EĞİTİM ÖRGÜTLERİNDE LİDER DAVRANIŞ BİÇİMLERİ İLE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİ (NEVŞEHİR İLİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 17, 05.04.2012

Selda Özer Niyazi Can

Öz

Bu çalışmanın amacı, Nevşehir il merkezi, merkeze bağlı kasaba ve köylerde bulunan ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin okul müdürlerinin lider davranış biçimlerini (dönüşümcü, sürdürümcü ve serbestlik tanıyan liderlik) algılama ve örgütsel vatandaşlık davranışı (özgecilik, üstün görev bilinci, nezaket, centilmenlik ve sivil erdem) gösterme eğilimlerini tespit etmektir. Çalışmada veriler anket yoluyla toplanmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına (Pearson Korelasyon Analizi) göre, dönüşümcü ve sürdürümcü lider davranış biçimleri ile örgütsel vatandaşlık davranışının tüm boyutları arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu bulunmuştur.  Serbestlik tanıyan lider davranışları ile örgütsel vatandaşlık davranışının özgecilik, üstün görev bilinci ve nezaket boyutları arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı, fakat serbestlik tanıyan lider davranışı ile örgütsel vatandaşlık davranışının centilmenlik ve sivil erdem boyutları arasında pozitif yönde bir ilişkinin olduğu araştırma sonunda ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dönüşümcü liderlik, sürdürümcü liderlik, serbestlik tanıyan liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı

Kaynakça

• Aldoory, L. and Toth E. (2004). Leadership and Gender in Public Relations: Perceived Effectiveness of Transformational and Transactional Leadership Styles. Journal of Public Relations Research, 16 (2), 157-183.
• Allison, B. J., Voss, R. S. and Dryer, S. (2001), Student classroom and career success: the role of organizational citizenship behavior. Journal of Education for Business, 76 (5), 282-294.
• Ayhan, F. (2006). Eğitim Örgütlerinde Öğretmenlerin İş Tatminleri ile Okul Yönetiminin Lider Davranış Biçimleri Arasındaki İlişkiler, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Basım, H. N. ve Şeşen H. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61 (4),83-102.
• Bass, B. M.(1999). Two Decades of Research and Development in Transformational Leadership. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8 (1), 9 -32.
• Bass, B. M. and Steidlmeier P. (1999). Ethics, Character, and Authentic Transformational Leadership. The Leadership Quarterly, 10 (2), 181-217.
• Bingöl, D., Naktiyak, A. ve İşcan, Ö. F. (2003). Dönüştürücü liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi. 11. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 491-508), Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.
• Budak, G. ve Budak, G. (2004). İşletme Yönetimi. İzmir: Barış Yayınları.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stillerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (1), 73-112.
• Çetin, M. Ö. (2004). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Dilek, H. (2005). Liderlik Tarzlarının ve Adalet Algısının; Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkilerine Yönelik Bir Araştırma, Yayınlanmamış doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Eren, E. (2004). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Geijsel, F., Sleegers P., Leithwood K. and Jantzi D. (2003). Transformational Leadership Effects on Teachers‘ Commitment and Effort toward School Reform. Journal of Educational Administration, 41 (3), 228-256.
• İşbaşı, J. Ö. (2000). Çalışanların Yöneticilerine Duydukları Güvenin ve Örgütsel Adalete İlişkin Algılamalarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Oluşumundaki Rolü: Bir Turizm Örgütünde Uygulama, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Kılıç, G. (2006). Eğitim Kurumlarında Liderlik Tarzları ve Örgüt Kültürünün Performans Üzerindeki Etkisi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Konovsky, M. A. and Ogan D. W. (1996). Dispositional and contextual determinants of organizational Organizational Behavior, 17, 253-266.
• citizenship behavior. Journal of
• Köse, S., Kartal, B. ve Kayalı, N. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Tutuma İlişkin Faktörlerle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 1-19.
• London, M. (2002). Leadership Development: Paths to Self-Insight and Professional Growth. Mahwah NJ: Erlbaum
• Mackenzie, S. B., Podsakoff, P. M. and Fetter R. (1993). The impact of organizational citizenship behavior on evaluations of salesperson performance. Journal of Marketing, 57 (1), 70-80.
• Mackenzie, S. B., Podsakoff, P. M. and Paine, J. B. (1999). Do citizens‘ behaviors matter mor efor managers than for sales people?. Journal of Academy of Marketing Science, 27 (4), 396-410.
• Nevşehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü İstatistikleri, http://nevsehir.meb.gov.tr adresinden 14 Nisan 2008 tarihinde edinilmiştir.
• Nguni, S., Sleegers P. and Denesen E. (2006). Transformational and Transactional Leadership Effects on Teachers‘ Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Organizational Citizenship Behaviour in Primary Schools: The Tanzanian Case. School Effectiveness and School Improvement, 17 (21), 145-177.
• Organ, D. W. (1997). Organizational Citizenship Behaviour: It‘s Construct Clean-up Time. Human Performance, 10 (2), 85-97.
• Organ, D. W. and Ryan, K. (1995). A meta-analytic review of attidutional and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, 48, 775-802.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Üniversite Öğrencilerinin Bazı Demografik Özellikleri ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 117-135.
• Plunkett, W. R., Attner, R. F. and Allen, G. S. (2002). Management: Meeting and Exceeding Customer Expectations. USA: South Western.
• Podsakoff, P. M. and Mackenzie, S. B. (1994). Organizational citizenship behaviors and sales unit effectiveness. Journal of Marketing Research, 31, 351-363.
• Podsakoff, P. M., Mackenzie, S. B. and Bommer, W. H. (1996). Transformational Leader Behaviors and Substitutes for Leadership as Determinants of Employee Satisfaction, Commitment, Trust, and Organizational Citizenship Behaviors. Journal of Management, 22 (2), 259-298.
• Podsakoff, P. M. and MacKenzie S. B. (1997). Impact of Organizational Citizenship Behavior on Organizational Performance: A Review and Suggestions for Future Research. Human Performance, 10 (2), 133-151.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie S. B. Paine, J. B. and Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behavior: a critical review of theoretical and emperical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26 (3), 513-563.
• Ramey, J. W. (2002). The Relationship Between Leadership Styles of Nurse Managers and Staff Nurse Job Satisfaction in Hospital Settings, Unpublished Master Thesis, Marshall University College of Health Professions, Huntington.
• Redman, T. and Wilkinson A. (2006). Contemporary Human Resources Management. Essex: Prentice Hall.
• Sakallı, N. (2001). Sosyal Etkiler: Kim Kimi Nasıl Etkiler?. Ankara: İmge Kitabevi.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel Vatandaşlık Davranışları: Kavramsal Bir Çözümleme ve Okul Açısından Bazı Çıkarımlar. G.Ü.Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (1), 317-339.
• Stone, P. (1992). Transformational Leadership in Principals: An Analysis of the Multifactor Leadership Questionaire Results. Monograph Series, 2 (1), 1- 27.
• Stumpf, M. N. (2003). The Relationship of Perceived Leadership Styles of North Carolina County Extension Directors’ to Job Satisfaction of County Extension Professionals, Unpublished doctoral dissertation, North Carolina State University Adult and Community College, Raleigh N.C.
• Topaloğlu, G. (2005). Dönüştürücü Liderlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.