Bozkır Kültüründe Alp Karakterinin Ortaya Çıkışında Türk Geleneklerinin Etkisi

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 2, 125 - 135, 21.11.2012

Kürşat Koçak

Öz

Bozkır kültür çevresinde yaşayan Türklerin etrafı düşmanla, sert iklim şartları ve çeşitli zorluklarla çevrelenmişti. Bu şartlar altında Türkler kendilerini savunacak refleksler geliştirdiler. Bu reflekslerden bir tanesi de geleneklere bağlılıktır. Türk gelenekleri ise daima cesareti, kahramanlığı ve yiğitliği övmekte ve teşvik etmekteydi. Bütün bu değerlerin toplamı ise “Alp” karakteri olarak ortaya çıkmaktadır. Yiğitliğin, cesaretin ve kahramanlığın karşılığı olan “Alp” terimini unvan olarak hükümdar ve milletin içinden gelen yiğit savaşçılar alıp kullanmaktaydılar. Alplik Türk devletlerinin kuruluşunda ve yükselişinde muazzam bir güç olarak ortaya çıkmıştır. Bu makalede Alp karakterinin ortaya çıkışında geleneklerin etkisi dile getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alp, Gelenek, Bozkır, Savaşçı, Unvan

THE EFFECTS OF TURKISH CUSTOMS ON APPEARING ALP CHARACTER IN STEPPE CULTURE

Öz

Turks living in steppe culture were surrounded with enemy, hard air conditions, and many other difficulties. While Turks were struggling with these difficulties to carry on their own existence, on the other hand during this combat they were learning the necessary of sticking to their traditions to keeping their national unity. So, their adamantly behaviour of loyal to their traditions became a reflex which make them survive in spite of human, geographical and social troubles. Turkish traditions which can be called as defence mechanism glorified bravery, courage and heroism. All these national and cultural values led the appearance of ‘Alp’ character and its dissemination as a cultural subject. The title of ‘alp’ whose meaning was bravery and courage, heroism was used by emperors, and brave warriors. Alp was an important power for founding and developing Turkish governments. This article is about the effects of traditions in arising Alp. 

Anahtar Kelimeler

Alp, traditions, steppe, warrior, title

Kaynakça

• Almas, Turgun, Uygurlar, Selenge Yayınları, İstanbul 2010.
• Atsız, H. Nihal, Makaleler I, İstanbul 1997.
• Caferoğlu, Ahmet; Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul 1934.
• Diyarbekirli, Nejat; Hun Sanatı, Meb Yayınları, İstanbul 1972.
• Durmuş, İlhami; “İskitlerde Ölü Gömme Geleneği” Milli Folklor, 61, (2004), 21– 29.
• Dedem Korkudun Kitabı; Hazırlayan; O. Şaik GÖKYAY, Meb Yayınları, İstanbul 2004.
• Eberhard, W.; Çin’in Şimal Komşuları, Terc. Nimet ULUĞTUĞ, TTK, Ankara1996.
• El- Câhız; Hilâfet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Fazîletleri, Çev. Ramazan ŞEŞEN, TKAE Yayınları, Ankara 1988.
• Esin, Emel; “Türk Kültür Tarihi İç Asya’daki Erken Safhalar” Erdem, Cilt I, Sayı 2, Mayıs 1985.
• Esin, Emel; Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2001.
• Esin, Emel; Türk Sanatında İkonografik Motifler(Orta Asya’dan Osmanlıya), Kabalcı Yayınları, İstanbul 2004.
• Esin, Emel; Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2006.
• Gülensoy, Tuncer; Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 2007.
• Han Hanedanlığı Tarihi (Hsiung- nu (Hun) Monografisi); Terc.ONAT, A., ORSOY, S.,ERCİLASUN, K., T.T.K. Ankara 2004.
• Herotodotos Tarih; Çev. Mümtekin ÖKMEN, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2006.
• İbn Fazlan; Seyahatnâme, Terc. Ramazan ŞEŞEN, Bedir Yayınları, İstanbul 1995.
• İnan, Abdülkadir; “İskitlerin Savaş Belgesi ve XI. Yüzyıl Türklerinde Beçkem”, Belleten XIII/49, TTK, Ankara 1949.
• İnan, Abdülkadir; Makaleler ve İncelemeler I, II, T.T.K. Yayınları, Ankara, 1998.
• İnalcık, Halil; Devlet-i ‘Aliyye, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2009.
• İzgi, Özkan; “Uygurların Siyasî ve Kültürel Tarihi”, TKAE Yayınları, Ankara 1987.
• Kafesoğlu, İbrahim; Türk Milli Kültürü, İstanbul 2000.
• Kaplan, Mehmet; “Türk Destanında Alp Tipi”, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, Dergâh Yayınları, İstanbul 1976.
• Kaşgarlı Mahmûd; Divanü’l Lugati’t- Türk I, II, III, (Terc. Besim ATALAY) Ankara 1996.
• Koca, Salim; Türk Kültürünün Temelleri II, Ankara 2003.
• Koca, Salim; Selçuklularda Ordu ve Askerî Kültür, Berikan Yayınevi, Ankara 2005.
• Köprülü, Fuat; Tarih Araştırmaları I, Akçağ Yayınları, Ankara 2006.
• Lıu Mau Tsaı; Doğu Türkleri(Çin Kaynaklarına Göre), Terc. Ersel KÂHYA- Deniz BANOĞLU, Selenge Yayınları, İstanbul 2006.
• Oğuz Destanı; W. BANG, G. R. RAHMETİ, MEB Basımevi, İstanbul 1970.
• Ögel, Bahaeddin; Türk Kültür Tarihi (İslamiyet öncesi), TTK Basımevi, Ankara 1991.
• Ögel, Bahaeddin; Türk Kültür Tarihine Giriş Cilt I-IX, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• Roux, Jean-Paul, Altay Türklerinde Ölüm, Kabalcı Yayınları, İstanbul 1999.
• Şemseddin SÂMİ; Kâmûs-ı Türkî, Tercüman YKB Yayınları, İstanbul 1985.
• Tekin, Talat; Orhon Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara 2006.
• Urfalı Mateos; Vekayi-nâmesi ve Papaz Grigor’un Zeyli, Çev.Hrant D. ANDREASYAN, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• Yusuf Has Hâcib; Kutadgu Bilig, Çev. R:Rahmeti ARAT, TTK Yayınları, Ankara 2003.