1954 Seçimleri Öncesi Ankara Adaylarını Belirleme Sürecinde CHP’de Parti içi Demokrasi Sorunu (Şükrü Sökmensüer’in Raporuna Göre)

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 2, 73 - 91, 25.02.2014

Asaf Özkan

Öz

ÖZETDemokrasinintemel unsurlarından olan siyasi partilerin iç işleyişinin demokratikprensiplere uygun olup olmadığı demokratik sistemin o ülkede yerleşipyerleşmediği ile yakından ilgilidir. Siyasi partilerde parti içi demokrasininen bariz göstergelerinden birisi de seçimler öncesindeki aday belirlemesüreçleridir. Cumhuriyet Halk Partisi’nin tek parti dönemindeki aday belirlemeyöntemlerinin demokrasiye uygun olduğunu iddia etmek mümkün değildir. Çokpartili siyasi sisteme geçildikten sonra daha önce bütün aday belirlemeyetkilerini genel başkan veya üst yönetime veren ilke değiştirilerek yerelteşkilatlar da aday belirleme sürecine dahil edildi. 1954 seçimleri öncesindekabul edilen tüzük gereğince aday yoklama kurulları oluşturularak adayyoklaması yapıldı ve adaylar buna göre belirlendi. Ancak kağıt üzerindedemokrasiye oldukça uygun görünen bu sistemin pratikte çok ta kullanışlıolmadığı anlaşılmaktadır. Kendisi de Ankara’dan aday olmak istediği halde adayyoklamasından geçemeyen Şükrü Sökmensüer’in CHP Genel Başkanı’na yazdığı rapor,özelde Ankara aday yoklama sürecini aydınlattığı gibi genelde CHP’de parti içidemokrasi sorununa ışık tutmaktadır.Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet Halk Partisi, 1954 Seçimleri, Aday Yoklamaları, Parti İçiDemokrasi, Şükrü Sökmensüer.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Halk Partisi, 1954 Seçimleri, Aday

Kaynakça

• Türk Tarih Kurumu Arşivi, Şükrü Sökmensüer Koleksiyonu, Klasör No(K. No): 5, Dosya No (D.No):3/4, (ss.1-12); Klasör No: 5, Dosya No: 3/3.
• TBMM Arşivi Şükrü Sökmensüer Milletvekilliği Dosyası.
• C.H.P Tüzüğü (IX uncu Kurultayca Onanmış ve X uncu Kurultay Kararıyla Bazı Maddeleri Değiştirilmiş), (1953). Ulus Basımevi, Ankara,.
• Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, TÜİK Yayınları, Ankara (Tarihsiz).
• TBMM Albümü, (2010). 1920-2010, 2. Cilt, (1950-1980), TBMM Yayınları, 2. Baskı, Ankara,.
• Yeni Ulus Gazetesi, 3 Nisan 1954, 12 Nisan 1954.
• AYDIN, Mehmet Ali, (2005). “Milletvekili Adaylarının Belirlenme Usulü ve Önseçim”, Yasama Dergisi, Sayı:5, Nisan-Mayıs-Haziran,. (ss.82-108).
• BERBER, Şarika Gedikli, (Kış- 2012). “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Sivil Hükümet Darbesi: CHP’de 35’ler Vakası”, Gazi Akademik Bakış, VI/11, (ss.131-150).
• ÇAVDAR, Tevfik, “Cumhuriyet Halk Partisi (1950-1980)”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 8, İletişim Yayınları.
• DUVERGER, Maurice (1962). “Partiler ve Siyasi Rejimler”, (Çeviren: Ergun Özbudun), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:19, Sayı:1-4, (ss.95-171).
• EŞLİ, Filiz, (2010). Türk Demokrasisinin Gelişim Sürecinde 1954 Genel Seçimleri, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale.
• ILGAR, Yeliz, (2002). Türkiye’de Siyasi Partilerdeki Merkeziyetçi Yapılanmaya Etki Eden Etmenler ve Merkeziyetçi Yapılanmanın Siyasal Demokrasi Açısından Olumsuz Sonuçları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• KAHRAMAN, Mehmet- ÇALIŞKAN, Zekeriya, (Haziran 2007). “Türkiye’de Siyasal Partilerin Hukuksal Statüsü ve Siyasal Partilerin Kapatılması Rejimi”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, Cilt:5, Sayı:3,(ss.122-131).
• KOÇAK, Cemil, (2010). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), II, 5. Baskı, İstanbul.
• KÖYBAŞI, Zafer, (2006). Türkiye’de Siyasi Partilerin Aday Tespiti, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• TEKELİ, Şirin, “Cumhuriyet Döneminde Seçimler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:7, İletişim Yayınları. (ss.1797-1824).
• TURAN, İlter, (Ekim-2011), “Türk Siyasi Partilerinde Lider Oligarşisi: Evrimi, Kurumsallaşması ve Sonuçları”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı:45. (ss.1-21).
• UNAT, Kadri, (2011), “Cumhuriyet Halk Partisi’nde Nevi Şahsına Münhasır Bir Muhalif Grup: Otuzbeşler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S:48, Güz. (ss.839-867).
• URAN, Hilmi, (2008), Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), İstanbul.
• UYAR, Hakkı, “1923’ten Günümüze CHP Tüzükleri”, http://kisi.deu.edu.tr/hakki.uyar/ I.pdf. s.28. (Erişim Tarihi:05.06.2013).
• UZUN, Hakan, (2012), “İktidarını Sürdürmek İsteyen Bir Partinin Kimlik Arayışı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1947 Olağan Kurultayı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/25, (Güz/Autumn), (ss.101-139).
• http://tr.wikipedia.org/wiki/