-flux.
• Blank, S., Grinter, L.E., Kilingaman, J.W., Ofcansky, T.P., Ware, L.B. and Weathers, B.E. (1988). Low-Intensity Conflict in the Third World. Alabama: Air University Press.
• Bregman, A. (2016). Israel’s Wars A history since 1947, New York: Routledge.
• Caner, M. (2018). Suriye’de İran-İsrail Mücadelesi. Kriter Dergisi, 3 (28). https://kriterdergi.com/dis-politika/suriyede-iran-israil-mucadelesi adresinden 04 Aralık 2020 tarihinde edinilmiştir.
• CIA The World Factbook. (2019). Lebanon. CIA, Retrieved 10 December 2020 from https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/le.html.
• Deeb, M. (1988). Shia movements in Lebanon: Their formation, ideology, social basis, and links with Iran and Syria. Third World Quarterly, 10(2), 683-698.
• Doster, B. (2012). Bir Bölgesel Güç Olarak İran’ın Ortadoğu Politikası. Ortadoğu Analiz, 4(44), 44-51.
• Eddine, M.N. (2016). Sectarian and Ethnic Politics: The Syrian Conflict In A. Saikal (Ed.), The Arab World And Iran: A Turbulent Region in Transition (p. 103-124), New York: Palgrave Macmillan.
• Erdem, G. (2018). Lübnan’da Şii Siyasi Hareketin Evrimi: Emel’den Hizbullah’a. The Turkish Yearbook of International Relations, 49, 21-55.
• Friedman, T.L. (2018, Nisan 15). Are Iran and Israel Headed for Their First Direct War?. The New York Times, Retrieved 04 December 2020 from https://www.nytimes.com/2018/04/15/opinion/war-syria-iran-israel.html.
• Griffin, G.C. (2008). Israel Versus Hezbollah 2006 An Assessment of Israeli Strategy. Military and Operational Arts and Sciences from Air University.
• Haugbolle, S. (2010). War and Memory in Lebanon. New York: Cambridge University Press.
• Hazbun, W. (2016). Assembling security in a ‘weak state:’ the contentious politics of plural governance in Lebanon since 2005. Third World Quarterly, 37(6), 1053-1070.
• Hinnebusch, R. (2003). The international politics of the Middle East. Manchester University Press.
• Hokayem, E. (2015). Iran and Lebanon. The Iran Primer, Retrieved 04 December 2020 from https://iranprimer.usip.org/resource/iran-and-lebanon.
• Humud, C. E. (2018). Lebanon, Congressional Research Service (Report No: R44759), Retrieved 03 December 2020 from https://fas.org/sgp/crs/mideast/R44759.pdf.
• Hunter, S. (2017). Iran’s Policy Toward the Persian Gulf: Dynamics of Continuity and Change In G. Bahgat, A. Ehteshami and N. Quilliam (Ed.), Security and Bilateral Issues between Iran and its Arab Neighbours (p. 11-38), Palgrave Macmillan.
• Independent Türkçe. (2021). İran’ın açıklamaları Lübnan siyasetinde tepkiyle karşılandı. https://www.indyturk.com/node/295256/dünya/i̇ranın-açıklamaları-lübnan-siyasetinde-tepkiyle-karşılandı adresinden 06 Aralık 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Irani, G.E. (2008). Iran’s Regional Security Policy: Opportunities and Challenges (Report No: 52/2008). Documento de Trabajo Working Paper, Retrieved 15 December 2020 from http://www.realinstitutoelcano.org/wps/portal/rielcano_en/contenido?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/elcano/elcano_in/zonas_in/dt52-2008.
• İnat, K., Kurt, V., Yegin, A., Gürler, R.T., Özdemir, Ö.B., Özdemirci, A.S. ve Akdoğan, İ. (2016). İran-Suudi Arabistan Rekabetinin Bölgesel Yansımaları, SETA Analiz, Sayı 148.
• Koşak, Ç. (2021). İran’ın İsrail'i tehdit etmesinden sonra gözler Lübnan'ın güneyine çevrildi. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iranin-israili-tehdit-etmesinden-sonra-gozler-lubnanin-guneyine-cevrildi/2099850 adresinden 23 Aralık 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Köprülü, N. ve Ebrem, İ.S. (2013). Lübnan’da Çoklu Güç Paylaşımı ve Ortaklıkçı Demokrasi Zemininin Arap Ayaklanmaları Sonrası Geleceği, Akademik Orta Doğu, 8(1), 1-24.
• Lawson, F.H. (2007). New Twists, More Intricate Configurations: The Changing Israel Palestinian Regional Security Complex. Perspectives on Global Development and Technology, 6, 345-362.
• Majidyar, A. (2017). Iran Steps up Efforts to Expand Its Influence in Lebanon, Retrieved 24 December 2020 from https://www.mei.edu/publications/iran-steps-efforts-expand-its-influence-lebanon.
• Mavruk Cavlak, Ç. (2019). The Cold War 1945-1989: Regional Developments In V. Şeyşane and P.E. Pheiffer (Ed.), History of international relations (p. 179-205). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
• Norton, A. R. (2015). The Geopolitics of the Sunni–Shia Rift In E. Monier (Ed.), Regional Insecurity After the Arab Uprisings Narratives of Security and Threat (p. 129-150). Palgrave Macmillan.
• Norton, A. R. (2007). Hezbollah: A Short History. New Jersey: Princeton University Press.
• Özdemir, Ç. (2017). Suudi-İran Çekişmesinde Son Perde Lübnan. Deutsche Welle. https://www.dw.com/tr/suudi-iran-çekişmesinde-son-perde-lübnan/a-41404765 adresinden 23 Aralık 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Parchami, A. (2012). The Arab Spring: the view from Tehran. Contemporary Politics, 18(1), 35-52.
• Philipp, P. (2006). İran ve Suriye neden Hizbullah’ı destekliyor?. Deutsche Welle, https://www.dw.com/tr/iran-ve-suriye-neden-hizbullah%C4%B1-destekliyor/a-2520990 adresinden 23 Aralık 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Prados, A. B. (2006, Ocak 19). Issue Brief for Congress: Lebanon. Congressional Research Service, Retrieved 10 December 2020 from http://fpc.state.gov/documents/organization/61471.pdf.
• Sadjadpour, K. (2014, Haziran 09). Iran: Syria’s Lone Regional Ally. Carnegie Endowment for International Peace, Retrieved 01 December 2020 from http://carnegieendowment.org/2014/06/09/syria-s-lone-regional-ally-iran/hd7l?.
• Salem, P. (2011, Aralık 09). A new balance of power if Syria shifts away from Iran. The National, Retrieved 03 December 2020 from https://www.thenationalnews.com/a-new-balance-of-power-if-syria-shifts-away-from-iran-1.378096.
• Schiff, Z. (2006). Israel’s War with Iran. Foreign Affairs, 85(6), 23-31.
• Selcen, N. ve Akgül, P. (2020). İran’ın Levant’taki İzdüşümü: Hizbullah. İran Araştırmaları Merkezi. https://iramcenter.org/iranin-levanttaki-izdusumu-hizbullah/ adresinden 16 Kasım 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Singer, J. D., Bremer S. and Stuckey, J. (1972). Capability Distribution, Uncertainty and Major Power War, 1820-1965 In B. Russett (Ed.) Peace, War, and Numbers (p. 19-48). Beverly Hills: Sage.
• Sinkaya, B. (2012). Arap Baharı Sürecinde İran’ın Suriye Politikası, SETA Analiz, 53, s. 4-37.
• Şilibekova, A. (2007). Orta Asya Bölgesel Güvenlik Sistemine Doğru: Perspektifler, ICANAS, 38(10), 1319-1326.
• Taflıoğlu, S. (2013). İran İslam Cumhuriyeti’nde Egemenlik ve Meşruiyet Kaynağı ‘Velayet-i Fakih’, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68(3), 95-112.
• Tüysüzoğlu, G. (2013). Sosyal Konstrüktivizm ve Kopenhag Okulu Bağlamında Lübnan’daki Siyasal Yapının Değerlendirilmesi. Uluslararası Hukuk ve Politika, 9(35), 115-143.
• Waever, O. (1995). Securitization and Desecuritization In R.D. Lipschutz (Ed.), On Security (p. 46-87), New York: Columbia University Press.