Türkiye Selçukluları ile Kilikya Ermenileri Arasındaki Siyasi İlişkiler

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 2, 70 - 108, 21.11.2012

İlyas Gökhan

Öz

Bu çalışmada Türkiye Selçuklu Devleti ile Kilikya Ermenileri arasındaki siyasi ilişkiler incelendi: Türklerle Ermeniler arasındaki ilişkiler Selçukluların Anadolu’ya girişi ile başlar. Bizans yönetiminde baskı altında yaşayan Ermeniler, Selçukluları kurtarıcı olarak karşıladılar. Ancak Haçlı Seferleri sırasında Hıristiyanlar, Ermenileri Türklere karşı kışkırttılar. Haçlıların yardımı ile Çukurova bölgesini ele geçiren Ermeniler burada bir baronluk kurdular. Ermeniler Haçlılarla ittifak yaparak Türk topraklarına saldırılar düzenlediler. Haçlılar Kilikya Ermenilerini baronluktan Krallığa yükselttiler. Türkiye Selçuklu Sultanları İzzeddin Keykâvus ve Alâeddin Keykubâd zamanında Selçuklular Ermenileri kendilerine tabi hale getirdiler. 1243 Kösedağ savaşı sırasında Ermeniler Selçuklulara ihanet ettiler. Moğollarla işbirliği yapan Ermeniler Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad’ın eşiHunat Hatun’un yolunu kesip, onu Moğollara teslim ettiler. Moğollar Hunad Hatun’u şehit ettiler. Türkiye Selçuklularının yıkılması ile Ermenilerle mücadeleye Memluk Devleti devam etti. Kilikya Ermeni Krallılığına Memluklar son verdi.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, Ermeni, Kilikya, I. Alâeddin Keykubâd

Kaynakça

• ABÛ’L- FARAC, GREGORY (Bar Hebraeus), Abu’l- Farac Tarihi, C. II ( Süryanice’den İngilizceye çev: Ernest A. Wallis Budge, Türkçeye çeviren: Ömer Rıza Doğrul), , TTK Yayınları, Ankara 1999.
• ANNA KOMNENA; Alexiad, Anadolu’da ve Balkan Yarımadasında İmparator Alexios Komnenos Döneminin Tarihi, Malazgirt’in Sonrası, ( Çev: Bilge Umar), İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1996.
• AYNÎ, Bedreddin Mahmud, İkdü’l-Cuman, Asr Selatin el-Memalik, (Neşr. M.M. Emin), C.I, Kahire 1987.
• EL- BELÂZURİ,Fütüh’ul- Buldân, (çev.M. Fayda), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
• EBÛ ŞÂME, Şehâbeddin Ebi Abdurrahman b. İsmail, Zeylü’r-Ravzateyn, (neşr. es-Seyyid Azîz el-Attar el-Hüsaynî) Darü’l-Ceyl, Beyrut 1947.
• CAHEN, Calaude, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler (çev.Yıldız Moran), e Yay., İstanbul 1979.
• EBÛ’L-FİDÂ, EBÜ’L-FİDÂ, Tarihü’l- Ebü’l- Fidâ, C. I, H. 1286.
• ERSAN, Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, TTK. Yay., Ankara 2007.
• ……………… “XI. Yüzyılın Son Çeyreğinde Çukurova’da Siyasi Durum”, I.Uluslararası
• Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, C. I, Konya 2000.
• FULCHER OF CHARTRES; A History of The Expedition to Jerusalem (1095–1127) (Translated by Frances Rita Ryan Sisters Of St. Joseph), The University of Tennessee Pres Knoxville, 1969.
• GEBEN Maddesi, İA., C.IV, Eskişehir 1997, s.761–762.
• GESTA FRANCORUM;The Deeds Of The Franks and The Other Pilgrims to Jerusalem, (Edited by: Rosalind Hill), Reader in History in The University of London, Thomas Nelson And Sons Ltd, 1962.
• GÖKHAN, İlyas “Kilikya Ermeni Prensliğinin Kuruluşu ve Türklerle İlişkileri” Kahramanmaraş’ta Ermeni Sorunu Sempozyumu, K: Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Yay., Kahramanmaraş 2002.
• ……………………“Memluk Devleti'nin Kilikya Ermenileri ile Siyasi İlişkileri”,Türk Dünyası Araştırmaları, 165, 117-158, (2006).
• …………………….“Maraş Haçlı Senyörlüğü” Türk Dünyası Araştırmaları, 172, s.71-106, (2008).
• GROUSSET, René, Başlangıçtan 1071’e Ermenilerin Tarihi, (çev.S. Dolanoğlu), Aras Yay., İstanbul 2005.
• HETUM (Grigos Senyörü), Vekayinamesi, (Çev: Hrant D. Andreasyan), TTK Tercümeler Kısmı, İstanbul 1946.
• HOCAOĞLU, Mehmet, Arşiv Vesikalarıyla Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, İstanbul 1976.
• HONİGMANN E, Bizans Devletinin Doğu Sınırı, ( Çev: Fikret Işıltan), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
• ------------------------- ,“Maraş” İA, C. VII, MEB Yay., Eskişehir 1997, s.312-315.
• IOANNES KINNAMOS, Historia (1118–1176), ( Yayına Hazırlayan: Işın Demirkent), TTK Yayınları, Ankara 2001.
• İBNÜ’L-ADÎM, Zubtetü’l- Haleb min Tarihi Haleb, C. II, (neşr S. Zekkar), Darü’l- Kütübi’l- Arabiyye, Kahire, 1997.
• İBN BİBİ, el-Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçukname) C. I-II (çev. M. Öztürk), Kültür Bakanlığı Yay., Ankra 1996.
• İBNÜ’L-ESİR, el-Kâmil Fi’t-Tarih, (Büyük İslam Tarihi), C.XII, (çev. A. Ağırakça, A. Özaydın), Bahar Yay., İstanbul 1987.
• İBNÜ’L-FIRAT, Tarihu İbnü’l-Fırat, C.V, (Neşr. Hasan Muhammet Eş’şema), Bağdat 197
• İBNÜ’L- KALANİSÎ, Zeyli Tarihu Dımaşk, (Neşr:H. F. Amedroz), Catholic Pres of Beyrut 1908.
• İBN KESİR, el-Bidaye ve’n-Nihaye, (Çev.Mehmet Keskin), C.XIII, İstanbul 1995.
• İBN-İ TAGRİBİRDİ, en-Nücumü’z-Zahire Fi Müluki Mısr ve’l-Kahire, C.IV, (Neşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin), Beyrut 1992.
• İBN VÂSIL, Müferricü’l-Kurûb Fî Ahbâr Benî Eyyûb, (neşr. Ö. Abdussamet Tedmürî), el- Matbatü’l-Asriya, Beyrut 2004.
• İBNÜ’L- VERDİ, Tarihu İbnü’l-Verdi, C.II, Beyrut 1996.
• İPEK Ali, İlk İslâmî Dönem Müslüman-Ermeni Münasebetleri, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 135, İstanbul 2001.
• KAŞGARLI, Mehlika Aktok, Kilikya Tabi Ermeni Baronluğu Tarihi, Kök Yay., Ankara 1990.
• KOCA, Salim, Sultan I. İzzeddin Keykavus, TTK Yay.,Ankara 1997.
• .......................,Selçuklu Döneminde Türk Ermeni İlişkileri, Türk Yurdu, C.26,S. 225, Ankara 2004.
• KOCAŞ, Sadi Türk Ermeni İlişkileri, Truva Yay, Ankara 1970.
• KOPAR, Metin, Ermeni Meselesinde İngiltere, Türk Dünyası Araştırmaları, S.165, İstanbul 2006.
• KOPRAMAN, Kazım Yaşar, “ Abbasiler zamanında Bizans Sınırında Türklük Faaliyetleri” Makaleler, (yay. Hazr. S. Yalçın, A. Çetin), Berikan Yay., Ankara 2005, s.331- 346.
• EL-MAKRÎZÎ, Takiyiddin Ahmet, Kitabü’s-Sülük, (Neşr: M.Mustafa Ziyade), C.I, Kahire 1934.
• METEOS, Urfalı, Papaz Grigor Vekayiname, (Çev. Hrant D. Andreasyan), TTK Yay., Ankara 1987.
• NIKETAS KHONIATES, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), (Çeviren: Fikret Işıltan), TTK Yayınları, Ankara 1995.
• ONAR, Mustafa, Kuruluşundan Kurtuluşuna Bağlantıları İle Saimbeyli, Adana Valiliği Yay., Adana 2002.
• OSTROGORSK,George y, Bizans Devleti Tarihi, ( çev.F. Işıltan), TTK Yay., Ankara 1999.
• RUNCIMAN, STEVEN, Haçlı Seferleri Tarihi, C.I,II, ( Çev: F. Işıltan) TTK Yayınları, Ankara 1998.
• SAHİPSİZ SANDILAR, (çev. M. Çabuk), Timaş Yay., İstanbul 2009.
• SEVİM, Ali, Selçuklu Ermeni İlişkileri, TTK Yay., Ankara 1983.
• SEYYİD, Eymen Fuad, ed- Devletü’l- Fatımiyye fi Mısr, Darü’l- Mısriyetü’l- Lübnaniye, Kahire 1992.
• SİMBAT ( Başkumandan), Vekayiname, ( Çev: Hrant D. Andreasyan), Türk Tarih Kurumu Tercümeler Kısmı, İstanbul 1946.
• SÜMER, Faruk, “ Çukur- Ova Tarihine Dâir Araştırmalar( Fetihten XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına kadar),” Tarih Araştırmalar Dergisi, C. I. Sayı. I, Ankara 1963, s.1–108.
• ……………., “Keykâvus I”, DİA, C.XXV, İstanbul 2001.
• ………………..,Anadolu’da Moğollar” Selçuklu Araştırmalar Dergisi I, TTK Yayını, Ankara 1970, s.1–147.
• SÜRYANİ MİHAİL, Vekâyinâme, (çev. H.D Andreasyan), TTK Basılmamış Tercüme Eserler, Ankara 1944.
• ŞAHİN, Recep Türk İdarelerinin Ermeni Politikası, Ötüken Yay., İstanbul 1988.
• SPULER, Bertold, İran Moğolları (çev. C. Köprülü), TTK Yay., Ankara1987.
• TEXIER, Charles Küçük Asya, C.III, (çev.Ali Suat), ( hazr. Kâzım Yaşar Kopraman, Musa Yıldız), Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı Yay., Ankara 2002.
• TURAN,Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yay., İstanbul 1993.
• TÜRKÖZÜ, H. Kemal Dünkü ve Bugünkü Ermeni Terörizminin Düşündürdükleri, Türk Dünyası Araştırmaları, S.36, İstanbul 1985.
• URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul 1987.
• UYUMAZ, Emine, “Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat Dönemine (1220-1237) Bir Bakış”, Cogito, Yapı Kredi Yayınları, s.29, Güz 2001.
• VAHRAM Vekayinamesi, (Kilikya Kralları Tarihi), ( Çev: Hrant D. Andreasyan), TTK Tercümeler Kısmı, İstanbul 1946.
• VARTAN, Umumi Tarihi -Ermeni Müverrihlere Göre Moğollar, (terc. M. Ed.Dulaurier, Türkçe çev. Mahmud kemal Ayas) İstanbul Üniversitesi, Türkiyat Mecmuası, C. V, 1935.
• YAZICIZÂDE ALİ, Tevârîh-i Âl-i Selçuk( hazr. A. Bakır), Çamlıca Yay., İstanbul 2008.
• YİNANÇ, M. Halil, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul 1944.
• ……………….. “Maraş Emirleri”, TOEM, 1340, N.6 (83).